Windows 10 kết thúc dịch vụ: 240 triệu máy tính sẽ trở thành rác thải điện tử?

[Mr. Macho]

Theo báo cáo do Canalys công bố, khi người dùng chuẩn bị bước vào chu kỳ thay thế mới, Windows 11 của Microsoft sẽ trợ giúp kịp thời cho thị trường máy tính cá nhân (PC) đang gặp khó khăn. Tuy nhiên, việc chấm dứt dịch vụ Windows 10 có thể khiến hàng trăm triệu PC mất cơ hội sử dụng thứ cấp, khiến chúng có nguy cơ bị loại bỏ và chôn lấp. Canalys kỳ vọng thị trường PC sẽ tăng trưởng trở lại 8% vào năm 2024 khi người dùng tìm cách cập nhật PC sau thời đại dịch và khi PC AI mới xuất hiện. Các PC mới hơn được cài đặt sẵn Windows 11 cũng sẽ thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên, nhiều thiết bị đang sử dụng không thể đáp ứng yêu cầu phần cứng mà hệ điều hành mới nhất của Microsoft yêu cầu, khiến các kênh không thể tân trang lại những chiếc PC này và bắt đầu "đời sống thứ hai”.

Khi thị trường PC ổn định và người dùng sẵn sàng bước vào chu kỳ cập nhật mới, Windows 11 mang lại hy vọng cho tăng trưởng thị trường. 57% đối tác kỳ vọng việc ngừng cung cấp dịch vụ Windows 10 sẽ tác động đến kế hoạch cập nhật của khách hàng vào năm 2024, với 1/3 số PC dự kiến sẽ được cập nhật trong vòng hai năm tới. Trong khi khả năng hỗ trợ tái chế thiết bị tiếp tục tăng lên, các đối tác sẽ không thể tân trang và phân phối PC không hỗ trợ Windows 11. Quyết định của Microsoft sẽ khiến vấn đề rác thải điện tử của ngành trở nên tồi tệ hơn, làm nổi bật vai trò của các nhà sản xuất hệ điều hành trong mô hình tái chế thiết bị CNTT.

Khi Windows 10 bị khai tử, ước tính khoảng 240 triệu PC sẽ trở thành rác thải điện tử​

Thống kê của Canalys cho thấy, trong gần 2 năm trước khi Microsoft công bố ngày chính thức kết thúc hỗ trợ cho Windows 10 (14/10/2025), khoảng 1/5 thiết bị sẽ không tương thích với hệ điều hành Windows 11, xấp xỉ 240 triệu chiếc. Nếu những thiết bị này đều là máy tính xách tay có thể gập lại, xếp chồng lên nhau theo chiều dọc thì độ cao sẽ vượt quá 600 km.
Hầu hết trong số 240 triệu PC này ít nhất có thể được tái chế nếu chúng ở tình trạng tốt, nhưng vì chúng không tương thích với các phiên bản Windows được hỗ trợ mới nhất nên giá trị tân trang và bán lại của chúng sẽ giảm đáng kể. Thực tế là cho dù đó là loại sự cố hệ điều hành nào thì kết quả chung là PC cũ sẽ bị loại bỏ, nhưng có nhiều phương pháp xử lý tài sản CNTT (ITAD) bền vững hơn trước. Khảo sát bền vững của Canalys 2023 cho thấy 39% đối tác đã có khả năng tân trang và bán lại thiết bị đã qua sử dụng.
Những thách thức về sự công bằng kỹ thuật số đặt ra khi xử lý các thiết bị có hệ điều hành không thể cập nhật
Nhiều trong số 240 triệu PC đó sẽ vẫn tồn tại trong nhiều năm tới, nhưng sẽ có rất ít nhu cầu đối với các thiết bị không còn được Microsoft hỗ trợ nữa. Ngay cả những công ty có ngân sách eo hẹp nhất cũng gặp khó khăn do thiếu các bản cập nhật bảo mật miễn phí và liên tục cho thiết bị của họ.
Việc quyên góp từ thiện cho những chiếc PC lỗi thời này có thể tối đa hóa thời gian sử dụng hữu ích của chúng, nhưng cách tiếp cận này không khả thi cũng như không bền vững về mặt xã hội nếu ngành muốn hỗ trợ công bằng kỹ thuật số. Về mặt thực tế, công bằng kỹ thuật số có nghĩa là đảm bảo rằng các cộng đồng đang phát triển và có hoàn cảnh khó khăn trên toàn thế giới có quyền truy cập, sử dụng đầy đủ và các lợi ích của công nghệ thông tin. Trao cho những chiếc PC không còn được Microsoft hỗ trợ đời thứ hai rõ ràng là lựa chọn tốt nhất cho môi trường, nhưng việc tặng những thiết bị này sẽ không giúp ích gì để thúc đẩy nỗ lực của ngành nhằm thu hẹp khoảng cách kỹ thuật số.

