Sasha
Writer
Phụ nữ sống lâu hơn nam giới với khoảng cách tuổi thọ khá xa. Ở Hoa Kỳ, phụ nữ có tuổi thọ trung bình khoảng 80 tuổi, so với khoảng 75 tuổi của nam giới.
Điều này đúng bất kể phụ nữ sống ở đâu và thậm chí còn đúng với hầu hết các loài động vật có vú khác.
"Đây là một hiện tượng rất mạnh mẽ trên toàn thế giới, hoàn toàn được bảo tồn trong bệnh tật, trong nạn đói, trong dịch bệnh, thậm chí trong thời kỳ đói kém", Tiến sĩ Dena Dubal, giáo sư thần kinh học tại Đại học California, San Francisco (Hoa Kỳ) cho biết.
Nhưng lý do phụ nữ sống lâu hơn thì phức tạp và ít được xác định hơn. Và có thực tế là phụ nữ sống lâu hơn nam giới không có nghĩa là họ sống tốt hơn. Bérénice Benayoun, phó giáo sư tại Đại học Nam California cho biết phụ nữ có xu hướng có số năm sống khỏe mạnh ngắn hơn nam giới. Phụ nữ cũng thường yếu hơn nam giới khi về già. Họ cũng dễ mắc các vấn đề về tim mạch và bệnh Alzheimer hơn, đặc biệt là sau thời kỳ mãn kinh, một phần là do bản thân tuổi tác là yếu tố nguy cơ gây ra các tình trạng này.
Các nhà khoa học đang cố gắng khám phá lý do tại sao nam giới và phụ nữ già đi khác nhau với hy vọng kéo dài tuổi thọ và sức khỏe cho cả hai giới.
Tiến sĩ Dena Dubal cho biết: "Nếu chúng ta có thể hiểu được điều gì khiến một giới tính trở nên kiên cường hoặc dễ bị tổn thương hơn, thì chúng ta sẽ có những con đường mới, hiểu biết mới về phân tử, để có phương pháp điều trị mới có thể giúp một hoặc cả hai giới cùng kiên cường".
Sau đây là những gì khoa học biết về nguyên nhân gây ra khoảng cách tuổi thọ giữa hai giới cho đến thời điểm này, tổng hợp của tờ The New York Times.
Di truyền học
Một khối lượng nghiên cứu ngày càng tăng cho thấy bộ nhiễm sắc thể giới tính XX của nữ (cùng với các nhiễm sắc thể khác, mang DNA của chúng ta) có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ, mặc dù không rõ chính xác là như thế nào. Ví dụ, một nghiên cứu năm 2018 do phòng thí nghiệm của Tiến sĩ Dena Dubal thực hiện đã xem xét những con chuột bị biến đổi gen với các tổ hợp nhiễm sắc thể giới tính và cơ quan sinh sản khác nhau. Những con có hai nhiễm sắc thể X và buồng trứng sống lâu nhất, tiếp theo là chuột có hai nhiễm sắc thể X và tinh hoàn. Chuột có nhiễm sắc thể XY có tuổi thọ ngắn hơn.
"Có điều gì đó về nhiễm sắc thể X thứ hai bảo vệ chuột không chết sớm hơn trong cuộc đời, ngay cả khi chúng có tinh hoàn", Tiến sĩ Dena Dubal cho biết. "Sẽ thế nào nếu có điều gì đó trên nhiễm sắc thể X thứ hai đó theo một cách nào đó là một chút gì đó của suối nguồn tuổi trẻ?"
Các nhà khoa học vẫn chưa kiểm tra điều này ở con người, nhưng Tiến sĩ Dena Dubal cho biết thực tế là chúng ta có cùng hormone và nhiễm sắc thể giới tính, và hệ thống sinh sản tương tự, cho thấy những phát hiện có thể tương tự ở con người.
Các yếu tố biểu sinh — các yếu tố môi trường hoặc lối sống như khí hậu hoặc căng thẳng mãn tính ảnh hưởng đến gen nào được biểu hiện và cách thức biểu hiện — cũng có thể đóng một vai trò trong tuổi thọ, mở rộng hoặc thu hẹp sự chênh lệch giữa nam và nữ, theo Montserrat Anguera, phó giáo sư khoa học y sinh tại Trường Y khoa Thú y thuộc Đại học Pennsylvania, người nghiên cứu chủ đề này.
