A-Train The Seven
...'cause for once, I didn't hate myself.
Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc (CAC), cơ quan kiểm duyệt internet quốc gia dưới sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc (CCP), vừa công bố một quy định mới nhằm kiểm soát nội dung do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra. Theo đó, từ ngày 1 tháng 9 năm 2025, mọi nội dung tổng hợp hoặc sinh ra bởi AI – bao gồm văn bản, hình ảnh, video, âm thanh và thậm chí cả cảnh ảo – phải được gắn nhãn rõ ràng để người xem hoặc người nghe nhận biết, đồng thời nhúng thông tin này vào siêu dữ liệu (metadata). Quy định này, được nêu chi tiết trong “Biện pháp Xác định Nội dung Tổng hợp và Sinh ra bởi Trí tuệ Nhân tạo” mà CAC vừa công khai, đánh dấu bước đi mới trong nỗ lực kiểm soát thông tin số của Trung Quốc, sau khi dự thảo đầu tiên xuất hiện vào tháng 9 năm ngoái.
Quy định yêu cầu tất cả nhà cung cấp dịch vụ AI bao gồm các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) phải gắn “nhãn rõ ràng” lên nội dung do họ tạo ra. Cửa hàng ứng dụng (app store) cũng phải chịu trách nhiệm kiểm tra các ứng dụng họ lưu trữ có tuân thủ quy định này hay không. Điều này áp dụng cho mọi loại dữ liệu số, từ bài viết, ảnh chụp, đến video và âm thanh, đảm bảo người dùng không bị nhầm lẫn giữa nội dung thực và nội dung giả lập.
Tuy nhiên, CAC để ngỏ một ngoại lệ: người dùng có thể yêu cầu nội dung AI không gắn nhãn vì “lý do xã hội hoặc nhu cầu công nghiệp”. Trong trường hợp này, ứng dụng tạo nội dung phải nhắc nhở người dùng về quy định và ghi lại thông tin để hỗ trợ truy vết sau này. Trách nhiệm gắn nhãn và nhúng siêu dữ liệu rơi vào tay người dùng cuối hoặc tổ chức yêu cầu nội dung đó, thay vì nhà cung cấp dịch vụ AI. Điều này cho thấy CAC muốn phân bổ trách nhiệm rộng rãi hơn, không chỉ giới hạn ở các công ty công nghệ.
Quy định cũng nghiêm cấm các hành vi “xóa bỏ, giả mạo, hoặc che giấu” nhãn AI một cách ác ý, đồng thời cấm cung cấp công cụ hỗ trợ những hành vi này. Đáng chú ý, việc gắn nhãn AI lên nội dung do con người tạo ra cũng bị cấm nhằm tránh làm sai lệch nguồn gốc dữ liệu. Mục tiêu của CAC theo tuyên bố chính thức là ngăn chặn sự lan truyền thông tin sai lệch và giúp người dùng internet phân biệt rõ giữa thực tế và sản phẩm AI.
Đây không phải là lần đầu tiên một chính phủ tìm cách kiểm soát AI. Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua Đạo luật Trí tuệ Nhân tạo (AI Act) vào năm 2024, đặt ra các tiêu chuẩn về minh bạch và an toàn cho công nghệ AI. Tuy nhiên, động thái của CAC mang sắc thái riêng, phản ánh cách tiếp cận kiểm soát tập trung của Trung Quốc – nơi “Vạn Lý Tường Lửa” từ lâu đã hạn chế và định hình luồng thông tin số trong nước. Dù chưa công bố hình phạt cụ thể cho vi phạm, mối đe dọa từ hành động pháp lý của chính phủ Trung Quốc luôn hiện hữu, đặc biệt với những ai cố tình phá vỡ quy định.
Quyết định này đến trong bối cảnh các mô hình AI ngày càng tinh vi, như Grok của xAI hay ChatGPT của OpenAI, có khả năng tạo ra nội dung chân thực đến mức khó phân biệt. Việc yêu cầu nhãn rõ ràng có thể giúp giảm thiểu nguy cơ thông tin sai lệch, từ tin tức giả mạo đến video deepfake, vốn đang trở thành vấn đề toàn cầu. Ví dụ, một video AI giả mạo một chính trị gia phát biểu có thể gây hoang mang nếu không được đánh dấu nguồn gốc. Bằng cách buộc nội dung AI phải “tự khai danh tính”, CAC hy vọng tăng cường niềm tin vào thông tin số, đồng thời củng cố quyền kiểm soát của chính phủ.
Về mặt tích cực, quy định này có thể mang lại lợi ích thực tế. Người dùng sẽ dễ dàng nhận ra khi họ đang tương tác với nội dung do máy tạo ra, từ đó đưa ra quyết định sáng suốt hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong các lĩnh vực như báo chí, giáo dục hay giải trí, nơi sự nhầm lẫn có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Việc nhúng siêu dữ liệu cũng hỗ trợ truy xuất nguồn gốc, giúp cơ quan chức năng điều tra các vụ lạm dụng AI nếu cần.
