Thách thức vị thế thống trị của Trung Quốc: Nhật Bản sử dụng cỗ máy khổng lồ khai phá đất hiếm từ độ sâu 5.550 mét

[Tháp rơi tự do]

Nhật Bản đang chuẩn bị thực hiện bước đi táo bạo trong cuộc đua tài nguyên toàn cầu – khai thác đất hiếm từ đáy biển sâu. Bắt đầu từ tháng 1 năm 2025, Tokyo sẽ triển khai dự án thí điểm đầu tiên trên thế giới nhằm tiếp cận nguồn đất hiếm dồi dào nằm dưới làn nước thẳm, mở ra kỳ vọng giảm phụ thuộc vào Trung Quốc – nhà cung cấp đất hiếm lớn nhất hành tinh.

Đột phá từ độ sâu 5.500 mét​

Dẫn đầu bởi Cơ quan Khoa học và Công nghệ Trái đất – Biển Nhật Bản (JAMSTEC), con tàu nghiên cứu Chikyu sẽ thực hiện sứ mệnh khoan xuống đáy biển ở độ sâu tới 5.500 mét, cách đảo san hô Minami-Torishima từ 100 đến 150 km về phía tây. Hòn đảo này nằm tách biệt ở Thái Bình Dương, cách Tokyo gần 2.000 km.

Một hệ thống ống khoan đặc biệt sẽ được hạ xuống đáy đại dương để thu về khoảng 35 tấn bùn biển – nguồn chứa khoáng sản đất hiếm quý giá. Theo ước tính sơ bộ, mỗi tấn bùn này có thể chứa tới 2 kg nguyên tố đất hiếm – như dysprosium (cho nam châm xe điện) và gadolinium (dùng trong lò phản ứng hạt nhân).

Nếu cuộc thử nghiệm thành công, đây sẽ là lần đầu tiên trên thế giới có một hoạt động khai thác đất hiếm từ độ sâu như vậy – đánh dấu cột mốc mới trong công nghệ biển sâu.

Trữ lượng khổng lồ dưới đáy biển Nhật Bản​

Khu vực quanh Minami-Torishima được ví như “mỏ vàng” dưới nước, với trữ lượng đất hiếm ước tính lên tới 16 triệu tấn – lớn thứ ba thế giới. Đây là nguồn tài nguyên chiến lược có thể giúp Nhật Bản giảm đáng kể sự phụ thuộc vào Trung Quốc, vốn hiện kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu.

Đáng chú ý, Nhật Bản không phải tay mơ trong lĩnh vực này. Năm 2022, JAMSTEC từng khai thác thành công đất hiếm ngoài khơi tỉnh Ibaraki ở độ sâu 2.500 mét. Nhưng thử thách lần này sẽ lớn hơn gấp đôi – cả về độ sâu lẫn công nghệ xử lý.

Từ thử nghiệm đến thương mại hóa​

Dự kiến toàn bộ quá trình khai thác thử sẽ kéo dài khoảng 3 tuần. Sau đó, số bùn thu được sẽ được vận chuyển về đất liền để phân tích và xử lý. Nếu kết quả khả quan, Nhật Bản sẽ mở rộng quy mô, tiến tới khai thác thương mại vào năm 2028.

Chính phủ Nhật cũng lên kế hoạch xây dựng một nhà máy tinh chế ngay tại Minami-Torishima – một bước đi chiến lược nhằm tiết kiệm chi phí vận chuyển và đẩy nhanh chuỗi sản xuất.

Một cuộc khai thác thử nghiệm quy mô lớn hơn, dự kiến diễn ra vào năm 2027, sẽ kéo dài hơn 1 tháng và thu tới 1.000 tấn bùn. Đây là bước đệm quan trọng cho quá trình thương mại hóa trong thập kỷ tới.

Thách thức địa chất và chi phí khổng lồ​

Việc khai thác ở độ sâu 5.500 mét không phải điều dễ dàng. Cấu trúc địa chất khu vực này vẫn chưa được khảo sát đầy đủ, tạo ra nhiều rủi ro kỹ thuật. Thêm vào đó, chi phí cho riêng ống khoan và thiết bị chuyên dụng đã ngốn tới 12 tỷ yên (khoảng 83,3 triệu USD).

Ban đầu dự án được lên lịch cho năm 2024, nhưng phải lùi lại do trục trặc trong việc nhận bàn giao ống khoan từ một công ty Anh. Việc giao hàng đã hoàn tất vào tháng 5 năm nay, mở đường cho chuyến khai thác mang tính lịch sử khởi hành đầu năm sau.