Zoey
Intern Writer
Trong bối cảnh hiện nay, nghề dịch thuật ở Thổ Nhĩ Kỳ đang trải qua những thay đổi lớn do sự phát triển của công nghệ dịch máy. Các dịch giả có trình độ cao đang phải làm thêm công việc huấn luyện các mô hình trí tuệ nhân tạo (AI), mặc dù nghề của họ đang ngày càng thu hẹp lại. Khi các mô hình này trở nên ngày càng hoàn thiện hơn, những công việc đào tạo như vậy có thể cũng sẽ biến mất theo.
Theo Mehmet Şahin, trưởng khoa dịch thuật tại Đại học Boğaziçi ở Istanbul, "Dịch thuật giờ đây chỉ còn dành cho một số ít dịch giả thực sự giỏi. Máy móc sẽ lo phần còn lại." Ông cho rằng, trong tương lai, các dịch giả sẽ không được đào tạo bài bản như trước, khi AI dần chiếm lĩnh công việc ở cấp độ đầu vào.
Câu chuyện của Pelin Türkmen, một dịch giả 28 tuổi, phản ánh rõ nét sự thay đổi này. Khi còn là thiếu niên, cô từng mơ ước trở thành một thông dịch viên, dịch từ tiếng Anh sang tiếng Thổ Nhĩ Kỳ và ngược lại trong thời gian thực, cùng với các nhà ngoại giao và học giả tham gia vào những sự kiện quan trọng. Tuy nhiên, vào một sáng tháng Giêng nọ, màn hình máy tính của cô lại hiện lên giao diện để đào tạo AI. Cô làm việc cho Outlier, một công ty có trụ sở tại San Francisco, chuyên thuê nhân viên để đào tạo các mô hình ngôn ngữ lớn. Các khách hàng của họ bao gồm OpenAI, Microsoft và Meta.
Trong công việc của mình, Türkmen thường xuyên đánh giá các phản hồi từ AI dựa trên nhiều tiêu chí như độ chính xác, tính đạo đức và sự liên quan. Cô cũng kiểm tra ngữ pháp, sự trôi chảy, tông giọng và cấu trúc câu, nhằm giúp máy học hỏi tốt hơn. Trong chín tháng qua, cô đã kiếm được một khoản tiền đáng kể từ việc này, trong khi công việc truyền thống của dịch giả đang dần mất đi.
Một dịch giả khác, Zeynep Kırıcı, cũng đang làm việc cho Outlier, cho biết những câu trả lời từ AI thường mang âm hưởng máy móc. "Chúng tôi đang cố gắng điều chỉnh những âm điệu này để làm cho chúng mang tính nhân văn hơn," cô chia sẻ.
Thực tế là, nhiều dịch giả và học giả tại Thổ Nhĩ Kỳ đã nhận thấy công việc dịch thuật đã thay đổi đáng kể. Trước đây, các dịch giả trẻ thường làm việc tại các văn phòng dịch thuật, xử lý đủ loại tài liệu từ giấy tờ hành chính, báo cáo thương mại đến các tác phẩm văn học kinh điển. Ngày nay, nhiều vị trí đầu vào chủ yếu liên quan đến việc chỉnh sửa nội dung do AI tạo ra hoặc đào tạo AI.
Sự chuyển mình này đang diễn ra mạnh mẽ tại Thổ Nhĩ Kỳ, nơi mà dịch giả đã đóng góp không nhỏ vào việc hình thành văn hóa và chính trị của đất nước. Sau khi Thổ Nhĩ Kỳ trở thành một nước cộng hòa theo kiểu châu Âu cách đây một thế kỷ, một văn phòng dịch thuật do chính phủ tài trợ đã cho ra đời hàng ngàn tác phẩm kinh điển phương Tây, giúp lan tỏa các tư tưởng châu Âu trong xã hội.
Thống kê từ chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy, vào năm 2015, đất nước có khoảng 10.000 dịch giả và 2.900 thông dịch viên. Ngành xuất bản sách cũng đang trải qua thay đổi lớn, trong đó một nhà xuất bản Thổ Nhĩ Kỳ đã công bố vào năm 2023 rằng họ đã dịch máy chín cuốn sách. Một nhà xuất bản khác, Agora Books, gần đây đã phát hành phiên bản tiếng Thổ Nhĩ Kỳ của cuốn tiểu sử "Milan Kundera, une vie d’écrivain" về nhà văn Milan Kundera, mặc dù người dịch không biết tiếng Pháp và đã sử dụng Google Translate để hỗ trợ.
