Bùi Minh Nhật
Intern Writer
Vào mùa hè năm 1940, xe tăng T-34 của Liên Xô lăn bánh khỏi dây chuyền lắp ráp. 5 năm sau, nó lăn bánh trên đường phố Berlin.
Vào tháng 6/1941, quân đội của Adolf Hitler tràn vào Nga trong Chiến dịch Barbarossa, cuộc xâm lược lớn nhất trong lịch sử. Hồng quân được tổ chức kém, thiếu chuẩn bị và bị choáng váng bởi một cuộc Blitzkrieg nhanh chóng, phá hủy lực lượng không quân của họ trên mặt đất và bao vây và tiêu diệt toàn bộ các nhóm quân đội.
Nhưng không phải mọi chuyện đều suôn sẻ theo ý muốn của quân Đức. Lực lượng Đức Quốc xã đã bị bất ngờ bởi một loại xe tăng mới của Liên Xô, T-34, lao về phía họ "như một con quái vật thời tiền sử", dễ dàng né tránh hỏa lực từ cả nửa tá xe tăng Đức.
"Một chiếc T-34 bị xe tăng của Trung úy Steup bắn trúng, một lần ở cự ly 20 mét và bốn lần ở cự ly 50 mét… nhưng chẳng có tác dụng gì đáng kể," một sĩ quan Đức ghi lại. T-34 dường như chẳng hề hấn gì trước vũ khí của Đức và có thể hạ gục xe tăng Đức một cách dễ dàng. Tướng Heinz Guderian, chỉ huy lực lượng Panzer, đã tận mắt chứng kiến những tổn thất nặng nề mà T-34 gây ra và nhận ra nó đã thay đổi hoàn toàn cục diện, vượt xa cả Panzer III và IV của ông.
"Cho đến lúc này, chúng tôi luôn giữ ưu thế về xe tăng, nhưng giờ thì tình thế đã đảo ngược," Guderian viết. "Hy vọng về những chiến thắng nhanh chóng, quyết định đang dần tan biến."
Cỗ máy được sản xuất hàng loạt với súng, pháo và thép này đã góp phần định đoạt số phận của Đệ tam Đế chế. Tám mươi năm sau, ảnh hưởng của nó vẫn còn hiện hữu trên chiến trường. Nhưng T-34 cũng là một nghịch lý nặng 26 tấn. Vì dù được xem là một trong những xe tăng có sức ảnh hưởng lớn nhất từng được chế tạo, một số chuyên gia lại cho rằng nó chẳng khác gì một cái bẫy chết người được làm ra trong vội vã.
Sự thật, như thường lệ, nằm đâu đó ở giữa.
"Thép! Thép! Thép!"
Nhiều năm trước Chiến dịch Barbarossa, xe tăng T-26 của Liên Xô đã dễ dàng đánh bại xe tăng Đức và Ý trong Nội chiến Tây Ban Nha. Nhưng chúng lại có những điểm yếu không thể chấp nhận được. Vấn đề lớn nhất là T-26 quá dễ bị phá hủy bởi vũ khí chống tăng hạng nhẹ, thậm chí cả bom xăng tự chế.
"Những chiếc xe tăng này chắc chắn sẽ chịu tổn thất nặng nề," Bộ trưởng Quốc phòng Voroshilov viết vào năm 1937.
Để khắc phục, các nhà hoạch định của Hồng quân đưa ra yêu cầu cho một xe tăng hạng trung mới nặng 26 tấn, vừa nhanh nhẹn, cơ động, vừa được bảo vệ tốt hơn nhiều. Nó cũng sẽ mang khẩu pháo lớn hơn T-26, đủ sức tiêu diệt cả công sự lẫn xe tăng địch.
Đây là một ý tưởng đột phá. Trước đó, xe tăng thường là những cỗ máy nặng nề như tàu chiến hoặc những chiếc xe nhỏ nhanh nhưng mong manh. Kết hợp tốc độ, khả năng bảo vệ và hỏa lực vào một cỗ máy duy nhất là thách thức lớn, đòi hỏi thiết kế sáng tạo. Stalin đã phê duyệt lệnh sản xuất vào tháng 4 năm 1940, và đến tháng 6, những chiếc T-34 đầu tiên đã rời dây chuyền.
