Tại sao mưa trái mùa thường dễ gây cháy rừng, liệu bí mật thực sự là gì?

[Long Bình]

Mưa trái mùa, hiện tượng mưa xảy ra ngoài thời điểm thông thường trong chu kỳ thời tiết của một khu vực, thường được xem là yếu tố giúp giảm nguy cơ cháy rừng do làm ẩm thực vật và đất đai. Tuy nhiên, nghịch lý là trong nhiều trường hợp, mưa trái mùa lại có thể góp phần làm tăng nguy cơ cháy rừng. Điều này tưởng chừng khó hiểu, nhưng khi phân tích sâu hơn, ta sẽ thấy hiện tượng này có cơ sở khoa học rõ ràng. Vậy tại sao mưa trái mùa lại dễ gây cháy rừng? Dưới đây là những lý do chính giải thích cho vấn đề này.

Thúc đẩy sự phát triển nhanh của thực vật dễ bắt lửa​

Mưa trái mùa, đặc biệt khi rơi vào giai đoạn khô hạn kéo dài, tạo điều kiện cho cỏ và các loại thực vật nhỏ phát triển nhanh chóng. Những trận mưa ngắn ngày không đủ để thấm sâu vào đất mà chỉ làm ẩm bề mặt, kích thích cỏ mọc xanh tốt trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, khi mùa khô tiếp tục hoặc nắng nóng quay lại, lượng thực vật này nhanh chóng khô héo do không được cung cấp đủ nước lâu dài. Lớp cỏ khô và lá rụng trở thành nhiên liệu lý tưởng cho lửa, dễ bắt cháy và lan nhanh khi gặp tia lửa từ sét đánh, hoạt động của con người hay các nguyên nhân tự nhiên khác.

Tạo sự gián đoạn trong chu kỳ khô ẩm tự nhiên​

Trong các khu vực có khí hậu phân mùa rõ rệt, hệ sinh thái rừng đã thích nghi với chu kỳ khô và ẩm cố định. Mưa trái mùa phá vỡ chu kỳ này, gây ra sự mất cân bằng. Ví dụ, vào mùa khô, cây cối thường rụng lá để giảm thoát nước, tạo ra một lớp vật liệu khô tự nhiên. Nếu mưa trái mùa xuất hiện, nó có thể làm chậm quá trình khô hoàn toàn của lớp thực vật này, nhưng khi nắng nóng trở lại, lớp vật liệu ấy vẫn tồn tại và trở nên cực kỳ dễ cháy. Sự gián đoạn này khiến rừng không kịp thích nghi, làm tăng nguy cơ cháy lan rộng.

Tăng nguy cơ sét đánh trong điều kiện bất thường​

Mưa trái mùa thường đi kèm với những cơn giông bất ngờ, đặc biệt ở các vùng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới. Những cơn giông này có thể mang theo sét, một trong những nguyên nhân chính gây cháy rừng tự nhiên. Khi sét đánh trúng khu vực vừa được mưa làm ẩm nhẹ nhưng vẫn đầy vật liệu khô từ trước đó, lửa dễ dàng bùng phát. Thực tế, mưa trái mùa hiếm khi đủ mạnh và kéo dài để dập tắt hoàn toàn đám cháy khởi phát từ sét, mà ngược lại, nó còn tạo điều kiện cho lửa âm ỉ, sau đó bùng lên mạnh mẽ khi thời tiết khô nóng quay lại.

Ảnh hưởng lâu dài đến độ ẩm đất và rừng​

Mưa trái mùa thường không đủ lượng và thời gian để thấm sâu, làm tăng độ ẩm bền vững cho đất và cây cối. Thay vào đó, nó chỉ làm ẩm lớp bề mặt, trong khi tầng đất sâu hơn vẫn khô hạn. Khi nhiệt độ tăng cao sau đó, lớp bề mặt nhanh chóng khô đi, trong khi cây cối không được cung cấp đủ nước sẽ rụng lá nhiều hơn, tạo thêm nhiên liệu cho lửa. Hệ quả là rừng trở nên dễ tổn thương hơn trước nguy cơ cháy, đặc biệt ở những khu vực vốn đã chịu ảnh hưởng của hạn hán kéo dài.
Mưa trái mùa, dù mang lại hy vọng làm dịu đi cái nóng khô hạn, lại có thể trở thành "kẻ tiếp tay" gián tiếp cho cháy rừng qua việc thúc đẩy thực vật dễ cháy, phá vỡ chu kỳ tự nhiên, tăng nguy cơ sét đánh và khiến con người mất cảnh giác. Hiện tượng này cho thấy sự phức tạp của mối quan hệ giữa thời tiết và hệ sinh thái, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc để đưa ra các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu khiến thời tiết ngày càng bất thường, việc quản lý rừng và nâng cao ý thức cộng đồng càng trở nên cấp thiết nhằm giảm thiểu thảm họa cháy rừng do những yếu tố bất ngờ như mưa trái mùa gây ra.