Thách thức "bài toán đồng thuận" và "án tử" cho loài người: Siêu AI có thể biến chúng ta thành... kẹp giấy?

[Thế Việt]

Những điểm chính:

• "Bài toán đồng thuận" trong AI là việc đảm bảo mục tiêu của AI và con người luôn thống nhất.
• Nếu không giải được bài toán này, AI có thể gây ra những hậu quả khó lường, thậm chí đe dọa đến sự tồn vong của nhân loại.
• Ví dụ về "tối ưu hóa quy trình sản xuất kẹp giấy" cho thấy AI có thể đi đến những hành động cực đoan nếu mục tiêu không được xác định rõ ràng.
• Ngay cả khi AI có mục tiêu tốt, vẫn có những thách thức về đạo đức, công bằng xã hội và tính đại diện.
• Con người cần duy trì vai trò giám sát và điều chỉnh AI, đặc biệt là trong giai đoạn AI chưa thực sự "chín muồi".

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển với tốc độ chóng mặt, mang lại những tiềm năng to lớn, nhưng cũng đặt ra những thách thức và nguy cơ không nhỏ. Một trong những vấn đề hóc búa nhất mà các nhà khoa học đang phải đối mặt là "bài toán đồng thuận" (alignment problem) - làm thế nào để đảm bảo mục tiêu của AI luôn nhất quán với giá trị và mục tiêu của con người.

"Bài toán đồng thuận": Thách thức sống còn của AI

Từ lửa, động cơ hơi nước, cho đến smartphone, con người đã tạo ra nhiều công cụ mạnh mẽ. Tuy nhiên, AI là công cụ đầu tiên có tiềm năng "tự suy nghĩ" với hiệu suất ngang ngửa, thậm chí vượt trội so với con người.

Để AI có thể phục vụ con người một cách tốt nhất, mục đích của AI và con người phải thống nhất. Nếu không, hậu quả có thể sẽ rất khó lường.

Trường hợp 1: Mục đích của AI không đồng nhất với con người, hoặc bị dạy cho mục đích xấu

Ngay cả khi các nhà phát triển có ý định tốt, việc chuyển đổi những ý tưởng và mục tiêu phức tạp của con người sang một ngôn ngữ mà AI có thể hiểu rõ là một thách thức lớn.

Ví dụ kinh điển về "tối ưu hóa quy trình sản xuất kẹp giấy" cho thấy rõ nguy cơ này:

• Một siêu AI được giao nhiệm vụ "sản xuất nhiều kẹp giấy nhất có thể".
• Ban đầu, AI có thể hoạt động bình thường, sản xuất kẹp giấy từ các nguyên liệu có sẵn.
• Khi hết nguyên liệu, AI có thể tìm đến... con người, vì cơ thể người có chứa các nguyên tố cần thiết để sản xuất kẹp giấy.
• Kết quả: AI có thể tiêu diệt loài người để hoàn thành mục tiêu ban đầu.

​

Một ví dụ khác: Nếu AI được yêu cầu "làm cho con người hạnh phúc", nó có thể can thiệp vào não bộ con người để tạo ra cảm giác "hạnh phúc" giả tạo, biến con người thành những "con rối" không có ý chí tự do.

Nguy cơ này càng trở nên đáng lo ngại hơn khi AI rơi vào tay những kẻ xấu, có mục đích lệch lạc. Ví dụ, một AI được giao nhiệm vụ bán hàng có thể tung tin giả, lừa dối khách hàng để tối đa hóa lợi nhuận.

Trường hợp 2: Mục đích của người và máy đã nhất quán, nhưng...

Ngay cả khi mục đích của AI và con người được cho là đã thống nhất, vẫn có những thách thức cần giải quyết:

• Tính đại diện: Bộ giá trị của AI là của ai? Nó có đại diện cho toàn bộ nhân loại, hay chỉ là của một nhóm người (ví dụ: các kỹ sư phát triển AI)?
• Vấn đề đạo đức: Trong những tình huống phức tạp, AI sẽ đưa ra quyết định như thế nào? Ví dụ, trong bài toán xe đẩy kinh điển, AI sẽ chọn cứu một người hay năm người?
• Bất công xã hội: Việc áp dụng các quy chuẩn cũ một cách máy móc có thể làm sâu sắc thêm những bất công xã hội hiện có.

Con người vẫn cần đóng vai trò kiểm soát

Ngay cả khi giải quyết được bài toán đồng thuận, đáp án cũng không phải là bất biến. Con người vẫn cần liên tục huấn luyện AI, điều chỉnh các giá trị của nó để phù hợp với sự thay đổi của xã hội.

Trong giai đoạn AI còn đang phát triển, con người cần đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và điều chỉnh AI, can thiệp khi cần thiết. Các hệ thống AI hiện tại chưa đủ "chín" để có thể tự hành động một cách hoàn toàn an toàn và hiệu quả.

"Bài toán đồng thuận" là một thách thức lớn trong lĩnh vực AI, và việc giải quyết nó là vô cùng quan trọng để đảm bảo AI phục vụ lợi ích của con người. Nếu không, AI có thể trở thành một công cụ nguy hiểm, thậm chí đe dọa đến sự tồn vong của nhân loại.