Trong lịch sử Trung Quốc, đã có rất nhiều bậc danh sư, nhưng có một người khiến ai cũng phải thừa nhận tài trí hơn người, đó chính là Gia Cát Lượng. Truyền thuyết về Gia Cát Lượng thường xuyên xuất hiện trong các tác phẩm của nhiều bậc văn nhân các thế hệ sau này. Nhưng những truyền thuyết này không hề được xác nhận cho đến khi phát hiện ra mộ Gia Cát Lượng.
Việc Gia Cát Lượng chôn cất ở Thiểm Tây hầu như đã được giới khảo cổ biết rõ. Vì vậy, không chỉ những kẻ trộm mộ muốn xâm nhập vào lăng mộ của Gia Cát Lượng, mà với sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, công nghệ khảo cổ học cũng không ngừng đổi mới, với những thiết bị ngày càng tân tiến, các chuyên gia cuối cùng đã từng bước mở được lăng mộ của Gia Cát Lượng.
Mọi người đã quen thuộc với câu chuyện về ngôi nhà tranh Sangu, kể rằng Lưu Bị, Lý Tiên, đã ba lần đến ngôi nhà tranh nơi Gia Cát Lượng ở để yêu cầu Gia Cát Lượng ra mặt giúp đỡ. Gia Cát Lượng đã có một cuộc trò chuyện với Lưu Bị, và sau đó đã theo phò tá Lưu Bị thiết lập chế độ Thục Hán. Để trả ơn cho Lưu Bị, Gia Cát Lượng đã cống hiến hết mình cho nước Thục. Tư Mã Ý vốn là sư phụ của Gia Cát Lượng và là đối thủ của ông ta cũng thở dài cho rằng ông ta là “thiên tài trong thiên hạ”.
Về nghĩa trang của Gia Cát Lượng, thực ra có một suy đoán, với tài trí của Gia Cát Lượng, hẳn ông biết sau khi ông mất, các thế hệ sau sẽ vào nghĩa trang để tìm hiểu ông. Vì vậy, ông chỉ xây một ngôi mộ cho riêng mình, đặt một số quần áo đã sờn và để lại những lời nhắn nhủ, để mọi người lầm tưởng rằng ông thực sự được chôn cất tại đây. Bằng cách này, nơi chôn cất thực sự của ông ấy sẽ không bao giờ bị phát hiện, và ông ấy có thể an nghỉ vĩnh viễn.
Nhiều nhà khảo cổ học tỏ ra rất rõ ràng về kết quả này và nói thẳng rằng ông ta không hề nói dối. Thực ra, Gia Cát Lượng đã công khai sự việc từ lâu. Theo các ghi chép lịch sử liên quan, để tránh cho nghĩa trang bị những kẻ trộm mộ hoặc kẻ thù phá hoại, Gia Cát Lượng đã cho xây dựng nhiều lăng mộ để thật giả, giả thật không ai phát hiện được. Những nghĩa trang này nằm rải rác ở nhiều nơi khác nhau, Gia Cát Lượng không hề dặn người đặt thi hài ông và đồ đạc của mình vào đó. Ngôi mộ có quần áo và vương miện mới được các chuyên gia phát hiện hiện nay chỉ là một trong số ngôi mộ giả đó.
Còn mộ thật của Gia Cát Lượng ở đâu vẫn chờ các thế hệ sau này tìm kiếm.
Hiện nay tại Trung Quốc có hai giai thoại được lưu truyền rộng rãi nhất về việc chôn cất Gia Cát Lượng.
Giai thoại thứ nhất kể rằng, trong những giây phút cuối đời, Gia Cát Lượng đã lên kế hoạch xây mộ cho mình. Ông biết Thục Hán không còn tồn tại được lâu và sẽ bị nước Ngụy tiêu diệt. Hơn nữa, ông và Tư Mã Ý đối đầu nhiều năm, thâm thù kết sau nên Tư Mã Ý có thể sẽ phát hiện và phá mộ khiến ông nhắm mắt vẫn không yên.
Vì vậy, ông trực tiếp mật tấu lên hậu chủ Lưu Thiện với nội dung: "Nếu thần nhắm mắt, xin không tổ chức tang lễ long trọng, không chọn đất hậu táng, chỉ cần đặt thần vào quan tài gỗ, dùng dây thừng và đòn khiên mới, khiêng quan tài về hướng Nam không nghỉ, dây thừng đứt ở đâu thì lập mộ thần ở đó".