Hormone
Các nhà nghiên cứu cũng đang tìm hiểu vai trò của hormone sinh dục như estrogen trong tuổi thọ và đặc biệt quan tâm đến tác động của chúng lên hệ thống miễn dịch. Tiến sĩ Benayoun cho biết: "Có dữ liệu đáng tin cậy cho thấy, ít nhất là trước thời kỳ mãn kinh, hệ thống miễn dịch của phụ nữ có xu hướng tốt hơn, hoạt động tốt hơn và có khả năng phản ứng tốt hơn". Nhìn chung, nam giới "có xu hướng phản ứng kém hơn nhiều với nhiễm trùng", điều này có thể rút ngắn tuổi thọ của họ; họ cũng có nhiều khả năng tử vong vì nhiễm trùng huyết hơn phụ nữ, bà cho biết.
Một phân tích năm 2017 cho thấy những phụ nữ mãn kinh muộn hơn trong cuộc đời — trên 50 tuổi — sống lâu hơn những người mãn kinh sớm hơn. Khi nồng độ estrogen giảm, chẳng hạn như trong thời kỳ mãn kinh, hệ thống miễn dịch của phụ nữ dường như suy yếu. Và phụ nữ có xu hướng bắt kịp (hoặc vượt qua) nam giới về việc mắc các bệnh ít phổ biến hơn trước thời kỳ mãn kinh, Tiến sĩ Benayoun cho biết.
Phong cách sống và hành vi
Các kiểu hành vi đóng vai trò quan trọng trong sự chênh lệch này. Phụ nữ thường ít có khả năng hút thuốc hoặc uống rượu nhiều hơn nam giới — những hành vi góp phần đáng kể vào tỷ lệ tử vong, Kyle Bourassa, một nhà tâm lý học và là thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Lão hóa và Phát triển Con người tại Đại học Duke (Hoa Kỳ) cho biết.
Phụ nữ cũng có xu hướng thực hành nhiều "hành vi thúc đẩy sức khỏe" hơn, như thắt dây an toàn hoặc đi khám sức khỏe định kỳ, Tiến sĩ Bourassa cho biết. Ngoài ra, ông cho biết phụ nữ có khả năng giao lưu nhiều hơn nam giới, bảo vệ họ khỏi những tác động có hại của sự cô lập xã hội và cô đơn. Một phân tích năm 2023 cho thấy phụ nữ cũng ít có khả năng tử vong do dùng thuốc quá liều hoặc t.ự tử hơn nam giới.
Các yếu tố bên ngoài
Ở cấp độ xã hội rộng hơn, các vấn đề như chiến tranh hoặc bạo lực súng đạn tác động không cân xứng đến nam giới, Naoko Muramatsu, giáo sư khoa học sức khỏe cộng đồng tại Đại học Illinois Chicago cho biết.
Trong đại dịch Covid, nam giới tử vong với tỷ lệ cao hơn phụ nữ. Nghiên cứu cho thấy họ có nhiều khả năng làm những công việc khiến họ tiếp xúc với vi-rút, như chế biến thực phẩm hoặc xây dựng, hoặc vô gia cư hoặc bị giam giữ, tất cả đều ảnh hưởng đến tỷ lệ tử vong.
Cuối cùng, chính sự kết hợp của tất cả các yếu tố này quyết định khoảng cách tuổi thọ, Alan Cohen, phó giáo sư khoa học sức khỏe môi trường tại Trường Y tế Công cộng Mailman thuộc Đại học Columbia cho biết. "Có lẽ có hàng nghìn cách để điều đó xảy ra".
Và mặc dù chúng ta có thể kiểm soát một số yếu tố, như uống rượu, hút thuốc và chế độ ăn uống, nhưng vẫn chưa rõ tuổi thọ sẽ bị ảnh hưởng đáng kể như thế nào khi thay đổi những hành vi đó, Tiến sĩ Bourassa cho biết.