Tuy nhiên, không phải ai cũng hoan nghênh động thái này. Với lịch sử kiểm duyệt nghiêm ngặt của CAC, nhiều người lo ngại quy định sẽ bị lạm dụng để giám sát và hạn chế tự do sáng tạo. Việc yêu cầu nhãn AI có thể làm phức tạp hóa quy trình sản xuất nội dung, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ hoặc cá nhân sử dụng AI cho mục đích thương mại. Hơn nữa, ngoại lệ “nhu cầu xã hội và công nghiệp” khá mơ hồ, dễ dẫn đến diễn giải tùy tiện từ phía cơ quan quản lý. Một số nhà phê bình quốc tế cũng cho rằng đây là bước đi nhằm tăng cường kiểm soát tư tưởng trong nước, thay vì chỉ đơn thuần bảo vệ người dùng.
Quy định yêu cầu tất cả nhà cung cấp dịch vụ AI bao gồm các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) phải gắn “nhãn rõ ràng” lên nội dung do họ tạo ra. Cửa hàng ứng dụng (app store) cũng phải chịu trách nhiệm kiểm tra các ứng dụng họ lưu trữ có tuân thủ quy định này hay không. Điều này áp dụng cho mọi loại dữ liệu số, từ bài viết, ảnh chụp, đến video và âm thanh, đảm bảo người dùng không bị nhầm lẫn giữa nội dung thực và nội dung giả lập.
Tuy nhiên, CAC để ngỏ một ngoại lệ: người dùng có thể yêu cầu nội dung AI không gắn nhãn vì “lý do xã hội hoặc nhu cầu công nghiệp”. Trong trường hợp này, ứng dụng tạo nội dung phải nhắc nhở người dùng về quy định và ghi lại thông tin để hỗ trợ truy vết sau này. Trách nhiệm gắn nhãn và nhúng siêu dữ liệu rơi vào tay người dùng cuối hoặc tổ chức yêu cầu nội dung đó, thay vì nhà cung cấp dịch vụ AI. Điều này cho thấy CAC muốn phân bổ trách nhiệm rộng rãi hơn, không chỉ giới hạn ở các công ty công nghệ.
Quy định cũng nghiêm cấm các hành vi “xóa bỏ, giả mạo, hoặc che giấu” nhãn AI một cách ác ý, đồng thời cấm cung cấp công cụ hỗ trợ những hành vi này. Đáng chú ý, việc gắn nhãn AI lên nội dung do con người tạo ra cũng bị cấm nhằm tránh làm sai lệch nguồn gốc dữ liệu. Mục tiêu của CAC theo tuyên bố chính thức là ngăn chặn sự lan truyền thông tin sai lệch và giúp người dùng internet phân biệt rõ giữa thực tế và sản phẩm AI.
Đây không phải là lần đầu tiên một chính phủ tìm cách kiểm soát AI. Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua Đạo luật Trí tuệ Nhân tạo (AI Act) vào năm 2024, đặt ra các tiêu chuẩn về minh bạch và an toàn cho công nghệ AI. Tuy nhiên, động thái của CAC mang sắc thái riêng, phản ánh cách tiếp cận kiểm soát tập trung của Trung Quốc – nơi “Vạn Lý Tường Lửa” từ lâu đã hạn chế và định hình luồng thông tin số trong nước. Dù chưa công bố hình phạt cụ thể cho vi phạm, mối đe dọa từ hành động pháp lý của chính phủ Trung Quốc luôn hiện hữu, đặc biệt với những ai cố tình phá vỡ quy định.
Quyết định này đến trong bối cảnh các mô hình AI ngày càng tinh vi, như Grok của xAI hay ChatGPT của OpenAI, có khả năng tạo ra nội dung chân thực đến mức khó phân biệt. Việc yêu cầu nhãn rõ ràng có thể giúp giảm thiểu nguy cơ thông tin sai lệch, từ tin tức giả mạo đến video deepfake, vốn đang trở thành vấn đề toàn cầu. Ví dụ, một video AI giả mạo một chính trị gia phát biểu có thể gây hoang mang nếu không được đánh dấu nguồn gốc. Bằng cách buộc nội dung AI phải “tự khai danh tính”, CAC hy vọng tăng cường niềm tin vào thông tin số, đồng thời củng cố quyền kiểm soát của chính phủ.
Về mặt tích cực, quy định này có thể mang lại lợi ích thực tế. Người dùng sẽ dễ dàng nhận ra khi họ đang tương tác với nội dung do máy tạo ra, từ đó đưa ra quyết định sáng suốt hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong các lĩnh vực như báo chí, giáo dục hay giải trí, nơi sự nhầm lẫn có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Việc nhúng siêu dữ liệu cũng hỗ trợ truy xuất nguồn gốc, giúp cơ quan chức năng điều tra các vụ lạm dụng AI nếu cần.
Tuy nhiên, không phải ai cũng hoan nghênh động thái này. Với lịch sử kiểm duyệt nghiêm ngặt của CAC, nhiều người lo ngại quy định sẽ bị lạm dụng để giám sát và hạn chế tự do sáng tạo. Việc yêu cầu nhãn AI có thể làm phức tạp hóa quy trình sản xuất nội dung, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ hoặc cá nhân sử dụng AI cho mục đích thương mại. Hơn nữa, ngoại lệ “nhu cầu xã hội và công nghiệp” khá mơ hồ, dễ dẫn đến diễn giải tùy tiện từ phía cơ quan quản lý. Một số nhà phê bình quốc tế cũng cho rằng đây là bước đi nhằm tăng cường kiểm soát tư tưởng trong nước, thay vì chỉ đơn thuần bảo vệ người dùng.
