Một cuộc cách mạng công nghiệp thầm lặng nhưng vô cùng mạnh mẽ đang diễn ra trên khắp Trung Quốc. Các nhà máy, từ những xưởng sản xuất nhỏ lẻ đến các cơ sở lắp ráp ô tô điện khổng lồ, đang được tự động hóa với tốc độ chóng mặt, thay thế dần sức lao động của con người bằng những đội quân robot ngày càng tinh vi, được hỗ trợ bởi Trí tuệ Nhân tạo (AI). Giới phân tích nhận định, đây chính là "vũ khí bí mật" giúp Trung Quốc duy trì vị thế thống trị trong ngành sản xuất toàn cầu, đối phó với các thách thức về nhân khẩu học, chi phí và thậm chí cả áp lực từ cuộc chiến thương mại.
Dẫn đầu thế giới về Robot công nghiệp
Thực tế, mức độ tự động hóa tại các nhà máy Trung Quốc hiện đã vượt xa nhiều cường quốc công nghiệp khác. Theo Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR), Trung Quốc có nhiều robot nhà máy trên mỗi 10.000 công nhân hơn cả Mỹ, Đức hay Nhật Bản, chỉ đứng sau Hàn Quốc và Singapore về mật độ. Về số lượng tuyệt đối, Trung Quốc đã triển khai nhiều robot công nghiệp vào nhà máy hơn tất cả các quốc gia khác cộng lại kể từ năm 2021.
Sự bùng nổ này không phải ngẫu nhiên mà được định hướng bởi các chiến lược quốc gia dài hạn. Ngay từ năm 2015, tỉnh công nghiệp Quảng Đông đã phê duyệt kế hoạch nghìn tỷ nhân dân tệ để "thay thế con người bằng robot". Chính phủ trung ương sau đó liên tục ban hành các chính sách thúc đẩy như "Kế hoạch hành động Robot+" (đầu 2023) và ưu tiên phát triển robot thông minh trong báo cáo công tác chính phủ gần đây (tháng 3/2025). Một quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia trị giá 137 tỷ USD cũng được công bố để rót vốn cho robot, AI và công nghệ tiên tiến.
Từ xưởng nhỏ đến siêu nhà máy và Robot hình người
Làn sóng tự động hóa lan tỏa đến mọi quy mô. Ông Elon Li, chủ một xưởng cơ khí nhỏ ở Quảng Châu, đang chuẩn bị đầu tư 40.000 USD cho một cánh tay robot hàn tích hợp AI do Trung Quốc sản xuất – mức giá chỉ bằng một phần nhỏ so với hệ thống tương tự của nước ngoài vài năm trước. "Máy móc có thể làm việc 24 giờ," ông Li nói về lợi thế so với lao động con người 8 tiếng/ngày.
Các tập đoàn lớn còn đặt cược mạnh mẽ hơn. Nhà máy ô tô điện của Zeekr tại Ninh Ba đã tăng số lượng robot từ 500 lên 820 chỉ trong 4 năm, thực hiện các công đoạn từ đúc nhôm đến hàn thân xe trong các "vùng tối" không cần ánh sáng. BYD được cho là đã mua tới 20.000 robot chỉ trong năm 2022.
Đặc biệt, Trung Quốc đang thể hiện tham vọng dẫn đầu trong lĩnh vực robot hình người. Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin (MIIT) coi đây là "sáng kiến đột phá tiếp theo" sau máy tính, smartphone và xe điện. Thị trường robot hình người Trung Quốc dự kiến tăng vọt lên 10,3 tỷ USD vào năm 2029, chiếm gần 30% toàn cầu. Các công ty như Yunmu, Unitree, UBTech đang tích cực phát triển và triển khai robot. Robot Walker S1 của UBTech đã làm việc tại nhà máy Audi-FAW và BYD. Robot Tiangong Ultra gây chú ý khi hoàn thành cuộc thi bán marathon. Robot H1 của Unitree biểu diễn vũ đạo ấn tượng. Năm 2024, Trung Quốc tung ra thị trường tới 35 mẫu robot hình người, chiếm 2/3 toàn cầu.
Lợi thế Hệ sinh thái và Nhân lực
Thành công của Trung Quốc còn đến từ hệ sinh thái sản xuất và chuỗi cung ứng khổng lồ, cùng nguồn nhân lực dồi dào. Nước này thống trị nguồn cung các linh kiện robot quan trọng như vít me con lăn hành tinh hay pin lithium-ion. Bên cạnh đó, các trường đại học Trung Quốc đào tạo khoảng 350.000 kỹ sư cơ khí mỗi năm, một con số áp đảo so với Mỹ (~45.000), giúp đáp ứng nhu cầu nhân lực cho ngành công nghiệp robot đang bùng nổ.
Tác động và Lo ngại
Dù tự động hóa giúp tăng năng suất và duy trì sức cạnh tranh, nó cũng làm dấy lên nỗi lo về mất việc làm cho người lao động phổ thông. Công nhân Geng Yuanjie tại nhà máy Zeekr thừa nhận anh và đồng nghiệp lo lắng về tương lai khi trình độ học vấn có hạn khó có thể chuyển sang lập trình robot. Tuy nhiên, hiện tại, con người vẫn đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát chất lượng, thực hiện các công đoạn tinh vi và giám sát hệ thống tự động.
