From Beijing with Love
Cháu đã lớn thế này rồi à. Lại đây chú ôm cái coi.
Chỉ còn vài ngày nữa, Osaka-Kansai Expo sẽ khai mạc vào 13/4/2025 tại đảo nhân tạo Yumeshima, Osaka. Trong đợt “test run” từ ngày 4-6/4, một công nghệ nổi bật đã thu hút sự chú ý: những nhân viên mặc áo vest gắn màng đen – pin mặt trời perovskite – để hướng dẫn khách tham quan. Công nghệ “phát điện trên áo” này không chỉ là điểm nhấn của Expo mà còn là lời khẳng định tham vọng của Nhật Bản trong việc lấy lại vị thế dẫn đầu ngành năng lượng tái tạo, vốn đã mất vào tay Trung Quốc từ hơn một thập kỷ trước.
Tại một góc triển lãm, các nhân viên mặc áo vest gắn 4 tấm pin perovskite (7,5 cm vuông mỗi tấm) với công suất gần 4W. Điện năng từ pin được truyền qua sợi vải dẫn điện đến bộ điều khiển, cấp nguồn cho quạt làm mát cổ (neck cooler) hoặc sạc smartphone. Công nghệ này do startup Enecoat Technologies từ Đại học Kyoto phối hợp với Toyota Gosei (bộ phận ô tô) và Seiren (dệt may) phát triển. Với đặc tính mỏng, nhẹ, dẻo và hoạt động hiệu quả trong ánh sáng yếu (như trong nhà), perovskite mở ra khả năng tích hợp năng lượng mặt trời vào mọi vật dụng, từ quần áo đến tường nhà.
Đồng sáng lập Enecoat, tự tin: “Perovskite không giống các loại pin mặt trời truyền thống. Nó có đủ tiềm năng để thay đổi thế giới.” Tại Expo, pin perovskite còn được cuốn quanh cột trụ hay trang trí bằng tranh nghệ thuật, thể hiện sự linh hoạt chưa từng thấy so với pin silicon cứng nhắc.
Không giống pin silicon đang chiếm lĩnh thị trường nhờ sản xuất giá rẻ tại Trung Quốc, perovskite là phát minh của Nhật Bản do Giáo sư Tsutomu Miyasaka (71 tuổi) sáng chế năm 2009. Với hơn 60% bằng sáng chế toàn cầu (WIPO, 2024), Nhật Bản đang dẫn đầu về công nghệ và sản xuất perovskite. Ngoài Enecoat, các ông lớn như Sekisui Chemical và Panasonic Holdings cũng tham gia với kế hoạch thương mại hóa trong năm 2025. Enecoat nhắm đến cuối năm, còn Sekisui dự kiến ra mắt sản phẩm trong tài khóa này.
Nhật Bản còn lợi thế về nguyên liệu: sản xuất gần 30% i-ốt toàn cầu (đứng thứ 2 sau Chile, USGS, 2024), cùng nguồn cung nội địa dồi dào cho các thành phần khác. Miyasaka nhấn mạnh: “Chúng ta có nguyên liệu và kỹ thuật cao cấp. Nếu thất bại với perovskite, Nhật Bản sẽ không còn cơ hội trong ngành pin mặt trời.” Chính phủ Nhật cũng đặt kỳ vọng lớn, đặt mục tiêu triển khai 20 GW perovskite vào năm 2040 tương đương 20 lò phản ứng hạt nhân hoặc điện cho 6 triệu hộ gia đình. Theo Fuji Keizai, thị trường perovskite toàn cầu sẽ tăng từ 37 tỷ JPY (2023) lên 2,4 nghìn tỷ JPY (2040), gấp 65 lần, nhờ tính ứng dụng đa dạng.
Nhật Bản từng dẫn đầu ngành pin mặt trời sau khủng hoảng dầu mỏ 1973, nhờ hợp tác sản-học-chính. Đến đầu thập niên 2000, các công ty như Sharp và Kyocera chiếm 50% thị phần toàn cầu (IEA, 2005). Tại Expo Aichi 2005, họ giới thiệu hệ thống pin mặt trời kết hợp pin nhiên liệu, cung cấp điện cho toàn bộ triển lãm – minh chứng cho sức mạnh công nghệ Nhật. Nhưng từ năm 2010, Trung Quốc, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, đã dùng giá rẻ để chiếm lĩnh thị trường. Expo Thượng Hải 2010 đánh dấu sự trỗi dậy của Trung Quốc với hệ thống quang điện khổng lồ, đẩy thị phần Nhật xuống còn 0,1% hiện nay (IRENA, 2024).
Trung Quốc giờ cũng đang ráo riết phát triển perovskite với các công ty như GCL và Longi đầu tư lớn vào dây chuyền sản xuất. Nếu không hành động nhanh, Nhật Bản có nguy cơ lặp lại thất bại trước đây.
Chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Tổng hợp Nhật Bản cảnh báo: “Dù dẫn đầu về công nghệ, Nhật Bản thường thua trong cuộc đua sản xuất hàng loạt vì chi phí nhân công cao. Chính phủ cần hỗ trợ tài chính để giảm giá thành và mở rộng quy mô ngành perovskite nội địa.” Tại Expo, Enecoat và các đối tác không chỉ trưng bày mà còn tìm kiếm nhà đầu tư và khách hàng quốc tế, tận dụng sân khấu toàn cầu để quảng bá.