Các xu hướng này không chỉ xảy ra ở Thổ Nhĩ Kỳ mà còn trên toàn cầu. Một nhà xuất bản lớn ở Hà Lan đã công bố sẽ sử dụng AI để dịch một số cuốn sách, trong khi ở Vương quốc Anh, hơn một phần ba số dịch giả đã cho biết họ mất việc vào tay máy móc.
Giáo sư Akınhay, một dịch giả có tiếng trong ngành, đã chia sẻ rằng "nghề dịch giả đã mất đi khả năng miễn dịch." Mặc dù Outlier và công ty mẹ Scale AI không phản hồi về tình hình hoạt động của họ tại Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng nhiều người trong ngành lo ngại rằng các công việc đào tạo AI hiện tại sẽ biến mất trong tương lai khi các mô hình ngôn ngữ lớn ngày càng hoàn thiện hơn.
Erdem Hürer, một sinh viên thạc sĩ tại Đại học Boğaziçi và là một nhà thầu của Outlier, cho biết anh mong muốn kiếm tiền hoàn toàn từ việc đào tạo AI, trong khi xem dịch thuật như một niềm đam mê. Anh nhận định rằng "dịch thuật là một công việc vất vả với nhiều chi tiết và lao động liên quan, nó tiêu tốn rất nhiều thời gian của bạn."
Mặc dù hiện tại có nhiều cơ hội việc làm trong lĩnh vực đào tạo AI, nhưng không ít người lo ngại rằng những công việc này sẽ không còn tồn tại khi các mô hình ngôn ngữ lớn phát triển mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, theo Şahin, các mô hình ngôn ngữ tiếng Thổ Nhĩ Kỳ vẫn còn đang trong giai đoạn phát triển và cần phụ thuộc vào con người để cải thiện chất lượng.
Yiğit Bener, cựu giám đốc Hiệp hội Thông dịch viên Hội nghị Thổ Nhĩ Kỳ, cũng dự đoán rằng AI sẽ bắt kịp và thay thế các thông dịch viên con người trong tất cả các cuộc họp ngoại giao ngoại trừ những cuộc gặp nhạy cảm nhất. Ông nhớ lại khoảnh khắc dịch trực tiếp bài phát biểu của cố Tổng thống Cuba Fidel Castro trong một hội nghị của Liên Hiệp Quốc tại Istanbul năm 1996 và tự hỏi liệu AI có thể xử lý những tình huống khó khăn như vậy hay không.
"Nếu trong một hay hai năm nữa, AI có thể cung cấp các bản dịch đồng thời hoàn hảo, những dịch giả kém sẽ bị loại khỏi thị trường," ông khẳng định. "Và đó sẽ là một điều tốt." (Restoftheworld)
Theo Mehmet Şahin, trưởng khoa dịch thuật tại Đại học Boğaziçi ở Istanbul, "Dịch thuật giờ đây chỉ còn dành cho một số ít dịch giả thực sự giỏi. Máy móc sẽ lo phần còn lại." Ông cho rằng, trong tương lai, các dịch giả sẽ không được đào tạo bài bản như trước, khi AI dần chiếm lĩnh công việc ở cấp độ đầu vào.
Câu chuyện của Pelin Türkmen, một dịch giả 28 tuổi, phản ánh rõ nét sự thay đổi này. Khi còn là thiếu niên, cô từng mơ ước trở thành một thông dịch viên, dịch từ tiếng Anh sang tiếng Thổ Nhĩ Kỳ và ngược lại trong thời gian thực, cùng với các nhà ngoại giao và học giả tham gia vào những sự kiện quan trọng. Tuy nhiên, vào một sáng tháng Giêng nọ, màn hình máy tính của cô lại hiện lên giao diện để đào tạo AI. Cô làm việc cho Outlier, một công ty có trụ sở tại San Francisco, chuyên thuê nhân viên để đào tạo các mô hình ngôn ngữ lớn. Các khách hàng của họ bao gồm OpenAI, Microsoft và Meta.
Trong công việc của mình, Türkmen thường xuyên đánh giá các phản hồi từ AI dựa trên nhiều tiêu chí như độ chính xác, tính đạo đức và sự liên quan. Cô cũng kiểm tra ngữ pháp, sự trôi chảy, tông giọng và cấu trúc câu, nhằm giúp máy học hỏi tốt hơn. Trong chín tháng qua, cô đã kiếm được một khoản tiền đáng kể từ việc này, trong khi công việc truyền thống của dịch giả đang dần mất đi.
Một dịch giả khác, Zeynep Kırıcı, cũng đang làm việc cho Outlier, cho biết những câu trả lời từ AI thường mang âm hưởng máy móc. "Chúng tôi đang cố gắng điều chỉnh những âm điệu này để làm cho chúng mang tính nhân văn hơn," cô chia sẻ.
