Trạng thái trôi chảy: Khi não bộ hoạt động ở chế độ siêu phàm

[Bui Nhat Minh]

Trong bộ phim Soul của Pixar, nghệ sĩ piano Joe Gardner thỉnh thoảng rơi vào một trạng thái đặc biệt khi chơi nhạc nơi thế giới xung quanh như tan biến, chỉ còn lại âm nhạc và cảm xúc. Khoa học ngày nay gọi đó là trạng thái "trôi chảy" (flow) khi tâm trí hoàn toàn đắm chìm, tập trung và đạt hiệu suất đỉnh cao.

Khi nào não bộ bước vào trạng thái trôi chảy?​

Trạng thái trôi chảy xảy ra khi vùng kiểm soát ý thức ở não thường nằm tại thùy trán tạm thời "lùi lại", nhường chỗ cho các kỹ năng tự động đã được rèn luyện. Đây là lúc người ta không còn phải suy nghĩ từng bước, mà hành động một cách tự nhiên, như thể đang "thả trôi" trong chính khả năng của mình.

Một nghiên cứu công bố tháng 3/2024 trên tạp chí Neuropsychologia đã đo sóng não của 32 nghệ sĩ guitar jazz khi họ ứng biến âm nhạc. Những người giàu kinh nghiệm nhất và cảm thấy "vào zone" nhất cho thấy hoạt động mạnh ở vùng cảm giác và thính giác, đồng thời hoạt động ở thùy trán và mạng lưới mơ mộng lại giảm xuống. Điều đó cho thấy: càng thành thạo, càng dễ bước vào trạng thái trôi chảy.

Tiến sĩ John Kounios, nhà thần kinh học tại Đại học Drexel, gọi đây là hiện tượng "giảm hoạt động thùy trán thoáng qua". Khi vùng này được "nới lỏng", những phần khác của não đặc biệt là vùng tự động sẽ tiếp quản, giúp ta thực hiện các hành vi phức tạp một cách trơn tru mà không cần suy nghĩ quá nhiều.

Làm sao để rơi vào trạng thái trôi chảy?​

Theo chuyên gia Kevin JP Woods của Brain.fm, trạng thái trôi chảy xảy ra khi nhiệm vụ đủ thử thách để hấp dẫn nhưng không quá khó để khiến bạn chùn bước còn gọi là "điểm ngọt hoàn hảo". Khi đó, bạn làm việc như thể được lập trình sẵn, còn não thì xử lý các quyết định phức tạp ở hậu trường.

Nhà trị liệu Michael Ceely khuyên rằng bạn nên chọn hoạt động hơi vượt quá khả năng hiện tại. Điều đó buộc bạn phải tập trung và không thể để tâm trí lang thang. Bên cạnh đó, ngủ đủ giấc, tránh bị phân tâm và tạo không gian làm việc phù hợp (ánh sáng, âm thanh, nhiệt độ) cũng là yếu tố quan trọng.

Âm nhạc cũng có thể hỗ trợ đưa bạn vào trạng thái này, giống như cách Brain.fm ứng dụng âm thanh để cải thiện tập trung. Nhưng hãy lưu ý: quá đắm chìm cũng có thể biến niềm đam mê thành nỗi ám ảnh. Trong Soul, những "linh hồn lạc lối" chính là ví dụ khi một người mải mê với công việc đến mức mất kết nối với chính cuộc sống của mình.

Trạng thái trôi chảy không phải điều gì siêu hình hay kỳ lạ nó là kết quả tự nhiên của một bộ não đã được rèn luyện, làm việc đúng mức và đúng lúc. Ai cũng có thể đạt được, nếu biết cách luyện tập và chuẩn bị. Điều bạn cần là: một thử thách đủ hấp dẫn, một động lực rõ ràng và một môi trường hỗ trợ tinh thần. (popularmechanics)