Mai Nhung
Writer
Ngày 1 tháng 4 hàng năm, hay còn gọi là ngày Cá tháng Tư, là dịp để mọi người trên khắp thế giới thực hiện những trò chơi khăm, những lời nói đùa vui vẻ. Thậm chí, các hãng truyền thông uy tín đôi khi cũng "góp vui" bằng những tin tức giả được dàn dựng công phu, khiến không ít người "sập bẫy". Hãy cùng điểm lại một số "cú lừa" kinh điển nhất trong lịch sử ngày Cá tháng Tư khiến cả thế giới tin "sái cổ".
Những điểm chính:
Khái niệm "poisson d’avril" (Cá tháng Tư) trong tiếng Pháp được cho là xuất hiện lần đầu trong tác phẩm của nhà thơ Eloy d'Amerval (1455-1508). Có giả thuyết cho rằng hình ảnh "cá" liên quan đến cung Song Ngư (biểu tượng hai con cá). Tháng Tư cũng là mùa sinh sản của nhiều loài cá, khiến chúng dễ bị bắt hơn. Dần dần, "Cá tháng Tư" mang ý nghĩa chỉ những người cả tin, dễ bị lừa.
Đồng hồ Big Ben chuyển sang kỹ thuật số (BBC, 1980)
Đài BBC (Anh) nổi tiếng với những trò đùa Cá tháng Tư tinh vi. Năm 1980, họ tung tin rằng đồng hồ Big Ben, biểu tượng lịch sử của London, sẽ được thay thế bằng một hệ thống kỹ thuật số hiện đại để bắt kịp thời đại. BBC còn "hào phóng" tuyên bố sẽ tặng kim đồng hồ cũ cho bốn người đầu tiên liên hệ. Thông tin này gây ra một làn sóng phản đối mạnh mẽ từ công chúng. Thậm chí, một thủy thủ Nhật Bản đang ở giữa Đại Tây Dương đã gọi điện về đài với hy vọng nhận được "món quà" độc đáo này.
Vụ cướp Bộ Tài chính Mỹ (Berliner Tageblatt, 1905)
Ngày 1/4/1905, tờ báo Đức Berliner Tageblatt đăng tải một tin tức chấn động: một băng cướp đã đào đường hầm suốt ba năm và đánh cắp hơn 268 triệu USD vàng từ Bộ Tài chính Mỹ ở Washington D.C. Tin tức này nhanh chóng lan truyền khắp châu Âu và nhiều người đã tin là thật. Mãi sau này, người ta mới biết đây là một trò đùa của nhà báo Louis Viereck, người đã sử dụng bút danh giả.
Bầu một con tê giác vào hội đồng thành phố (São Paulo, 1959)
Đôi khi, trò đùa Cá tháng Tư lại mang màu sắc chính trị. Năm 1959, tại São Paulo, Brazil, một nhóm sinh viên bất mãn với các ứng cử viên chính trị đã kêu gọi bỏ phiếu cho một con tê giác tên Cacareco vào hội đồng thành phố. Đáng ngạc nhiên, Cacareco đã nhận được hơn 100.000 phiếu bầu, cao hơn bất kỳ ứng cử viên nào khác. Dù kết quả sau đó bị hủy bỏ, đây vẫn được xem là một trong những cuộc "bỏ phiếu phản đối" nổi tiếng nhất lịch sử.
Mùa thu hoạch mì spaghetti (BBC, 1957)
Một trong những "cú lừa" kinh điển và nổi tiếng nhất mọi thời đại là phóng sự về "mùa thu hoạch mì spaghetti" của BBC vào năm 1957. Chương trình phát sóng đoạn phim tài liệu về một gia đình nông dân ở Thụy Sĩ đang thu hoạch những sợi mì spaghetti từ trên cây. Vào thời điểm đó, mì spaghetti chưa thực sự phổ biến ở Anh, nên rất nhiều khán giả đã tin rằng spaghetti thực sự mọc trên cây. Đài BBC sau đó nhận được vô số cuộc gọi hỏi về cách trồng loại "cây lương thực" kỳ diệu này.
Tìm kiếm bằng suy nghĩ trên Google (2000)
Năm 2000, Google thực hiện trò đùa Cá tháng Tư đầu tiên của mình với tính năng "MentalPlex" – công cụ cho phép người dùng tìm kiếm bằng... suy nghĩ. Trang web hướng dẫn người dùng bỏ mũ, kính ra, tập trung nhìn vào một vòng tròn xoáy ảo ảnh trên màn hình và "nghĩ" về từ khóa cần tìm. Tất nhiên, khi nhấn nút tìm kiếm, họ chỉ nhận được thông báo "Chúc mừng ngày Cá tháng Tư!". Google tiếp tục duy trì truyền thống này trong nhiều năm sau đó với các trò đùa sáng tạo khác.