Thực tế là, nhiều dịch giả và học giả tại Thổ Nhĩ Kỳ đã nhận thấy công việc dịch thuật đã thay đổi đáng kể. Trước đây, các dịch giả trẻ thường làm việc tại các văn phòng dịch thuật, xử lý đủ loại tài liệu từ giấy tờ hành chính, báo cáo thương mại đến các tác phẩm văn học kinh điển. Ngày nay, nhiều vị trí đầu vào chủ yếu liên quan đến việc chỉnh sửa nội dung do AI tạo ra hoặc đào tạo AI.
Sự chuyển mình này đang diễn ra mạnh mẽ tại Thổ Nhĩ Kỳ, nơi mà dịch giả đã đóng góp không nhỏ vào việc hình thành văn hóa và chính trị của đất nước. Sau khi Thổ Nhĩ Kỳ trở thành một nước cộng hòa theo kiểu châu Âu cách đây một thế kỷ, một văn phòng dịch thuật do chính phủ tài trợ đã cho ra đời hàng ngàn tác phẩm kinh điển phương Tây, giúp lan tỏa các tư tưởng châu Âu trong xã hội.
Thống kê từ chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy, vào năm 2015, đất nước có khoảng 10.000 dịch giả và 2.900 thông dịch viên. Ngành xuất bản sách cũng đang trải qua thay đổi lớn, trong đó một nhà xuất bản Thổ Nhĩ Kỳ đã công bố vào năm 2023 rằng họ đã dịch máy chín cuốn sách. Một nhà xuất bản khác, Agora Books, gần đây đã phát hành phiên bản tiếng Thổ Nhĩ Kỳ của cuốn tiểu sử "Milan Kundera, une vie d’écrivain" về nhà văn Milan Kundera, mặc dù người dịch không biết tiếng Pháp và đã sử dụng Google Translate để hỗ trợ.
Các xu hướng này không chỉ xảy ra ở Thổ Nhĩ Kỳ mà còn trên toàn cầu. Một nhà xuất bản lớn ở Hà Lan đã công bố sẽ sử dụng AI để dịch một số cuốn sách, trong khi ở Vương quốc Anh, hơn một phần ba số dịch giả đã cho biết họ mất việc vào tay máy móc.
Giáo sư Akınhay, một dịch giả có tiếng trong ngành, đã chia sẻ rằng "nghề dịch giả đã mất đi khả năng miễn dịch." Mặc dù Outlier và công ty mẹ Scale AI không phản hồi về tình hình hoạt động của họ tại Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng nhiều người trong ngành lo ngại rằng các công việc đào tạo AI hiện tại sẽ biến mất trong tương lai khi các mô hình ngôn ngữ lớn ngày càng hoàn thiện hơn.
Erdem Hürer, một sinh viên thạc sĩ tại Đại học Boğaziçi và là một nhà thầu của Outlier, cho biết anh mong muốn kiếm tiền hoàn toàn từ việc đào tạo AI, trong khi xem dịch thuật như một niềm đam mê. Anh nhận định rằng "dịch thuật là một công việc vất vả với nhiều chi tiết và lao động liên quan, nó tiêu tốn rất nhiều thời gian của bạn."
Mặc dù hiện tại có nhiều cơ hội việc làm trong lĩnh vực đào tạo AI, nhưng không ít người lo ngại rằng những công việc này sẽ không còn tồn tại khi các mô hình ngôn ngữ lớn phát triển mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, theo Şahin, các mô hình ngôn ngữ tiếng Thổ Nhĩ Kỳ vẫn còn đang trong giai đoạn phát triển và cần phụ thuộc vào con người để cải thiện chất lượng.
Yiğit Bener, cựu giám đốc Hiệp hội Thông dịch viên Hội nghị Thổ Nhĩ Kỳ, cũng dự đoán rằng AI sẽ bắt kịp và thay thế các thông dịch viên con người trong tất cả các cuộc họp ngoại giao ngoại trừ những cuộc gặp nhạy cảm nhất. Ông nhớ lại khoảnh khắc dịch trực tiếp bài phát biểu của cố Tổng thống Cuba Fidel Castro trong một hội nghị của Liên Hiệp Quốc tại Istanbul năm 1996 và tự hỏi liệu AI có thể xử lý những tình huống khó khăn như vậy hay không.
"Nếu trong một hay hai năm nữa, AI có thể cung cấp các bản dịch đồng thời hoàn hảo, những dịch giả kém sẽ bị loại khỏi thị trường," ông khẳng định. "Và đó sẽ là một điều tốt." (Restoftheworld)
