Hail the Judge
Ta chơi xong không trả tiền, vậy đâu có gọi là bán
Thế giới công nghệ y khoa vừa chứng kiến một cột mốc đáng kinh ngạc khi Trung Quốc công bố thành công ca phẫu thuật cấy ghép giao diện não-máy tính (BCI) xâm lấn đầu tiên trên người. “Bây giờ tôi có thể điều khiển máy tính bằng suy nghĩ. Cảm giác như tôi có thể tự do di chuyển theo ý muốn,” một bệnh nhân bị liệt tứ chi chia sẻ đầy phấn khích. Đây là bước tiến lớn, đưa Trung Quốc trở thành quốc gia thứ hai trên thế giới, sau Neuralink của Mỹ, bước vào giai đoạn thử nghiệm lâm sàng công nghệ BCI xâm lấn.
Vào ngày 5 tháng 3 năm 2025, Trung tâm Xuất sắc về Khoa học Não bộ và Công nghệ Thông minh (CEBSIT) thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, hợp tác với Bệnh viện Huashan của Đại học Fudan ở Thượng Hải, đã khởi động thử nghiệm lâm sàng BCI xâm lấn đầu tiên tại Trung Quốc. Chỉ 20 ngày sau, vào ngày 25 tháng 3, họ thành công cấy ghép hệ thống BCI không dây vào não một bệnh nhân bị liệt tứ chi do tai nạn điện cao thế cách đây 13 năm. Điều đáng kinh ngạc là chỉ sau 2-3 tuần huấn luyện sau phẫu thuật, bệnh nhân đã có thể điều khiển các thiết bị điện tử bằng suy nghĩ, từ chơi game đua xe đến thao tác trên các phần mềm như cờ vua.
Theo thông tin từ CEBSIT, thiết bị cấy ghép hoạt động ổn định, không ghi nhận nhiễm trùng hay hỏng hóc điện cực cho thấy độ an toàn và tin cậy cao. Công nghệ này không chỉ là một bước tiến y khoa mà còn mở ra cánh cửa mới cho việc cải thiện chất lượng sống của hàng triệu người bị liệt toàn thân, cụt chi hoặc mắc bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS). CEBSIT dự kiến hệ thống BCI này sẽ được cấp phép và đưa ra thị trường vào năm 2028, hứa hẹn mang lại giải pháp thay thế chức năng vận động cho người bệnh.
Điểm nổi bật của hệ thống BCI do CEBSIT phát triển là các điện cực thần kinh siêu nhỏ và siêu linh hoạt, được đánh giá là nhỏ nhất và mềm dẻo nhất thế giới. Với diện tích mặt cắt chỉ bằng 1/5 đến 1/7 so với điện cực của Neuralink (công ty do Elon Musk sáng lập), và độ linh hoạt gấp hơn 100 lần, các điện cực này gần như “vô hình” đối với tế bào não, giảm thiểu tối đa tổn thương mô não. Thiết bị cấy ghép có kích thước chỉ 26 mm đường kính và dày dưới 6 mm tương đương một đồng xu, khiến nó trở thành thiết bị điều khiển não nhỏ nhất hiện nay.
Công nghệ này cho phép thu nhận tín hiệu thần kinh trong cơ thể với mật độ cao, phạm vi rộng và ổn định lâu dài. Nhóm nghiên cứu do Zhao Zhengtuo dẫn đầu đã thử nghiệm thành công trên chuột, linh trưởng không phải người, và giờ là trên người, chứng minh khả năng vượt trội trong việc giải quyết hai nút thắt lớn của BCI xâm lấn: tính tương thích mô và băng thông kênh thấp. So với Neuralink, CEBSIT không chỉ cạnh tranh về hiệu suất mà còn vượt trội về mức độ thân thiện với cơ thể, hứa hẹn mang lại độ bền và an toàn cao hơn trong ứng dụng thực tế.
Trung Quốc hiện là quốc gia thứ hai sau Mỹ đạt được thử nghiệm lâm sàng BCI xâm lấn. Neuralinkđã tiến hành thử nghiệm từ năm 2024 với ca cấy ghép đầu tiên cho phép bệnh nhân điều khiển con trỏ máy tính và chơi cờ vua bằng suy nghĩ. Tuy nhiên, điện cực của Neuralink có kích thước lớn hơn và kém linh hoạt hơn so với CEBSIT, có thể gây tổn thương mô não cao hơn trong thời gian dài. Mặc dù Neuralink có lợi thế về truyền thông và nguồn vốn mạnh mẽ từ Elon Musk, CEBSIT lại ghi điểm với thiết kế tối ưu và khả năng thu nhận tín hiệu ổn định hơn.
