From Beijing with Love
Cháu đã lớn thế này rồi à. Lại đây chú ôm cái coi.
Tham vọng đưa voi ma mút trở lại từ cõi tuyệt chủng vừa ghi một dấu mốc mới khi các nhà khoa học tại công ty công nghệ sinh học Mỹ Colossal Biosciences tạo ra một loài chuột biến đổi gene mang đặc điểm giống voi ma mút – tạm gọi là "chuột lông dài". Đây là bước đi đầu tiên trong kế hoạch “khử tuyệt chủng” (de-extinction) loài voi ma mút bằng cách chỉnh sửa gene voi châu Á, với mục tiêu sinh ra voi con đầu tiên vào cuối năm 2028. Nhưng liệu đây có phải bước đột phá thực sự, hay chỉ là một thí nghiệm gây tò mò?
Đồng sáng lập kiêm CEO Ben Lamm của Colossal cho biết nhóm nghiên cứu đã phân tích genome cổ của voi ma mút và so sánh với voi châu Á để tìm ra sự khác biệt. Họ bắt đầu chỉnh sửa gene trên tế bào voi nhưng bước tiến gần đây nhất lại đến từ loài chuột. Trong nghiên cứu chưa qua đánh giá đồng cấp, các nhà khoa học đã dùng kỹ thuật chỉnh sửa gene để tạo ra chuột biến đổi với đặc điểm thích nghi lạnh – như bộ lông dài và vàng giống voi ma mút. Lamm nhấn mạnh: “Nó không đẩy nhanh tiến độ, nhưng là một điểm xác nhận quan trọng cho hướng đi của chúng tôi.”
Nhóm đã tập trung vào 9 gene liên quan đến màu sắc, độ dài, kết cấu lông và nang lông ở chuột. Hầu hết gene này đã được biết đến ảnh hưởng đến lông chuột, nhưng hai gene trong số đó trùng khớp với gene ở voi ma mút, được cho là tạo nên bộ lông dày chống lạnh. Họ còn chỉnh sửa một gene liên quan đến chuyển hóa chất béo – yếu tố có thể giúp voi ma mút thích nghi với khí hậu băng giá. Kết quả? Những chú chuột ra đời với lông dài, vàng nâu, hoặc lông dày đặc trưng, dù không phải thí nghiệm nào cũng thành công.
Các nhà khoa học sử dụng nhiều kỹ thuật chỉnh sửa gene, từ thay đổi trứng chuột thụ tinh đến tiêm tế bào gốc phôi đã chỉnh sửa vào phôi chuột, rồi cấy vào chuột mẹ thay thế. Một kỹ thuật cho phép họ chỉnh sửa tới 8 lần trên 7 gene cùng lúc. Beth Shapiro, Giám đốc Khoa học của Colossal, cho biết: “Hiệu quả chỉnh sửa dao động, nhưng nhiều cá thể đạt 100% ở tất cả gene mục tiêu.” Dù vậy, khối lượng cơ thể trung bình của chuột không thay đổi dù gene chuyển hóa chất béo có được chỉnh sửa hay không. Lamm tiết lộ nhóm sẽ sớm thử nghiệm khả năng chịu lạnh của chúng – một bước kiểm chứng quan trọng.
Robin Lovell-Badge, chuyên gia tại Viện Francis Crick (London), đánh giá cao kỹ thuật của nghiên cứu nhưng cho rằng nó chưa giải mã được cơ chế gene tạo ra các loại lông khác nhau. Ông cảnh báo: “Hồi sinh voi ma mút không chỉ là thêm vài gene chịu lạnh. Liệu chúng có hành vi giống voi ma mút không, hay chỉ là voi châu Á với lông dày? Chúng ta chưa biết.” Ông cũng đặt câu hỏi về tính thực tiễn: “Thay vì hồi sinh loài đã tuyệt chủng, sao không dùng tiền để bảo vệ loài đang biến mất?”
Tori Herridge từ Đại học Sheffield đồng tình rằng đây không phải bước nhảy vọt. “Công trình này không đưa gene voi ma mút vào chuột, mà chỉ chỉnh gene chuột để tạo hiệu ứng tương tự. Với voi châu Á, số gene cần chỉnh sửa sẽ nhiều hơn, phức tạp hơn, và việc dùng voi làm vật mang thai thay thế cũng không dễ.” Bà kết luận: “Hồi sinh voi ma mút vẫn còn xa vời.”
