Trung Quốc vừa chính thức loại xe điện khỏi danh sách các ngành chiến lược trong Kế hoạch phát triển 5 năm (2026–2030). Động thái này đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong chính sách công nghiệp, chấm dứt hơn một thập kỷ hỗ trợ mạnh mẽ cho lĩnh vực từng được xem là biểu tượng của “năng lực sản xuất mới”.
Quyết định này không chỉ định hình lại ngành xe điện toàn cầu mà còn có thể có những tác động tới thị trường Việt Nam trong thời gian tới. Chúng ta hãy cùng dự đoán xem.
Trước hết, cần review lại những chính sách hỗ trợ xe điện ở Trung Quốc kéo dài cả thập kỷ qua như thế nào: Trợ cấp tài chính trực tiếp cho người mua và nhà sản xuất, nhờ đó giá xe điện tại Trung Quốc rẻ hơn đáng kể so với ở châu Âu hay Mỹ, giúp tăng nhanh nhu cầu nội địa và hình thành đội ngũ người tiêu dùng EV lớn nhất thế giới.
Để khuyến khích mạnh mẽ người dân chuyển đổi sang xe điện, Trung Quốc áp dụng nhiều chính sách như ưu đãi thuế, miễn phí đăng ký, phí đỗ xe hoặc phí giao thông.
Chính phủ chi hàng tỷ USD để xây dựng mạng lưới trạm sạc công cộng, tích hợp với các doanh nghiệp nhà nước về điện lực. Tính đến 2024, Trung Quốc có hơn 8 triệu trạm sạc, chiếm khoảng 70% tổng số trạm sạc toàn cầu. Ngoài ra, Bắc Kinh còn hỗ trợ nghiên cứu pin, vật liệu lithium, và tái chế pin qua các quỹ đầu tư công nghệ xanh.
Xe điện và pin được xác định là ngành công nghiệp chiến lược quốc gia. Bắc Kinh ban hành hệ thống tín dụng NEV, hãng xe bán càng nhiều EV sẽ nhận càng nhiều “điểm xanh”, các hãng chậm chuyển đổi (xe xăng) phải mua điểm xanh từ đối thủ hoặc bị phạt.
Các chính quyền địa phương cung cấp đất giá rẻ, vay vốn ưu đãi, giảm tiền thuê nhà xưởng cho doanh nghiệp EV và pin. Chính phủ hỗ trợ vốn vay lãi suất thấp, bảo hiểm xuất khẩu và hậu thuẫn ngoại giao cho các công ty mở nhà máy ở nước ngoài (Thái Lan, Hungary, Brazil, v.v.). Một số chính sách logistics và hoàn thuế VAT được áp dụng để giảm chi phí xuất khẩu xe điện và pin.
Sự kết hợp giữa chính sách tài khóa - tín dụng - đất đai đã giúp doanh nghiệp EV Trung Quốc tăng trưởng thần tốc, hình thành chuỗi cung ứng khép kín từ khai khoáng, pin đến xe hoàn chỉnh.
1. Ngành xe điện Trung Quốc đã trưởng thành, không còn cần trợ cấp: Sau hơn 15 năm được nhà nước hỗ trợ bằng ưu đãi thuế, tín dụng và trợ cấp tiêu dùng, Trung Quốc đã trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về xe điện và pin năng lượng. Tính đến giữa năm 2024, xe năng lượng mới (NEV), bao gồm xe điện (EV), xe hybrid sạc điện và xe pin nhiên liệu, chiếm hơn 50% tổng doanh số ô tô nội địa, vượt xa mục tiêu đề ra ban đầu tới hơn 10 năm.
Sự thống lĩnh của các thương hiệu như BYD, Nio, Xpeng, Geely cho thấy ngành công nghiệp này đã đủ sức cạnh tranh mà không cần dựa vào ngân sách nhà nước. Việc cắt trợ cấp, theo giới chuyên gia, là dấu hiệu Bắc Kinh tin rằng ngành EV đã trưởng thành và có thể tự vận hành theo quy luật thị trường.
2. Dư thừa công suất và cuộc chiến giá khiến thị trường bão hòa: Sự phát triển ồ ạt những năm gần đây khiến Trung Quốc rơi vào tình trạng dư thừa công suất nghiêm trọng. Hàng chục thương hiệu lớn nhỏ cùng lao vào cuộc đua giá, khiến biên lợi nhuận của nhiều hãng sụt giảm mạnh.