Điểm nổi bật nhất của T-34 là lớp giáp góc cạnh. Thay vì hình hộp kim loại đơn giản như các xe tăng trước, T-34 được thiết kế với các mặt giáp nghiêng để đối phó đạn pháo. Góc nghiêng này mang lại hai lợi thế: tăng độ dày lớp giáp mà đạn phải xuyên qua, đồng thời khiến đạn dễ trượt đi thay vì găm vào.
Liên Xô cũng phát triển một loại thép mới cho T-34. Các nhà nghiên cứu tại Nhà máy Mariupol ở Ukraine đã mất nhiều năm để tạo ra hợp kim MZ-2 đặc biệt, vừa cứng, vừa dẻo, chịu được lực nén mà không vỡ. Sự kết hợp giữa thép và thiết kế nghiêng này cực kỳ hiệu quả.
"Một kíp pháo thủ 37mm kiên trì báo cáo rằng họ đã bắn 23 phát vào một chiếc T-34, nhưng chỉ làm kẹt được vòng tháp pháo," một sĩ quan Đức kể lại.
Trong khi các xe tăng khác dùng súng 50mm bắn đạn 6 pound, T-34 được trang bị súng 76mm F-34 mới, bắn đạn xuyên giáp 14 pound, đủ sức xuyên lớp giáp thép dày 2 inch từ khoảng cách 1.000 yard. Nó cũng có đạn nổ mạnh F-354 để phá hủy công sự hay boongke.
Khi Đức giới thiệu các xe tăng mới như Tiger với lớp giáp dày hơn, Liên Xô nâng cấp T-34 với tháp pháo lớn hơn và súng ZiS-S-53 85mm, vẫn hiệu quả suốt cuộc chiến và cả sau đó.
Ngoài vũ khí chính, T-34 còn có hai súng máy – một ở thân xe, một đồng trục với súng lớn – để đối phó bộ binh ở gần. Các phiên bản sau còn thêm cổng súng lục ở tháp pháo cho giao tranh cận chiến.
Về cơ động, T-34 dùng động cơ V12 8,3 lít, 500 mã lực, đạt tốc độ tối đa 34 dặm/giờ. Đường ray rộng giúp nó vượt qua bùn lầy và tuyết sâu – nơi xe tăng Đức thường bị sa lầy – một lợi thế lớn trong mùa bùn Nga.
T-34 được thiết kế để sản xuất hàng loạt với chi phí thấp. Khi Đức xâm lược, Liên Xô đã có khoảng 1.000 chiếc, và hàng ngàn chiếc khác nhanh chóng ra đời.
"Trước mặt tôi xuất hiện mười lăm, rồi ba mươi, rồi bốn mươi xe tăng. Cuối cùng, chúng nhiều đến mức không đếm xuể." T-34 trở thành trụ cột của Hồng quân trong Trận Kursk năm 1943 – trận chiến xe tăng lớn nhất lịch sử. Đức định đột phá và bao vây Hồng quân như trước đây, nhưng lần này Liên Xô phản công. Với khẩu lệnh "Stal! Stal! Stal!" ("Thép! Thép! Thép!"), Tướng Rotmistrov ra lệnh cho Tập đoàn quân xe tăng cận vệ số 5 tấn công đầu cầu Prokhorovka.
Rotmistrov viết: "Mất đi lợi thế hỏa lực trong hỗn chiến, quân Đức hoàn toàn bất ngờ trước T-34 ở cự ly gần." Hồng quân chịu tổn thất lớn, nhưng họ chặn được Đức, biến Prokhorovka thành bước ngoặt dẫn đến Berlin.
Tướng Đức von Kleist gọi T-34 là "xe tăng tốt nhất thế giới" và đề xuất sao chép nó. Dù ý tưởng bị gạt đi, lớp giáp nghiêng của T-34 đã ảnh hưởng đến Panther sau này.
Nhưng T-34 cũng có mặt tối. Tháp pháo nhỏ chỉ chứa hai người, buộc chỉ huy kiêm xạ thủ, giảm khả năng quan sát. Cabin chật, ồn, và thiếu radio ở phiên bản đầu khiến liên lạc khó khăn. Hộp số hay hỏng, bánh xích dễ gãy, biến nó thành "bẫy chết" cho kíp lái. Dù vậy, với hơn 84.000 chiếc được sản xuất, T-34 giúp Liên Xô thắng trận nhờ số lượng áp đảo và thiết kế thực dụng.