Ông cho biết "Chúng ta cần các thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên để phân tích những điều này".
Điều này đúng bất kể phụ nữ sống ở đâu và thậm chí còn đúng với hầu hết các loài động vật có vú khác.
"Đây là một hiện tượng rất mạnh mẽ trên toàn thế giới, hoàn toàn được bảo tồn trong bệnh tật, trong nạn đói, trong dịch bệnh, thậm chí trong thời kỳ đói kém", Tiến sĩ Dena Dubal, giáo sư thần kinh học tại Đại học California, San Francisco (Hoa Kỳ) cho biết.
Nhưng lý do phụ nữ sống lâu hơn thì phức tạp và ít được xác định hơn. Và có thực tế là phụ nữ sống lâu hơn nam giới không có nghĩa là họ sống tốt hơn. Bérénice Benayoun, phó giáo sư tại Đại học Nam California cho biết phụ nữ có xu hướng có số năm sống khỏe mạnh ngắn hơn nam giới. Phụ nữ cũng thường yếu hơn nam giới khi về già. Họ cũng dễ mắc các vấn đề về tim mạch và bệnh Alzheimer hơn, đặc biệt là sau thời kỳ mãn kinh, một phần là do bản thân tuổi tác là yếu tố nguy cơ gây ra các tình trạng này.
Các nhà khoa học đang cố gắng khám phá lý do tại sao nam giới và phụ nữ già đi khác nhau với hy vọng kéo dài tuổi thọ và sức khỏe cho cả hai giới.
Tiến sĩ Dena Dubal cho biết: "Nếu chúng ta có thể hiểu được điều gì khiến một giới tính trở nên kiên cường hoặc dễ bị tổn thương hơn, thì chúng ta sẽ có những con đường mới, hiểu biết mới về phân tử, để có phương pháp điều trị mới có thể giúp một hoặc cả hai giới cùng kiên cường".
Sau đây là những gì khoa học biết về nguyên nhân gây ra khoảng cách tuổi thọ giữa hai giới cho đến thời điểm này, tổng hợp của tờ The New York Times.
Di truyền học
Một khối lượng nghiên cứu ngày càng tăng cho thấy bộ nhiễm sắc thể giới tính XX của nữ (cùng với các nhiễm sắc thể khác, mang DNA của chúng ta) có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ, mặc dù không rõ chính xác là như thế nào. Ví dụ, một nghiên cứu năm 2018 do phòng thí nghiệm của Tiến sĩ Dena Dubal thực hiện đã xem xét những con chuột bị biến đổi gen với các tổ hợp nhiễm sắc thể giới tính và cơ quan sinh sản khác nhau. Những con có hai nhiễm sắc thể X và buồng trứng sống lâu nhất, tiếp theo là chuột có hai nhiễm sắc thể X và tinh hoàn. Chuột có nhiễm sắc thể XY có tuổi thọ ngắn hơn.
"Có điều gì đó về nhiễm sắc thể X thứ hai bảo vệ chuột không chết sớm hơn trong cuộc đời, ngay cả khi chúng có tinh hoàn", Tiến sĩ Dena Dubal cho biết. "Sẽ thế nào nếu có điều gì đó trên nhiễm sắc thể X thứ hai đó theo một cách nào đó là một chút gì đó của suối nguồn tuổi trẻ?"
Các nhà khoa học vẫn chưa kiểm tra điều này ở con người, nhưng Tiến sĩ Dena Dubal cho biết thực tế là chúng ta có cùng hormone và nhiễm sắc thể giới tính, và hệ thống sinh sản tương tự, cho thấy những phát hiện có thể tương tự ở con người.
Các yếu tố biểu sinh — các yếu tố môi trường hoặc lối sống như khí hậu hoặc căng thẳng mãn tính ảnh hưởng đến gen nào được biểu hiện và cách thức biểu hiện — cũng có thể đóng một vai trò trong tuổi thọ, mở rộng hoặc thu hẹp sự chênh lệch giữa nam và nữ, theo Montserrat Anguera, phó giáo sư khoa học y sinh tại Trường Y khoa Thú y thuộc Đại học Pennsylvania, người nghiên cứu chủ đề này.