Các địa phương, từ Hợp Phì đến Tây An, đều đầu tư sản xuất xe điện nhằm “đuổi kịp xu thế”, tạo nên hiện tượng đầu tư chồng chéo và lãng phí nguồn lực. Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhiều lần cảnh báo việc “phát triển lực lượng sản xuất mới một cách phong trào” và kêu gọi các địa phương hành động thận trọng, hợp lý, tránh đầu tư mù quáng.
Việc loại xe điện khỏi danh sách ngành ưu tiên vì thế là thông điệp điều tiết rõ ràng: Trung Quốc muốn hạ nhiệt ngành công nghiệp đang phát triển quá nóng.
3. Dịch chuyển trọng tâm sang công nghệ mới
Trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 15, Bắc Kinh chuyển ưu tiên sang các lĩnh vực được xem là động lực tăng trưởng dài hạn, gồm:
- Công nghệ lượng tử
- Sản xuất sinh học
- Năng lượng hydro và nhiệt hạch
Việc dịch chuyển trọng tâm này phản ánh chiến lược phân bổ lại nguồn lực quốc gia, đầu tư vào các lĩnh vực có tiềm năng tạo đột phá công nghệ, thay vì tiếp tục rót tiền vào ngành đã đạt đỉnh như xe điện.
4. Áp lực thương mại quốc tế buộc Trung Quốc điều chỉnh chính sách
Việc Mỹ và Liên minh châu Âu áp thuế cao với xe điện Trung Quốc vì cho rằng chúng được “trợ cấp không công bằng” đã tạo áp lực lớn với Bắc Kinh.
Bằng cách loại EV khỏi danh mục chiến lược, Trung Quốc gửi tín hiệu rằng nước này đang dần rút lại các hình thức hỗ trợ trực tiếp, nhằm giảm căng thẳng thương mại và tránh các biện pháp trừng phạt sâu hơn.
Đồng thời, động thái này giúp các doanh nghiệp Trung Quốc tự do định hướng xuất khẩu và đầu tư ra nước ngoài, không bị ràng buộc bởi các chương trình hỗ trợ trong nước.
Có thể có tác động gì đến Việt Nam?
Khi thị trường nội địa Trung Quốc bão hòa, các hãng như BYD, Chery, Geely sẽ tăng cường xuất khẩu sang các nước ASEAN, trong đó Việt Nam là điểm đến tiềm năng nhờ quy mô thị trường lớn và tốc độ điện hóa nhanh. Dù không còn trợ cấp, các hãng này vẫn có lợi thế chi phí sản xuất thấp, quy mô lớn và chuỗi cung ứng pin - linh kiện hoàn chỉnh.
Hệ quả là xe điện Trung Quốc có thể tràn vào Việt Nam với mức giá rất cạnh tranh, tạo sức ép lớn lên các thương hiệu nội địa, đặc biệt là VinFast.
Ngừng trợ cấp trong nước khiến nhiều doanh nghiệp Trung Quốc tìm kiếm địa điểm sản xuất mới để duy trì tăng trưởng. Các quốc gia ASEAN, trong đó có Việt Nam, có thể thu hút dòng vốn FDI mới trong lĩnh vực pin, linh kiện và lắp ráp EV.
Nếu Việt Nam kịp thời xây dựng chính sách ưu đãi có chọn lọc và yêu cầu chuyển giao công nghệ, đây sẽ là cơ hội lớn để nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị khu vực.
Xe điện Trung Quốc giá rẻ tràn vào sẽ khiến VinFast và các hãng nội địa đối mặt áp lực cạnh tranh chưa từng có.
Quyết định loại xe điện khỏi danh sách ưu tiên của Trung Quốc không phải là dấu hiệu thoái lui, mà là bước chuyển chiến lược: từ giai đoạn “bùng nổ sản lượng” sang “tinh chỉnh và mở rộng toàn cầu”. Với Việt Nam, đây vừa là thách thức về cạnh tranh giá và thị phần, vừa là cơ hội đón dòng đầu tư công nghệ và chuỗi cung ứng mới.
Bài toán đặt ra cho Việt Nam là chủ động đón đầu xu hướng, thay vì bị động trước làn sóng dịch chuyển của các “ông lớn” xe điện Trung Quốc.
