Linh Pham
Intern Writer
Trong bối cảnh Bắc Cực ngày càng trở thành khu vực địa chính trị quan trọng với băng tan mở ra các tuyến hàng hải mới, Nga đang duy trì lợi thế vượt trội nhờ đội tàu phá băng hùng hậu, trong khi Mỹ gặp nhiều khó khăn về ngân sách, tiến độ và công nghệ.
Nga hiện sở hữu đội tàu phá băng lớn nhất thế giới, với hơn 40 chiếc, bao gồm 8 tàu hạt nhân đang hoạt động – con số này lần đầu tiên được triển khai đồng thời vào mùa đông 2025-2026 để duy trì tuyến đường biển phía Bắc. Nhiều tàu thuộc lớp Arktika hiện đại có khả năng phá băng dày lên đến hàng mét, chạy bằng năng lượng hạt nhân, giúp hoạt động liên tục mà không cần tiếp nhiên liệu thường xuyên. Với bờ biển Bắc Cực dài và nhu cầu vận tải năng lượng, Nga đã dẫn đầu lĩnh vực này từ thời Liên Xô, đi trước các quốc gia khác hàng thập kỷ.
Ngược lại, Lực lượng Tuần duyên Mỹ (USCG) chỉ vận hành ba tàu phá băng hoạt động: tàu nặng Polar Star (từ năm 1976, đang cũ kỹ), tàu trung bình Healy (từ năm 1999) và tàu nhẹ mới mua Storis (từ năm 2025, trước đây là tàu thương mại Aiviq). Tàu mới nhất trước Storis là Healy, cách đây hơn 25 năm. Chương trình Polar Security Cutter (PSC) nhằm xây dựng tàu phá băng nặng mới đã gặp nhiều trì hoãn và chi phí phình to, với tàu đầu tiên dự kiến giao vào khoảng năm 2030, chi phí lên tới gần 2 tỷ USD mỗi chiếc do thiếu kinh nghiệm đóng tàu phá băng nặng trong nước từ nửa thế kỷ qua.
Để thu hẹp khoảng cách với Nga và Trung Quốc (đang mở rộng đội tàu phá băng), Mỹ đã tăng cường hợp tác quốc tế. Năm 2024, chính quyền Biden khởi xướng ICE Pact – liên minh ba bên với Canada và Phần Lan – nhằm chia sẻ công nghệ và tăng năng lực sản xuất tàu phá băng. Đến năm 2025, thỏa thuận này phát triển mạnh mẽ dưới chính quyền Trump, với các hợp đồng cụ thể: Phần Lan xây dựng một phần tàu cho Mỹ, bao gồm ít nhất 4 tàu Arctic Security Cutter (trung bình) trong gói 11 chiếc trị giá khoảng 6 tỷ USD. Các xưởng đóng tàu Phần Lan như Rauma Marine Constructions và Bollinger (Mỹ) tham gia, kết hợp công nghệ Phần Lan với sản xuất nội địa Mỹ để vượt qua rào cản pháp lý yêu cầu tàu quân sự phải đóng trong nước.
Phần Lan được coi là "siêu cường phá băng" châu Âu, với các công ty thiết kế khoảng 80% và đóng hơn 60% tàu phá băng toàn cầu. Nước này phát triển công nghệ này do tất cả cảng biển đều đóng băng mùa đông, buộc phải tự chủ. Ví dụ điển hình là tàu Polaris – tàu phá băng hiện đại chạy LNG đầu tiên trên thế giới, hoàn thành năm 2016 chỉ trong vài năm với chi phí khoảng 130 triệu euro, rẻ và nhanh hơn nhiều so với dự án Mỹ.
Mặc dù đang tiến bộ nhờ hợp tác quốc tế, Mỹ vẫn đối mặt thách thức lớn về chi phí cao, trì hoãn và phụ thuộc công nghệ nước ngoài. Trong khi đó, Nga tiếp tục mở rộng đội tàu hạt nhân, củng cố vị thế thống trị tại Bắc Cực – khu vực ngày càng cạnh tranh gay gắt về tài nguyên và tuyến đường biển.