Hormone
Các nhà nghiên cứu cũng đang tìm hiểu vai trò của hormone sinh dục như estrogen trong tuổi thọ và đặc biệt quan tâm đến tác động của chúng lên hệ thống miễn dịch. Tiến sĩ Benayoun cho biết: "Có dữ liệu đáng tin cậy cho thấy, ít nhất là trước thời kỳ mãn kinh, hệ thống miễn dịch của phụ nữ có xu hướng tốt hơn, hoạt động tốt hơn và có khả năng phản ứng tốt hơn". Nhìn chung, nam giới "có xu hướng phản ứng kém hơn nhiều với nhiễm trùng", điều này có thể rút ngắn tuổi thọ của họ; họ cũng có nhiều khả năng tử vong vì nhiễm trùng huyết hơn phụ nữ, bà cho biết.
Một phân tích năm 2017 cho thấy những phụ nữ mãn kinh muộn hơn trong cuộc đời — trên 50 tuổi — sống lâu hơn những người mãn kinh sớm hơn. Khi nồng độ estrogen giảm, chẳng hạn như trong thời kỳ mãn kinh, hệ thống miễn dịch của phụ nữ dường như suy yếu. Và phụ nữ có xu hướng bắt kịp (hoặc vượt qua) nam giới về việc mắc các bệnh ít phổ biến hơn trước thời kỳ mãn kinh, Tiến sĩ Benayoun cho biết.
Phong cách sống và hành vi
Các kiểu hành vi đóng vai trò quan trọng trong sự chênh lệch này. Phụ nữ thường ít có khả năng hút thuốc hoặc uống rượu nhiều hơn nam giới — những hành vi góp phần đáng kể vào tỷ lệ tử vong, Kyle Bourassa, một nhà tâm lý học và là thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Lão hóa và Phát triển Con người tại Đại học Duke (Hoa Kỳ) cho biết.
Phụ nữ cũng có xu hướng thực hành nhiều "hành vi thúc đẩy sức khỏe" hơn, như thắt dây an toàn hoặc đi khám sức khỏe định kỳ, Tiến sĩ Bourassa cho biết. Ngoài ra, ông cho biết phụ nữ có khả năng giao lưu nhiều hơn nam giới, bảo vệ họ khỏi những tác động có hại của sự cô lập xã hội và cô đơn. Một phân tích năm 2023 cho thấy phụ nữ cũng ít có khả năng tử vong do dùng thuốc quá liều hoặc t.ự tử hơn nam giới.
Các yếu tố bên ngoài
Ở cấp độ xã hội rộng hơn, các vấn đề như chiến tranh hoặc bạo lực súng đạn tác động không cân xứng đến nam giới, Naoko Muramatsu, giáo sư khoa học sức khỏe cộng đồng tại Đại học Illinois Chicago cho biết.
Trong đại dịch Covid, nam giới tử vong với tỷ lệ cao hơn phụ nữ. Nghiên cứu cho thấy họ có nhiều khả năng làm những công việc khiến họ tiếp xúc với vi-rút, như chế biến thực phẩm hoặc xây dựng, hoặc vô gia cư hoặc bị giam giữ, tất cả đều ảnh hưởng đến tỷ lệ tử vong.
Cuối cùng, chính sự kết hợp của tất cả các yếu tố này quyết định khoảng cách tuổi thọ, Alan Cohen, phó giáo sư khoa học sức khỏe môi trường tại Trường Y tế Công cộng Mailman thuộc Đại học Columbia cho biết. "Có lẽ có hàng nghìn cách để điều đó xảy ra".
Và mặc dù chúng ta có thể kiểm soát một số yếu tố, như uống rượu, hút thuốc và chế độ ăn uống, nhưng vẫn chưa rõ tuổi thọ sẽ bị ảnh hưởng đáng kể như thế nào khi thay đổi những hành vi đó, Tiến sĩ Bourassa cho biết.
Ông cho biết "Chúng ta cần các thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên để phân tích những điều này".