Quyết định này không chỉ định hình lại ngành xe điện toàn cầu mà còn có thể có những tác động tới thị trường Việt Nam trong thời gian tới. Chúng ta hãy cùng dự đoán xem.
Trước hết, cần review lại những chính sách hỗ trợ xe điện ở Trung Quốc kéo dài cả thập kỷ qua như thế nào: Trợ cấp tài chính trực tiếp cho người mua và nhà sản xuất, nhờ đó giá xe điện tại Trung Quốc rẻ hơn đáng kể so với ở châu Âu hay Mỹ, giúp tăng nhanh nhu cầu nội địa và hình thành đội ngũ người tiêu dùng EV lớn nhất thế giới.
Để khuyến khích mạnh mẽ người dân chuyển đổi sang xe điện, Trung Quốc áp dụng nhiều chính sách như ưu đãi thuế, miễn phí đăng ký, phí đỗ xe hoặc phí giao thông.
Chính phủ chi hàng tỷ USD để xây dựng mạng lưới trạm sạc công cộng, tích hợp với các doanh nghiệp nhà nước về điện lực. Tính đến 2024, Trung Quốc có hơn 8 triệu trạm sạc, chiếm khoảng 70% tổng số trạm sạc toàn cầu. Ngoài ra, Bắc Kinh còn hỗ trợ nghiên cứu pin, vật liệu lithium, và tái chế pin qua các quỹ đầu tư công nghệ xanh.
Xe điện và pin được xác định là ngành công nghiệp chiến lược quốc gia. Bắc Kinh ban hành hệ thống tín dụng NEV, hãng xe bán càng nhiều EV sẽ nhận càng nhiều “điểm xanh”, các hãng chậm chuyển đổi (xe xăng) phải mua điểm xanh từ đối thủ hoặc bị phạt.
Các chính quyền địa phương cung cấp đất giá rẻ, vay vốn ưu đãi, giảm tiền thuê nhà xưởng cho doanh nghiệp EV và pin. Chính phủ hỗ trợ vốn vay lãi suất thấp, bảo hiểm xuất khẩu và hậu thuẫn ngoại giao cho các công ty mở nhà máy ở nước ngoài (Thái Lan, Hungary, Brazil, v.v.). Một số chính sách logistics và hoàn thuế VAT được áp dụng để giảm chi phí xuất khẩu xe điện và pin.
Sự kết hợp giữa chính sách tài khóa - tín dụng - đất đai đã giúp doanh nghiệp EV Trung Quốc tăng trưởng thần tốc, hình thành chuỗi cung ứng khép kín từ khai khoáng, pin đến xe hoàn chỉnh.
4 lý do Trung Quốc loại xe điện khỏi danh sách ưu tiên và tác động có thể tới Việt Nam
Việc xe điện bị loại khỏi danh sách các ngành chiến lược trong Kế hoạch phát triển 5 năm (2026–2030) với người Trung Quốc có lẽ không phải bất ngờ. Sau hàng thập kỷ ưu đãi mạnh như vậy, đã đến lúc cần dừng lại. Nhưng đó chỉ là một lý do.1. Ngành xe điện Trung Quốc đã trưởng thành, không còn cần trợ cấp: Sau hơn 15 năm được nhà nước hỗ trợ bằng ưu đãi thuế, tín dụng và trợ cấp tiêu dùng, Trung Quốc đã trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về xe điện và pin năng lượng. Tính đến giữa năm 2024, xe năng lượng mới (NEV), bao gồm xe điện (EV), xe hybrid sạc điện và xe pin nhiên liệu, chiếm hơn 50% tổng doanh số ô tô nội địa, vượt xa mục tiêu đề ra ban đầu tới hơn 10 năm.
Sự thống lĩnh của các thương hiệu như BYD, Nio, Xpeng, Geely cho thấy ngành công nghiệp này đã đủ sức cạnh tranh mà không cần dựa vào ngân sách nhà nước. Việc cắt trợ cấp, theo giới chuyên gia, là dấu hiệu Bắc Kinh tin rằng ngành EV đã trưởng thành và có thể tự vận hành theo quy luật thị trường.
2. Dư thừa công suất và cuộc chiến giá khiến thị trường bão hòa: Sự phát triển ồ ạt những năm gần đây khiến Trung Quốc rơi vào tình trạng dư thừa công suất nghiêm trọng. Hàng chục thương hiệu lớn nhỏ cùng lao vào cuộc đua giá, khiến biên lợi nhuận của nhiều hãng sụt giảm mạnh.