Trên thế giới, các nhóm nghiên cứu khác như Blackrock Neurotech (Mỹ) hay BrainGate cũng đang phát triển BCI xâm lấn, nhưng chủ yếu tập trung vào các ứng dụng đơn giản hơn như điều khiển con trỏ hoặc gõ phím. Theo 1 bài viết trên Nature, công nghệ BCI xâm lấn toàn cầu hiện vẫn đối mặt với thách thức về độ bền lâu dài của điện cực và nguy cơ phản ứng miễn dịch. CEBSIT với điện cực siêu linh hoạt đang dẫn đầu trong việc giải quyết những vấn đề này, tạo tiền đề cho các ứng dụng phức tạp hơn như điều khiển cánh tay robot hay robot thông minh trong tương lai.
Thành công bước đầu của CEBSIT không chỉ dừng ở việc điều khiển máy tính. Nhóm nghiên cứu đang lên kế hoạch giúp bệnh nhân sử dụng cánh tay robot để thực hiện các hành động thực tế như cầm nắm cốc nước, mở ra cơ hội phục hồi chức năng vận động trong đời sống hàng ngày. Trong tương lai, họ còn hướng đến việc tích hợp BCI với các thiết bị thông minh phức tạp hơn như robot chó hay robot trí tuệ nhân tạo, giúp người bệnh mở rộng khả năng tương tác với thế giới xung quanh.
Theo CCTV, Cục Quản lý Bảo hiểm Y tế Quốc gia Trung Quốc đã ban hành Hướng dẫn Thiết lập Mục Giá Dịch vụ Y tế Thần kinh vào ngày 12 tháng 3 năm 2025, trong đó quy định riêng mức phí cho “Cấy ghép BCI xâm lấn” và “Tháo gỡ BCI xâm lấn”. Điều này cho thấy Trung Quốc đã sẵn sàng về mặt pháp lý để đưa công nghệ BCI vào ứng dụng lâm sàng rộng rãi, tạo điều kiện cho người bệnh tiếp cận dịch vụ với chi phí được chuẩn hóa. So với Mỹ nơi chi phí BCI vẫn còn là dấu hỏi lớn, động thái này của Trung Quốc cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng để phổ biến công nghệ.
Dù đầy triển vọng, BCI xâm lấn vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Thứ nhất, chi phí phẫu thuật và thiết bị có thể là rào cản lớn, đặc biệt với người bệnh ở các quốc gia đang phát triển. Theo MIT Technology Review, chi phí cấy ghép BCI của Neuralink ước tính lên đến hàng chục nghìn USD. CEBSIT chưa công bố chi phí nhưng với thiết kế tối ưu và sự hỗ trợ từ chính sách y tế Trung Quốc, hy vọng giá thành sẽ hợp lý hơn.
Thứ hai, vấn đề đạo đức trong BCI như quyền riêng tư của dữ liệu não bộ hay nguy cơ lạm dụng công nghệ cũng cần được giải quyết. Cuối cùng, việc huấn luyện người dùng sử dụng BCI đòi hỏi thời gian và sự kiên nhẫn, đặc biệt với những người bị tổn thương thần kinh nặng.
Vào ngày 5 tháng 3 năm 2025, Trung tâm Xuất sắc về Khoa học Não bộ và Công nghệ Thông minh (CEBSIT) thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, hợp tác với Bệnh viện Huashan của Đại học Fudan ở Thượng Hải, đã khởi động thử nghiệm lâm sàng BCI xâm lấn đầu tiên tại Trung Quốc. Chỉ 20 ngày sau, vào ngày 25 tháng 3, họ thành công cấy ghép hệ thống BCI không dây vào não một bệnh nhân bị liệt tứ chi do tai nạn điện cao thế cách đây 13 năm. Điều đáng kinh ngạc là chỉ sau 2-3 tuần huấn luyện sau phẫu thuật, bệnh nhân đã có thể điều khiển các thiết bị điện tử bằng suy nghĩ, từ chơi game đua xe đến thao tác trên các phần mềm như cờ vua.
Theo thông tin từ CEBSIT, thiết bị cấy ghép hoạt động ổn định, không ghi nhận nhiễm trùng hay hỏng hóc điện cực cho thấy độ an toàn và tin cậy cao. Công nghệ này không chỉ là một bước tiến y khoa mà còn mở ra cánh cửa mới cho việc cải thiện chất lượng sống của hàng triệu người bị liệt toàn thân, cụt chi hoặc mắc bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS). CEBSIT dự kiến hệ thống BCI này sẽ được cấp phép và đưa ra thị trường vào năm 2028, hứa hẹn mang lại giải pháp thay thế chức năng vận động cho người bệnh.
Điểm nổi bật của hệ thống BCI do CEBSIT phát triển là các điện cực thần kinh siêu nhỏ và siêu linh hoạt, được đánh giá là nhỏ nhất và mềm dẻo nhất thế giới. Với diện tích mặt cắt chỉ bằng 1/5 đến 1/7 so với điện cực của Neuralink (công ty do Elon Musk sáng lập), và độ linh hoạt gấp hơn 100 lần, các điện cực này gần như “vô hình” đối với tế bào não, giảm thiểu tối đa tổn thương mô não. Thiết bị cấy ghép có kích thước chỉ 26 mm đường kính và dày dưới 6 mm tương đương một đồng xu, khiến nó trở thành thiết bị điều khiển não nhỏ nhất hiện nay.