Lực hút Trái Đất tạm thời biến mất (BBC, 1976)
Ngày 1/4/1976, nhà thiên văn học nổi tiếng người Anh, Sir Patrick Moore, đã thông báo trên đài BBC Radio 2 rằng vào lúc 9:47 sáng, một hiện tượng thiên văn hiếm gặp – sự thẳng hàng của Sao Diêm Vương và Sao Mộc – sẽ tạm thời làm giảm lực hấp dẫn của Trái Đất. Ông nói rằng nếu mọi người nhảy lên đúng vào thời điểm đó, họ sẽ cảm thấy nhẹ hơn, thậm chí là lơ lửng. Chỉ một phút sau thông báo, tổng đài của BBC đã nhận được hàng trăm cuộc gọi từ những người khẳng định họ đã thực sự cảm nhận được hiệu ứng này.
Quốc gia giả tưởng San Serriffe (The Guardian, 1977)
Năm 1977, tờ The Guardian của Anh đã dành hẳn một phụ trương 7 trang giới thiệu chi tiết về quốc gia San Serriffe – một quần đảo nhỏ ở Ấn Độ Dương có hình dạng giống dấu chấm phẩy (
. Bài báo mô tả kỹ lưỡng về địa lý (với hai hòn đảo chính tên là Upper Caisse và Lower Caisse), văn hóa, lịch sử và kinh tế của đất nước này. Ngay lập tức, tòa soạn nhận được rất nhiều thư và cuộc gọi từ độc giả muốn biết thêm thông tin du lịch đến "thiên đường" này. Tất nhiên, San Serriffe hoàn toàn là sản phẩm tưởng tượng, và cái tên của nó là một cách chơi chữ từ thuật ngữ in ấn "sans-serif".
Ngày Cá tháng Tư, dù đôi khi gây ra những tình huống "dở khóc dở cười", vẫn là một nét văn hóa thú vị trên thế giới. Những trò đùa tinh vi, dù là của cá nhân hay các hãng truyền thông lớn, luôn mang lại những tiếng cười và cả những bài học về tầm quan trọng của việc kiểm chứng thông tin trong thời đại ngày nay.
#tròlừacáthángtưchấnđộng
Những điểm chính:
- Cá tháng Tư (Poisson d’avril) có nguồn gốc từ Pháp, chỉ những người cả tin, dễ bị lừa.
- Nhiều hãng truyền thông lớn như BBC, The Guardian cũng tham gia "tung tin giả" vào ngày này.
- Các trò đùa nổi tiếng: Đồng hồ Big Ben chuyển sang kỹ thuật số, thu hoạch mỳ spaghetti trên cây, quốc gia giả tưởng San Serriffe.
- Google cũng có truyền thống đùa ngày 1/4, bắt đầu với MentalPlex (tìm kiếm bằng suy nghĩ).
- Thậm chí có những trò đùa liên quan đến khoa học (giảm lực hấp dẫn) hoặc chính trị (bầu tê giác vào hội đồng).
Khái niệm "poisson d’avril" (Cá tháng Tư) trong tiếng Pháp được cho là xuất hiện lần đầu trong tác phẩm của nhà thơ Eloy d'Amerval (1455-1508). Có giả thuyết cho rằng hình ảnh "cá" liên quan đến cung Song Ngư (biểu tượng hai con cá). Tháng Tư cũng là mùa sinh sản của nhiều loài cá, khiến chúng dễ bị bắt hơn. Dần dần, "Cá tháng Tư" mang ý nghĩa chỉ những người cả tin, dễ bị lừa.
Đồng hồ Big Ben chuyển sang kỹ thuật số (BBC, 1980)
Đài BBC (Anh) nổi tiếng với những trò đùa Cá tháng Tư tinh vi. Năm 1980, họ tung tin rằng đồng hồ Big Ben, biểu tượng lịch sử của London, sẽ được thay thế bằng một hệ thống kỹ thuật số hiện đại để bắt kịp thời đại. BBC còn "hào phóng" tuyên bố sẽ tặng kim đồng hồ cũ cho bốn người đầu tiên liên hệ. Thông tin này gây ra một làn sóng phản đối mạnh mẽ từ công chúng. Thậm chí, một thủy thủ Nhật Bản đang ở giữa Đại Tây Dương đã gọi điện về đài với hy vọng nhận được "món quà" độc đáo này.