Dù chỉ tạo ra “chuột lông dài” dễ thương, nghiên cứu này là bước xác nhận quan trọng cho Colossal. Nó chứng minh họ có thể chỉnh sửa gene để tạo đặc điểm giống voi ma mút – một tiền đề cho kế hoạch lớn hơn. Nhưng như Lovell-Badge nói, hiện tại ta chỉ biết chuột trông thế nào, chưa rõ chúng chịu lạnh ra sao hay liệu công nghệ này có áp dụng được cho voi không. Hơn nữa, việc chi hàng triệu USD cho dự án này thay vì bảo tồn loài sống khiến nhiều người hoài nghi về giá trị thực sự.
Đồng sáng lập kiêm CEO Ben Lamm của Colossal cho biết nhóm nghiên cứu đã phân tích genome cổ của voi ma mút và so sánh với voi châu Á để tìm ra sự khác biệt. Họ bắt đầu chỉnh sửa gene trên tế bào voi nhưng bước tiến gần đây nhất lại đến từ loài chuột. Trong nghiên cứu chưa qua đánh giá đồng cấp, các nhà khoa học đã dùng kỹ thuật chỉnh sửa gene để tạo ra chuột biến đổi với đặc điểm thích nghi lạnh – như bộ lông dài và vàng giống voi ma mút. Lamm nhấn mạnh: “Nó không đẩy nhanh tiến độ, nhưng là một điểm xác nhận quan trọng cho hướng đi của chúng tôi.”
Nhóm đã tập trung vào 9 gene liên quan đến màu sắc, độ dài, kết cấu lông và nang lông ở chuột. Hầu hết gene này đã được biết đến ảnh hưởng đến lông chuột, nhưng hai gene trong số đó trùng khớp với gene ở voi ma mút, được cho là tạo nên bộ lông dày chống lạnh. Họ còn chỉnh sửa một gene liên quan đến chuyển hóa chất béo – yếu tố có thể giúp voi ma mút thích nghi với khí hậu băng giá. Kết quả? Những chú chuột ra đời với lông dài, vàng nâu, hoặc lông dày đặc trưng, dù không phải thí nghiệm nào cũng thành công.
Các nhà khoa học sử dụng nhiều kỹ thuật chỉnh sửa gene, từ thay đổi trứng chuột thụ tinh đến tiêm tế bào gốc phôi đã chỉnh sửa vào phôi chuột, rồi cấy vào chuột mẹ thay thế. Một kỹ thuật cho phép họ chỉnh sửa tới 8 lần trên 7 gene cùng lúc. Beth Shapiro, Giám đốc Khoa học của Colossal, cho biết: “Hiệu quả chỉnh sửa dao động, nhưng nhiều cá thể đạt 100% ở tất cả gene mục tiêu.” Dù vậy, khối lượng cơ thể trung bình của chuột không thay đổi dù gene chuyển hóa chất béo có được chỉnh sửa hay không. Lamm tiết lộ nhóm sẽ sớm thử nghiệm khả năng chịu lạnh của chúng – một bước kiểm chứng quan trọng.
Robin Lovell-Badge, chuyên gia tại Viện Francis Crick (London), đánh giá cao kỹ thuật của nghiên cứu nhưng cho rằng nó chưa giải mã được cơ chế gene tạo ra các loại lông khác nhau. Ông cảnh báo: “Hồi sinh voi ma mút không chỉ là thêm vài gene chịu lạnh. Liệu chúng có hành vi giống voi ma mút không, hay chỉ là voi châu Á với lông dày? Chúng ta chưa biết.” Ông cũng đặt câu hỏi về tính thực tiễn: “Thay vì hồi sinh loài đã tuyệt chủng, sao không dùng tiền để bảo vệ loài đang biến mất?”
Tori Herridge từ Đại học Sheffield đồng tình rằng đây không phải bước nhảy vọt. “Công trình này không đưa gene voi ma mút vào chuột, mà chỉ chỉnh gene chuột để tạo hiệu ứng tương tự. Với voi châu Á, số gene cần chỉnh sửa sẽ nhiều hơn, phức tạp hơn, và việc dùng voi làm vật mang thai thay thế cũng không dễ.” Bà kết luận: “Hồi sinh voi ma mút vẫn còn xa vời.”
Dù chỉ tạo ra “chuột lông dài” dễ thương, nghiên cứu này là bước xác nhận quan trọng cho Colossal. Nó chứng minh họ có thể chỉnh sửa gene để tạo đặc điểm giống voi ma mút – một tiền đề cho kế hoạch lớn hơn. Nhưng như Lovell-Badge nói, hiện tại ta chỉ biết chuột trông thế nào, chưa rõ chúng chịu lạnh ra sao hay liệu công nghệ này có áp dụng được cho voi không. Hơn nữa, việc chi hàng triệu USD cho dự án này thay vì bảo tồn loài sống khiến nhiều người hoài nghi về giá trị thực sự.