Microsoft cung cấp các bản cập nhật an ninh mạng tùy chọn có tính phí​

Đầu tháng 12, Microsoft đưa ra tuyên bố thông báo sẽ gia hạn thời gian cung cấp các bản cập nhật bảo mật Windows 10 cho đến tháng 10/2028, tuy nhiên tỷ lệ hàng năm vẫn chưa được công bố. Cách tiếp cận này không phải là mới đối với Microsoft bởi trước đây công ty đã gia hạn các bản cập nhật bảo mật trả phí cho Windows 7 và Windows 8.1 cho đến tháng 1 năm 2023.
Mặc dù hỗ trợ mở rộng có thể kéo dài tuổi thọ của những PC không đáp ứng yêu cầu của Windows 11 nhưng chi phí của các bản cập nhật bảo mật này có thể khiến nhiều người dùng không hài lòng. Các gói hỗ trợ mở rộng cho Windows 7 bắt đầu ở mức 25 USD mỗi máy tính trong năm đầu tiên và tăng lên 100 USD mỗi máy tính mỗi năm trong năm thứ ba và năm cuối cùng. Nếu Microsoft áp dụng cơ cấu định giá tương tự để tính phí hỗ trợ mở rộng cho Windows 10, thì lựa chọn tiết kiệm chi phí hơn sẽ là chuyển sang các máy tính mới hỗ trợ Windows 11, điều này sẽ buộc các máy tính cũ phải ngừng hoạt động.

Nhà sản xuất có trách nhiệm tối đa hóa tuổi thọ sử dụng của thiết bị​

Khi hỗ trợ dành cho Windows 10 kết thúc, rác thải điện tử sẽ ngày càng gia tăng về quy mô. Cả nhà sản xuất thiết bị và hệ điều hành (OS) đều có trách nhiệm tối đa hóa thời gian sử dụng hữu ích của sản phẩm. Để thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn, các OEM phải thiết kế chú trọng đến độ bền, khả năng sửa chữa và khả năng tái chế. Ngược lại, các nhà cung cấp hệ điều hành phải đảm bảo rằng các thiết bị này vẫn có thể hoạt động và an toàn lâu nhất có thể. Việc thu thập những nỗ lực này có thể cung cấp hỗ trợ cho người dùng cuối, đối tác và chuyên gia ITAD để đảm bảo rằng thiết bị không bị loại bỏ sớm mà thay vào đó tìm thấy tuổi thọ thứ hai thông qua sửa chữa, triển khai lại, tân trang và bán lại.
Tuy nhiên, mặc dù Liên minh châu Âu sắp triển khai quy định yêu cầu các nhà sản xuất điện thoại thông minh và máy tính bảng cung cấp các bản cập nhật tính năng và bảo mật trong một khoảng thời gian nhất định sau khi thiết bị được phát hành, thị trường PC hiện tại vẫn chưa có quy định liên quan để thúc đẩy sự thay đổi này. Trong khi đó, sự hợp tác giữa các ngành có thể là giải pháp duy nhất cho vấn đề rác thải điện tử khiến ngành công nghệ lo lắng từ lâu.