Di sản của T-34 kéo dài hàng thập kỷ, ảnh hưởng đến xe tăng hiện đại như M1 Abrams. Nó vừa tuyệt vời, vừa đáng sợ – một cuộc tranh cãi có lẽ còn kéo dài mãi. (popularmechanics)
Vào tháng 6/1941, quân đội của Adolf Hitler tràn vào Nga trong Chiến dịch Barbarossa, cuộc xâm lược lớn nhất trong lịch sử. Hồng quân được tổ chức kém, thiếu chuẩn bị và bị choáng váng bởi một cuộc Blitzkrieg nhanh chóng, phá hủy lực lượng không quân của họ trên mặt đất và bao vây và tiêu diệt toàn bộ các nhóm quân đội.
Nhưng không phải mọi chuyện đều suôn sẻ theo ý muốn của quân Đức. Lực lượng Đức Quốc xã đã bị bất ngờ bởi một loại xe tăng mới của Liên Xô, T-34, lao về phía họ "như một con quái vật thời tiền sử", dễ dàng né tránh hỏa lực từ cả nửa tá xe tăng Đức.
"Một chiếc T-34 bị xe tăng của Trung úy Steup bắn trúng, một lần ở cự ly 20 mét và bốn lần ở cự ly 50 mét… nhưng chẳng có tác dụng gì đáng kể," một sĩ quan Đức ghi lại. T-34 dường như chẳng hề hấn gì trước vũ khí của Đức và có thể hạ gục xe tăng Đức một cách dễ dàng. Tướng Heinz Guderian, chỉ huy lực lượng Panzer, đã tận mắt chứng kiến những tổn thất nặng nề mà T-34 gây ra và nhận ra nó đã thay đổi hoàn toàn cục diện, vượt xa cả Panzer III và IV của ông.
"Cho đến lúc này, chúng tôi luôn giữ ưu thế về xe tăng, nhưng giờ thì tình thế đã đảo ngược," Guderian viết. "Hy vọng về những chiến thắng nhanh chóng, quyết định đang dần tan biến."
Cỗ máy được sản xuất hàng loạt với súng, pháo và thép này đã góp phần định đoạt số phận của Đệ tam Đế chế. Tám mươi năm sau, ảnh hưởng của nó vẫn còn hiện hữu trên chiến trường. Nhưng T-34 cũng là một nghịch lý nặng 26 tấn. Vì dù được xem là một trong những xe tăng có sức ảnh hưởng lớn nhất từng được chế tạo, một số chuyên gia lại cho rằng nó chẳng khác gì một cái bẫy chết người được làm ra trong vội vã.
Sự thật, như thường lệ, nằm đâu đó ở giữa.
"Thép! Thép! Thép!"
Nhiều năm trước Chiến dịch Barbarossa, xe tăng T-26 của Liên Xô đã dễ dàng đánh bại xe tăng Đức và Ý trong Nội chiến Tây Ban Nha. Nhưng chúng lại có những điểm yếu không thể chấp nhận được. Vấn đề lớn nhất là T-26 quá dễ bị phá hủy bởi vũ khí chống tăng hạng nhẹ, thậm chí cả bom xăng tự chế.
"Những chiếc xe tăng này chắc chắn sẽ chịu tổn thất nặng nề," Bộ trưởng Quốc phòng Voroshilov viết vào năm 1937.
Để khắc phục, các nhà hoạch định của Hồng quân đưa ra yêu cầu cho một xe tăng hạng trung mới nặng 26 tấn, vừa nhanh nhẹn, cơ động, vừa được bảo vệ tốt hơn nhiều. Nó cũng sẽ mang khẩu pháo lớn hơn T-26, đủ sức tiêu diệt cả công sự lẫn xe tăng địch.
Đây là một ý tưởng đột phá. Trước đó, xe tăng thường là những cỗ máy nặng nề như tàu chiến hoặc những chiếc xe nhỏ nhanh nhưng mong manh. Kết hợp tốc độ, khả năng bảo vệ và hỏa lực vào một cỗ máy duy nhất là thách thức lớn, đòi hỏi thiết kế sáng tạo. Stalin đã phê duyệt lệnh sản xuất vào tháng 4 năm 1940, và đến tháng 6, những chiếc T-34 đầu tiên đã rời dây chuyền.
Điểm nổi bật nhất của T-34 là lớp giáp góc cạnh. Thay vì hình hộp kim loại đơn giản như các xe tăng trước, T-34 được thiết kế với các mặt giáp nghiêng để đối phó đạn pháo. Góc nghiêng này mang lại hai lợi thế: tăng độ dày lớp giáp mà đạn phải xuyên qua, đồng thời khiến đạn dễ trượt đi thay vì găm vào.