Cuộc cách mạng robot tại Trung Quốc đang diễn ra với tốc độ và quy mô chưa từng có, được thúc đẩy bởi sự kết hợp giữa nhu cầu kinh tế, chính sách nhà nước và năng lực công nghệ ngày càng cao. Nó không chỉ giúp Trung Quốc củng cố vị thế "công xưởng thế giới" trong kỷ nguyên mới mà còn định hình lại tương lai của ngành sản xuất và thị trường lao động toàn cầu.
Dẫn đầu thế giới về Robot công nghiệp
Thực tế, mức độ tự động hóa tại các nhà máy Trung Quốc hiện đã vượt xa nhiều cường quốc công nghiệp khác. Theo Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR), Trung Quốc có nhiều robot nhà máy trên mỗi 10.000 công nhân hơn cả Mỹ, Đức hay Nhật Bản, chỉ đứng sau Hàn Quốc và Singapore về mật độ. Về số lượng tuyệt đối, Trung Quốc đã triển khai nhiều robot công nghiệp vào nhà máy hơn tất cả các quốc gia khác cộng lại kể từ năm 2021.
Sự bùng nổ này không phải ngẫu nhiên mà được định hướng bởi các chiến lược quốc gia dài hạn. Ngay từ năm 2015, tỉnh công nghiệp Quảng Đông đã phê duyệt kế hoạch nghìn tỷ nhân dân tệ để "thay thế con người bằng robot". Chính phủ trung ương sau đó liên tục ban hành các chính sách thúc đẩy như "Kế hoạch hành động Robot+" (đầu 2023) và ưu tiên phát triển robot thông minh trong báo cáo công tác chính phủ gần đây (tháng 3/2025). Một quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia trị giá 137 tỷ USD cũng được công bố để rót vốn cho robot, AI và công nghệ tiên tiến.
Từ xưởng nhỏ đến siêu nhà máy và Robot hình người
Làn sóng tự động hóa lan tỏa đến mọi quy mô. Ông Elon Li, chủ một xưởng cơ khí nhỏ ở Quảng Châu, đang chuẩn bị đầu tư 40.000 USD cho một cánh tay robot hàn tích hợp AI do Trung Quốc sản xuất – mức giá chỉ bằng một phần nhỏ so với hệ thống tương tự của nước ngoài vài năm trước. "Máy móc có thể làm việc 24 giờ," ông Li nói về lợi thế so với lao động con người 8 tiếng/ngày.
Các tập đoàn lớn còn đặt cược mạnh mẽ hơn. Nhà máy ô tô điện của Zeekr tại Ninh Ba đã tăng số lượng robot từ 500 lên 820 chỉ trong 4 năm, thực hiện các công đoạn từ đúc nhôm đến hàn thân xe trong các "vùng tối" không cần ánh sáng. BYD được cho là đã mua tới 20.000 robot chỉ trong năm 2022.
Đặc biệt, Trung Quốc đang thể hiện tham vọng dẫn đầu trong lĩnh vực robot hình người. Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin (MIIT) coi đây là "sáng kiến đột phá tiếp theo" sau máy tính, smartphone và xe điện. Thị trường robot hình người Trung Quốc dự kiến tăng vọt lên 10,3 tỷ USD vào năm 2029, chiếm gần 30% toàn cầu. Các công ty như Yunmu, Unitree, UBTech đang tích cực phát triển và triển khai robot. Robot Walker S1 của UBTech đã làm việc tại nhà máy Audi-FAW và BYD. Robot Tiangong Ultra gây chú ý khi hoàn thành cuộc thi bán marathon. Robot H1 của Unitree biểu diễn vũ đạo ấn tượng. Năm 2024, Trung Quốc tung ra thị trường tới 35 mẫu robot hình người, chiếm 2/3 toàn cầu.
Lợi thế Hệ sinh thái và Nhân lực
Thành công của Trung Quốc còn đến từ hệ sinh thái sản xuất và chuỗi cung ứng khổng lồ, cùng nguồn nhân lực dồi dào. Nước này thống trị nguồn cung các linh kiện robot quan trọng như vít me con lăn hành tinh hay pin lithium-ion. Bên cạnh đó, các trường đại học Trung Quốc đào tạo khoảng 350.000 kỹ sư cơ khí mỗi năm, một con số áp đảo so với Mỹ (~45.000), giúp đáp ứng nhu cầu nhân lực cho ngành công nghiệp robot đang bùng nổ.
Tác động và Lo ngại
Dù tự động hóa giúp tăng năng suất và duy trì sức cạnh tranh, nó cũng làm dấy lên nỗi lo về mất việc làm cho người lao động phổ thông. Công nhân Geng Yuanjie tại nhà máy Zeekr thừa nhận anh và đồng nghiệp lo lắng về tương lai khi trình độ học vấn có hạn khó có thể chuyển sang lập trình robot. Tuy nhiên, hiện tại, con người vẫn đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát chất lượng, thực hiện các công đoạn tinh vi và giám sát hệ thống tự động.
Cuộc cách mạng robot tại Trung Quốc đang diễn ra với tốc độ và quy mô chưa từng có, được thúc đẩy bởi sự kết hợp giữa nhu cầu kinh tế, chính sách nhà nước và năng lực công nghệ ngày càng cao. Nó không chỉ giúp Trung Quốc củng cố vị thế "công xưởng thế giới" trong kỷ nguyên mới mà còn định hình lại tương lai của ngành sản xuất và thị trường lao động toàn cầu.