Nga hiện sở hữu đội tàu phá băng lớn nhất thế giới, với hơn 40 chiếc, bao gồm 8 tàu hạt nhân đang hoạt động – con số này lần đầu tiên được triển khai đồng thời vào mùa đông 2025-2026 để duy trì tuyến đường biển phía Bắc. Nhiều tàu thuộc lớp Arktika hiện đại có khả năng phá băng dày lên đến hàng mét, chạy bằng năng lượng hạt nhân, giúp hoạt động liên tục mà không cần tiếp nhiên liệu thường xuyên. Với bờ biển Bắc Cực dài và nhu cầu vận tải năng lượng, Nga đã dẫn đầu lĩnh vực này từ thời Liên Xô, đi trước các quốc gia khác hàng thập kỷ.
Ngược lại, Lực lượng Tuần duyên Mỹ (USCG) chỉ vận hành ba tàu phá băng hoạt động: tàu nặng Polar Star (từ năm 1976, đang cũ kỹ), tàu trung bình Healy (từ năm 1999) và tàu nhẹ mới mua Storis (từ năm 2025, trước đây là tàu thương mại Aiviq). Tàu mới nhất trước Storis là Healy, cách đây hơn 25 năm. Chương trình Polar Security Cutter (PSC) nhằm xây dựng tàu phá băng nặng mới đã gặp nhiều trì hoãn và chi phí phình to, với tàu đầu tiên dự kiến giao vào khoảng năm 2030, chi phí lên tới gần 2 tỷ USD mỗi chiếc do thiếu kinh nghiệm đóng tàu phá băng nặng trong nước từ nửa thế kỷ qua.
Để thu hẹp khoảng cách với Nga và Trung Quốc (đang mở rộng đội tàu phá băng), Mỹ đã tăng cường hợp tác quốc tế. Năm 2024, chính quyền Biden khởi xướng ICE Pact – liên minh ba bên với Canada và Phần Lan – nhằm chia sẻ công nghệ và tăng năng lực sản xuất tàu phá băng. Đến năm 2025, thỏa thuận này phát triển mạnh mẽ dưới chính quyền Trump, với các hợp đồng cụ thể: Phần Lan xây dựng một phần tàu cho Mỹ, bao gồm ít nhất 4 tàu Arctic Security Cutter (trung bình) trong gói 11 chiếc trị giá khoảng 6 tỷ USD. Các xưởng đóng tàu Phần Lan như Rauma Marine Constructions và Bollinger (Mỹ) tham gia, kết hợp công nghệ Phần Lan với sản xuất nội địa Mỹ để vượt qua rào cản pháp lý yêu cầu tàu quân sự phải đóng trong nước.
Phần Lan được coi là "siêu cường phá băng" châu Âu, với các công ty thiết kế khoảng 80% và đóng hơn 60% tàu phá băng toàn cầu. Nước này phát triển công nghệ này do tất cả cảng biển đều đóng băng mùa đông, buộc phải tự chủ. Ví dụ điển hình là tàu Polaris – tàu phá băng hiện đại chạy LNG đầu tiên trên thế giới, hoàn thành năm 2016 chỉ trong vài năm với chi phí khoảng 130 triệu euro, rẻ và nhanh hơn nhiều so với dự án Mỹ.
Mặc dù đang tiến bộ nhờ hợp tác quốc tế, Mỹ vẫn đối mặt thách thức lớn về chi phí cao, trì hoãn và phụ thuộc công nghệ nước ngoài. Trong khi đó, Nga tiếp tục mở rộng đội tàu hạt nhân, củng cố vị thế thống trị tại Bắc Cực – khu vực ngày càng cạnh tranh gay gắt về tài nguyên và tuyến đường biển.