Liên Xô cũng phát triển một loại thép mới cho T-34. Các nhà nghiên cứu tại Nhà máy Mariupol ở Ukraine đã mất nhiều năm để tạo ra hợp kim MZ-2 đặc biệt, vừa cứng, vừa dẻo, chịu được lực nén mà không vỡ. Sự kết hợp giữa thép và thiết kế nghiêng này cực kỳ hiệu quả.
"Một kíp pháo thủ 37mm kiên trì báo cáo rằng họ đã bắn 23 phát vào một chiếc T-34, nhưng chỉ làm kẹt được vòng tháp pháo," một sĩ quan Đức kể lại.
Trong khi các xe tăng khác dùng súng 50mm bắn đạn 6 pound, T-34 được trang bị súng 76mm F-34 mới, bắn đạn xuyên giáp 14 pound, đủ sức xuyên lớp giáp thép dày 2 inch từ khoảng cách 1.000 yard. Nó cũng có đạn nổ mạnh F-354 để phá hủy công sự hay boongke.
Khi Đức giới thiệu các xe tăng mới như Tiger với lớp giáp dày hơn, Liên Xô nâng cấp T-34 với tháp pháo lớn hơn và súng ZiS-S-53 85mm, vẫn hiệu quả suốt cuộc chiến và cả sau đó.
Ngoài vũ khí chính, T-34 còn có hai súng máy – một ở thân xe, một đồng trục với súng lớn – để đối phó bộ binh ở gần. Các phiên bản sau còn thêm cổng súng lục ở tháp pháo cho giao tranh cận chiến.
Về cơ động, T-34 dùng động cơ V12 8,3 lít, 500 mã lực, đạt tốc độ tối đa 34 dặm/giờ. Đường ray rộng giúp nó vượt qua bùn lầy và tuyết sâu – nơi xe tăng Đức thường bị sa lầy – một lợi thế lớn trong mùa bùn Nga.
T-34 được thiết kế để sản xuất hàng loạt với chi phí thấp. Khi Đức xâm lược, Liên Xô đã có khoảng 1.000 chiếc, và hàng ngàn chiếc khác nhanh chóng ra đời.
"Trước mặt tôi xuất hiện mười lăm, rồi ba mươi, rồi bốn mươi xe tăng. Cuối cùng, chúng nhiều đến mức không đếm xuể." T-34 trở thành trụ cột của Hồng quân trong Trận Kursk năm 1943 – trận chiến xe tăng lớn nhất lịch sử. Đức định đột phá và bao vây Hồng quân như trước đây, nhưng lần này Liên Xô phản công. Với khẩu lệnh "Stal! Stal! Stal!" ("Thép! Thép! Thép!"), Tướng Rotmistrov ra lệnh cho Tập đoàn quân xe tăng cận vệ số 5 tấn công đầu cầu Prokhorovka.
Rotmistrov viết: "Mất đi lợi thế hỏa lực trong hỗn chiến, quân Đức hoàn toàn bất ngờ trước T-34 ở cự ly gần." Hồng quân chịu tổn thất lớn, nhưng họ chặn được Đức, biến Prokhorovka thành bước ngoặt dẫn đến Berlin.
Tướng Đức von Kleist gọi T-34 là "xe tăng tốt nhất thế giới" và đề xuất sao chép nó. Dù ý tưởng bị gạt đi, lớp giáp nghiêng của T-34 đã ảnh hưởng đến Panther sau này.
Nhưng T-34 cũng có mặt tối. Tháp pháo nhỏ chỉ chứa hai người, buộc chỉ huy kiêm xạ thủ, giảm khả năng quan sát. Cabin chật, ồn, và thiếu radio ở phiên bản đầu khiến liên lạc khó khăn. Hộp số hay hỏng, bánh xích dễ gãy, biến nó thành "bẫy chết" cho kíp lái. Dù vậy, với hơn 84.000 chiếc được sản xuất, T-34 giúp Liên Xô thắng trận nhờ số lượng áp đảo và thiết kế thực dụng.
Di sản của T-34 kéo dài hàng thập kỷ, ảnh hưởng đến xe tăng hiện đại như M1 Abrams. Nó vừa tuyệt vời, vừa đáng sợ – một cuộc tranh cãi có lẽ còn kéo dài mãi. (popularmechanics)