Vụ cướp Bộ Tài chính Mỹ (Berliner Tageblatt, 1905)
Ngày 1/4/1905, tờ báo Đức Berliner Tageblatt đăng tải một tin tức chấn động: một băng cướp đã đào đường hầm suốt ba năm và đánh cắp hơn 268 triệu USD vàng từ Bộ Tài chính Mỹ ở Washington D.C. Tin tức này nhanh chóng lan truyền khắp châu Âu và nhiều người đã tin là thật. Mãi sau này, người ta mới biết đây là một trò đùa của nhà báo Louis Viereck, người đã sử dụng bút danh giả.
Bầu một con tê giác vào hội đồng thành phố (São Paulo, 1959)
Đôi khi, trò đùa Cá tháng Tư lại mang màu sắc chính trị. Năm 1959, tại São Paulo, Brazil, một nhóm sinh viên bất mãn với các ứng cử viên chính trị đã kêu gọi bỏ phiếu cho một con tê giác tên Cacareco vào hội đồng thành phố. Đáng ngạc nhiên, Cacareco đã nhận được hơn 100.000 phiếu bầu, cao hơn bất kỳ ứng cử viên nào khác. Dù kết quả sau đó bị hủy bỏ, đây vẫn được xem là một trong những cuộc "bỏ phiếu phản đối" nổi tiếng nhất lịch sử.
Mùa thu hoạch mì spaghetti (BBC, 1957)
Một trong những "cú lừa" kinh điển và nổi tiếng nhất mọi thời đại là phóng sự về "mùa thu hoạch mì spaghetti" của BBC vào năm 1957. Chương trình phát sóng đoạn phim tài liệu về một gia đình nông dân ở Thụy Sĩ đang thu hoạch những sợi mì spaghetti từ trên cây. Vào thời điểm đó, mì spaghetti chưa thực sự phổ biến ở Anh, nên rất nhiều khán giả đã tin rằng spaghetti thực sự mọc trên cây. Đài BBC sau đó nhận được vô số cuộc gọi hỏi về cách trồng loại "cây lương thực" kỳ diệu này.
Tìm kiếm bằng suy nghĩ trên Google (2000)
Năm 2000, Google thực hiện trò đùa Cá tháng Tư đầu tiên của mình với tính năng "MentalPlex" – công cụ cho phép người dùng tìm kiếm bằng... suy nghĩ. Trang web hướng dẫn người dùng bỏ mũ, kính ra, tập trung nhìn vào một vòng tròn xoáy ảo ảnh trên màn hình và "nghĩ" về từ khóa cần tìm. Tất nhiên, khi nhấn nút tìm kiếm, họ chỉ nhận được thông báo "Chúc mừng ngày Cá tháng Tư!". Google tiếp tục duy trì truyền thống này trong nhiều năm sau đó với các trò đùa sáng tạo khác.
Lực hút Trái Đất tạm thời biến mất (BBC, 1976)
Ngày 1/4/1976, nhà thiên văn học nổi tiếng người Anh, Sir Patrick Moore, đã thông báo trên đài BBC Radio 2 rằng vào lúc 9:47 sáng, một hiện tượng thiên văn hiếm gặp – sự thẳng hàng của Sao Diêm Vương và Sao Mộc – sẽ tạm thời làm giảm lực hấp dẫn của Trái Đất. Ông nói rằng nếu mọi người nhảy lên đúng vào thời điểm đó, họ sẽ cảm thấy nhẹ hơn, thậm chí là lơ lửng. Chỉ một phút sau thông báo, tổng đài của BBC đã nhận được hàng trăm cuộc gọi từ những người khẳng định họ đã thực sự cảm nhận được hiệu ứng này.
Quốc gia giả tưởng San Serriffe (The Guardian, 1977)
Năm 1977, tờ The Guardian của Anh đã dành hẳn một phụ trương 7 trang giới thiệu chi tiết về quốc gia San Serriffe – một quần đảo nhỏ ở Ấn Độ Dương có hình dạng giống dấu chấm phẩy (
. Bài báo mô tả kỹ lưỡng về địa lý (với hai hòn đảo chính tên là Upper Caisse và Lower Caisse), văn hóa, lịch sử và kinh tế của đất nước này. Ngay lập tức, tòa soạn nhận được rất nhiều thư và cuộc gọi từ độc giả muốn biết thêm thông tin du lịch đến "thiên đường" này. Tất nhiên, San Serriffe hoàn toàn là sản phẩm tưởng tượng, và cái tên của nó là một cách chơi chữ từ thuật ngữ in ấn "sans-serif".
Ngày Cá tháng Tư, dù đôi khi gây ra những tình huống "dở khóc dở cười", vẫn là một nét văn hóa thú vị trên thế giới. Những trò đùa tinh vi, dù là của cá nhân hay các hãng truyền thông lớn, luôn mang lại những tiếng cười và cả những bài học về tầm quan trọng của việc kiểm chứng thông tin trong thời đại ngày nay.
#tròlừacáthángtưchấnđộng