Osaka-Kansai Expo có chủ đề “Thiết kế Xã hội Tương Lai” là cơ hội để Nhật Bản chứng minh khả năng “monozukuri” (sản ********* hoa). Nếu thành công, perovskite có thể biến “mọi nơi thành nhà máy điện” từ quần áo, ô tô đến tòa nhà, giúp Nhật lấy lại vị thế trong ngành năng lượng tái tạo.
Tại một góc triển lãm, các nhân viên mặc áo vest gắn 4 tấm pin perovskite (7,5 cm vuông mỗi tấm) với công suất gần 4W. Điện năng từ pin được truyền qua sợi vải dẫn điện đến bộ điều khiển, cấp nguồn cho quạt làm mát cổ (neck cooler) hoặc sạc smartphone. Công nghệ này do startup Enecoat Technologies từ Đại học Kyoto phối hợp với Toyota Gosei (bộ phận ô tô) và Seiren (dệt may) phát triển. Với đặc tính mỏng, nhẹ, dẻo và hoạt động hiệu quả trong ánh sáng yếu (như trong nhà), perovskite mở ra khả năng tích hợp năng lượng mặt trời vào mọi vật dụng, từ quần áo đến tường nhà.
Đồng sáng lập Enecoat, tự tin: “Perovskite không giống các loại pin mặt trời truyền thống. Nó có đủ tiềm năng để thay đổi thế giới.” Tại Expo, pin perovskite còn được cuốn quanh cột trụ hay trang trí bằng tranh nghệ thuật, thể hiện sự linh hoạt chưa từng thấy so với pin silicon cứng nhắc.
Không giống pin silicon đang chiếm lĩnh thị trường nhờ sản xuất giá rẻ tại Trung Quốc, perovskite là phát minh của Nhật Bản do Giáo sư Tsutomu Miyasaka (71 tuổi) sáng chế năm 2009. Với hơn 60% bằng sáng chế toàn cầu (WIPO, 2024), Nhật Bản đang dẫn đầu về công nghệ và sản xuất perovskite. Ngoài Enecoat, các ông lớn như Sekisui Chemical và Panasonic Holdings cũng tham gia với kế hoạch thương mại hóa trong năm 2025. Enecoat nhắm đến cuối năm, còn Sekisui dự kiến ra mắt sản phẩm trong tài khóa này.
Nhật Bản còn lợi thế về nguyên liệu: sản xuất gần 30% i-ốt toàn cầu (đứng thứ 2 sau Chile, USGS, 2024), cùng nguồn cung nội địa dồi dào cho các thành phần khác. Miyasaka nhấn mạnh: “Chúng ta có nguyên liệu và kỹ thuật cao cấp. Nếu thất bại với perovskite, Nhật Bản sẽ không còn cơ hội trong ngành pin mặt trời.” Chính phủ Nhật cũng đặt kỳ vọng lớn, đặt mục tiêu triển khai 20 GW perovskite vào năm 2040 tương đương 20 lò phản ứng hạt nhân hoặc điện cho 6 triệu hộ gia đình. Theo Fuji Keizai, thị trường perovskite toàn cầu sẽ tăng từ 37 tỷ JPY (2023) lên 2,4 nghìn tỷ JPY (2040), gấp 65 lần, nhờ tính ứng dụng đa dạng.
Nhật Bản từng dẫn đầu ngành pin mặt trời sau khủng hoảng dầu mỏ 1973, nhờ hợp tác sản-học-chính. Đến đầu thập niên 2000, các công ty như Sharp và Kyocera chiếm 50% thị phần toàn cầu (IEA, 2005). Tại Expo Aichi 2005, họ giới thiệu hệ thống pin mặt trời kết hợp pin nhiên liệu, cung cấp điện cho toàn bộ triển lãm – minh chứng cho sức mạnh công nghệ Nhật. Nhưng từ năm 2010, Trung Quốc, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, đã dùng giá rẻ để chiếm lĩnh thị trường. Expo Thượng Hải 2010 đánh dấu sự trỗi dậy của Trung Quốc với hệ thống quang điện khổng lồ, đẩy thị phần Nhật xuống còn 0,1% hiện nay (IRENA, 2024).
Trung Quốc giờ cũng đang ráo riết phát triển perovskite với các công ty như GCL và Longi đầu tư lớn vào dây chuyền sản xuất. Nếu không hành động nhanh, Nhật Bản có nguy cơ lặp lại thất bại trước đây.
Chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Tổng hợp Nhật Bản cảnh báo: “Dù dẫn đầu về công nghệ, Nhật Bản thường thua trong cuộc đua sản xuất hàng loạt vì chi phí nhân công cao. Chính phủ cần hỗ trợ tài chính để giảm giá thành và mở rộng quy mô ngành perovskite nội địa.” Tại Expo, Enecoat và các đối tác không chỉ trưng bày mà còn tìm kiếm nhà đầu tư và khách hàng quốc tế, tận dụng sân khấu toàn cầu để quảng bá.
Osaka-Kansai Expo có chủ đề “Thiết kế Xã hội Tương Lai” là cơ hội để Nhật Bản chứng minh khả năng “monozukuri” (sản ********* hoa). Nếu thành công, perovskite có thể biến “mọi nơi thành nhà máy điện” từ quần áo, ô tô đến tòa nhà, giúp Nhật lấy lại vị thế trong ngành năng lượng tái tạo.