Sau đó, Gia Cát Lượng lại công khai tuyên bố, sau khi chết nhất định sẽ lập mộ ở núi Định Quân, cho nên sau khi ông mất, các thuộc hạ đã tổ chức hậu sự long trọng ở núi Định Quân nhằm đánh lạc hướng thiên hạ. Còn thực tế, Lưu Thiện từ sớm đã thực hiện di nguyện của Gia Cát Lượng, âm thầm cử bốn tráng sĩ khiêng quan tài của ông di chuyển về phía Nam.
Tuy nhiên, bốn tráng sĩ di chuyển ngày đêm đến kiệt sức mà dây thừng buộc quan tài của Gia Cát Lượng vẫn chưa đứt nên đã thương lượng với nhau tìm một khu đất trống, chôn quan tài xuống. Sau khi chôn cất, bốn người lính vội vã trở về kinh lĩnh thưởng.
Hành động nhanh gọn của bốn người lính đương nhiên dấy lên sự nghi ngờ của Lưu Thiện, bởi ông cho rằng, dây và đòn khiên đều mới thì không thể dễ dàng đứt gánh chỉ trong vài ngày nên hạ lệnh thẩm vấn bốn binh sĩ kia.
Sự việc bị bại lộ, bốn người lính bị trảm vì tội khi quân và kể từ đó, không ai biết mộ thật của Gia Cát Lượng ở đâu.
Giai thoại thứ hai. Sau khi Gia Cát Lượng mất, Lưu Thiện vô cùng đau buồn nên tìm 77 người để xây mộ cho Gia Cát Lượng, cùng một đầu bếp chuyên phục vụ cho 77 người này.
Trong đó, tiền công xây mộ được đặt chung trong một chiếc rương. Theo lệnh của Lưu Thiện, đợi mộ hoàn tất, mới có thể mở chiếc rương này. Nhưng một ngày trước ngày hoàn thành mộ, một người trong 78 người này không nén nổi sự tò mò nên đã mở chiếc rương ra xem. Phát hiện, trong rương có 77 thỏi vàng.
Tuy nhiên, 77 thỏi không thể chia đều cho 78 người, bao gồm đầu bếp. Trong hoàn cảnh đó, tất cả đều tán thành chủ trương giết chết đầu bếp. Liền sau đó, nhóm người này xông vào phòng bếp và thực hiện thành công kế hoạch.
Vừa hay, khi bị giết, người đầu bếp cũng đã chuẩn bị xong tiệc rượu. 77 người quyết định mở tiệc chia công. Bất ngờ thay, dùng xong bữa cũng là lúc 77 người này mất mạng. Hóa ra, trước đó, người đầu bếp đã hạ độc vào thức ăn nhằm độc chiếm rương vàng kia. Và như thế, nơi yên nghỉ thực sự của Gia Cát Lượng trở thành câu đố ngàn năm.
Về các giai thoại trên, Trưởng phòng Nghiên cứu văn hóa Tam Quốc Học viện công trình tỉnh Thiểm Tây Lôi Dũng cho rằng: "Những giai thoại này thực tế đều thiếu cơ sở tin cậy, tài liệu lịch sử ghi chép rất rõ ràng về ngôi mộ của Gia Cát Lượng".
Tam Quốc Chí - Gia Cát Lượng truyện viết: "Gia Cát Lượng tiến hành Bắc phạt nhiều năm nên sức khỏe hao mòn, lâu ngày thành bệnh và mất ở thị trấn Ngũ Trượng Nguyên, huyện Kỳ Sơn, Bảo Kê, Thiểm Tây, hưởng thọ 54 tuổi".
Cũng theo Tam Quốc chí, trước lúc lâm chung, Gia Cát Lượng dặn thuộc hạ tìm một huyệt mộ có thể đặt quan tài ở bên núi, khi hạ táng nên để thi thể ông vẫn chỉ mặc trang phục như ngày thường, không chôn theo bất cứ đồ tùy táng nào.
Như vậy, vị trí này chính là mộ Vũ Hầu ngày nay và có thể khẳng định, mộ thật của Gia Cát Lượng nằm ở khu di tích Vũ Hầu là hoàn toàn chính xác. Tuy nhiên, vấn đề ở đây là, cùng một khu di tích lại xuất hiện hai ngôi mộ của Gia Cát Lượng.