Công nghệ này cho phép thu nhận tín hiệu thần kinh trong cơ thể với mật độ cao, phạm vi rộng và ổn định lâu dài. Nhóm nghiên cứu do Zhao Zhengtuo dẫn đầu đã thử nghiệm thành công trên chuột, linh trưởng không phải người, và giờ là trên người, chứng minh khả năng vượt trội trong việc giải quyết hai nút thắt lớn của BCI xâm lấn: tính tương thích mô và băng thông kênh thấp. So với Neuralink, CEBSIT không chỉ cạnh tranh về hiệu suất mà còn vượt trội về mức độ thân thiện với cơ thể, hứa hẹn mang lại độ bền và an toàn cao hơn trong ứng dụng thực tế.
Trung Quốc hiện là quốc gia thứ hai sau Mỹ đạt được thử nghiệm lâm sàng BCI xâm lấn. Neuralinkđã tiến hành thử nghiệm từ năm 2024 với ca cấy ghép đầu tiên cho phép bệnh nhân điều khiển con trỏ máy tính và chơi cờ vua bằng suy nghĩ. Tuy nhiên, điện cực của Neuralink có kích thước lớn hơn và kém linh hoạt hơn so với CEBSIT, có thể gây tổn thương mô não cao hơn trong thời gian dài. Mặc dù Neuralink có lợi thế về truyền thông và nguồn vốn mạnh mẽ từ Elon Musk, CEBSIT lại ghi điểm với thiết kế tối ưu và khả năng thu nhận tín hiệu ổn định hơn.
Trên thế giới, các nhóm nghiên cứu khác như Blackrock Neurotech (Mỹ) hay BrainGate cũng đang phát triển BCI xâm lấn, nhưng chủ yếu tập trung vào các ứng dụng đơn giản hơn như điều khiển con trỏ hoặc gõ phím. Theo 1 bài viết trên Nature, công nghệ BCI xâm lấn toàn cầu hiện vẫn đối mặt với thách thức về độ bền lâu dài của điện cực và nguy cơ phản ứng miễn dịch. CEBSIT với điện cực siêu linh hoạt đang dẫn đầu trong việc giải quyết những vấn đề này, tạo tiền đề cho các ứng dụng phức tạp hơn như điều khiển cánh tay robot hay robot thông minh trong tương lai.
Thành công bước đầu của CEBSIT không chỉ dừng ở việc điều khiển máy tính. Nhóm nghiên cứu đang lên kế hoạch giúp bệnh nhân sử dụng cánh tay robot để thực hiện các hành động thực tế như cầm nắm cốc nước, mở ra cơ hội phục hồi chức năng vận động trong đời sống hàng ngày. Trong tương lai, họ còn hướng đến việc tích hợp BCI với các thiết bị thông minh phức tạp hơn như robot chó hay robot trí tuệ nhân tạo, giúp người bệnh mở rộng khả năng tương tác với thế giới xung quanh.
Theo CCTV, Cục Quản lý Bảo hiểm Y tế Quốc gia Trung Quốc đã ban hành Hướng dẫn Thiết lập Mục Giá Dịch vụ Y tế Thần kinh vào ngày 12 tháng 3 năm 2025, trong đó quy định riêng mức phí cho “Cấy ghép BCI xâm lấn” và “Tháo gỡ BCI xâm lấn”. Điều này cho thấy Trung Quốc đã sẵn sàng về mặt pháp lý để đưa công nghệ BCI vào ứng dụng lâm sàng rộng rãi, tạo điều kiện cho người bệnh tiếp cận dịch vụ với chi phí được chuẩn hóa. So với Mỹ nơi chi phí BCI vẫn còn là dấu hỏi lớn, động thái này của Trung Quốc cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng để phổ biến công nghệ.
Dù đầy triển vọng, BCI xâm lấn vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Thứ nhất, chi phí phẫu thuật và thiết bị có thể là rào cản lớn, đặc biệt với người bệnh ở các quốc gia đang phát triển. Theo MIT Technology Review, chi phí cấy ghép BCI của Neuralink ước tính lên đến hàng chục nghìn USD. CEBSIT chưa công bố chi phí nhưng với thiết kế tối ưu và sự hỗ trợ từ chính sách y tế Trung Quốc, hy vọng giá thành sẽ hợp lý hơn.
Thứ hai, vấn đề đạo đức trong BCI như quyền riêng tư của dữ liệu não bộ hay nguy cơ lạm dụng công nghệ cũng cần được giải quyết. Cuối cùng, việc huấn luyện người dùng sử dụng BCI đòi hỏi thời gian và sự kiên nhẫn, đặc biệt với những người bị tổn thương thần kinh nặng.