Các địa phương, từ Hợp Phì đến Tây An, đều đầu tư sản xuất xe điện nhằm “đuổi kịp xu thế”, tạo nên hiện tượng đầu tư chồng chéo và lãng phí nguồn lực. Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhiều lần cảnh báo việc “phát triển lực lượng sản xuất mới một cách phong trào” và kêu gọi các địa phương hành động thận trọng, hợp lý, tránh đầu tư mù quáng.
Việc loại xe điện khỏi danh sách ngành ưu tiên vì thế là thông điệp điều tiết rõ ràng: Trung Quốc muốn hạ nhiệt ngành công nghiệp đang phát triển quá nóng.
3. Dịch chuyển trọng tâm sang công nghệ mới
Trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 15, Bắc Kinh chuyển ưu tiên sang các lĩnh vực được xem là động lực tăng trưởng dài hạn, gồm:
- Công nghệ lượng tử
- Sản xuất sinh học
- Năng lượng hydro và nhiệt hạch
Việc dịch chuyển trọng tâm này phản ánh chiến lược phân bổ lại nguồn lực quốc gia, đầu tư vào các lĩnh vực có tiềm năng tạo đột phá công nghệ, thay vì tiếp tục rót tiền vào ngành đã đạt đỉnh như xe điện.
4. Áp lực thương mại quốc tế buộc Trung Quốc điều chỉnh chính sách
Việc Mỹ và Liên minh châu Âu áp thuế cao với xe điện Trung Quốc vì cho rằng chúng được “trợ cấp không công bằng” đã tạo áp lực lớn với Bắc Kinh.
Bằng cách loại EV khỏi danh mục chiến lược, Trung Quốc gửi tín hiệu rằng nước này đang dần rút lại các hình thức hỗ trợ trực tiếp, nhằm giảm căng thẳng thương mại và tránh các biện pháp trừng phạt sâu hơn.
Đồng thời, động thái này giúp các doanh nghiệp Trung Quốc tự do định hướng xuất khẩu và đầu tư ra nước ngoài, không bị ràng buộc bởi các chương trình hỗ trợ trong nước.
Có thể có tác động gì đến Việt Nam?
Khi thị trường nội địa Trung Quốc bão hòa, các hãng như BYD, Chery, Geely sẽ tăng cường xuất khẩu sang các nước ASEAN, trong đó Việt Nam là điểm đến tiềm năng nhờ quy mô thị trường lớn và tốc độ điện hóa nhanh. Dù không còn trợ cấp, các hãng này vẫn có lợi thế chi phí sản xuất thấp, quy mô lớn và chuỗi cung ứng pin - linh kiện hoàn chỉnh.
Hệ quả là xe điện Trung Quốc có thể tràn vào Việt Nam với mức giá rất cạnh tranh, tạo sức ép lớn lên các thương hiệu nội địa, đặc biệt là VinFast.
Ngừng trợ cấp trong nước khiến nhiều doanh nghiệp Trung Quốc tìm kiếm địa điểm sản xuất mới để duy trì tăng trưởng. Các quốc gia ASEAN, trong đó có Việt Nam, có thể thu hút dòng vốn FDI mới trong lĩnh vực pin, linh kiện và lắp ráp EV.
Nếu Việt Nam kịp thời xây dựng chính sách ưu đãi có chọn lọc và yêu cầu chuyển giao công nghệ, đây sẽ là cơ hội lớn để nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị khu vực.
Xe điện Trung Quốc giá rẻ tràn vào sẽ khiến VinFast và các hãng nội địa đối mặt áp lực cạnh tranh chưa từng có.
Quyết định loại xe điện khỏi danh sách ưu tiên của Trung Quốc không phải là dấu hiệu thoái lui, mà là bước chuyển chiến lược: từ giai đoạn “bùng nổ sản lượng” sang “tinh chỉnh và mở rộng toàn cầu”. Với Việt Nam, đây vừa là thách thức về cạnh tranh giá và thị phần, vừa là cơ hội đón dòng đầu tư công nghệ và chuỗi cung ứng mới.
Bài toán đặt ra cho Việt Nam là chủ động đón đầu xu hướng, thay vì bị động trước làn sóng dịch chuyển của các “ông lớn” xe điện Trung Quốc.
