Khôi Nguyên
Writer
Ngày 4 tháng 4 năm 2025 đánh dấu cột mốc nửa thế kỷ hình thành và phát triển của Microsoft, một trong những tập đoàn công nghệ có ảnh hưởng sâu rộng nhất thế giới. Từ việc cách mạng hóa máy tính cá nhân với Windows và Office đến vai trò tiên phong trong điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo (AI), hành trình 50 năm của Microsoft là câu chuyện về sự thành công, những bước ngoặt chiến lược và cả những thất bại đắt giá.
Những điểm chính:
Lời cảnh báo từ Ray Ozzie và ván cược đám mây
Vào năm 2005, khi Microsoft đang ở đỉnh cao với Windows và Office, Ray Ozzie, kiến trúc sư phần mềm trưởng của công ty, đã đưa ra một lời cảnh báo nổi tiếng. Trong bản ghi nhớ của mình, Ozzie chỉ ra sự trỗi dậy của mô hình kinh doanh mới dựa trên dịch vụ và phần mềm hỗ trợ quảng cáo (như Google đang làm), và cảnh báo nó có thể "ảnh hưởng cơ bản" đến cách Microsoft vận hành.
Ozzie thúc giục Microsoft chuẩn bị cho thế giới dựa trên web và điện toán đám mây. Dù vấp phải sự phản đối nội bộ do lo ngại ảnh hưởng đến mô hình bán phần mềm truyền thống và lợi nhuận ngắn hạn, CEO lúc bấy giờ là Steve Ballmer đã đưa ra một quyết định "dũng cảm": chuyển Office lên đám mây (sau này là Office 365) và ra mắt hoàn chỉnh nền tảng Azure vào năm 2010.
"Đó là một quyết định táo bạo, không được lòng nhiều người ở Microsoft vào thời điểm đó," Rajesh Jha, Phó chủ tịch điều hành hiện tại của Microsoft, nhớ lại. "Những ngày đầu của Office 365 rất khó khăn... Tôi nhớ Steve [Ballmer] đã nói 'Tôi chống lưng cho cậu, hãy đi sửa chữa những thứ này'."
Thành công, thất bại và khả năng thích ứng
Khả năng điều hướng những thay đổi kiến trúc lớn như vậy, dù đôi khi chậm chạp và vấp váp, chính là yếu tố then chốt giúp Microsoft tồn tại và phát triển suốt 50 năm qua.
"Chúng tôi vẫn tồn tại và dẫn đầu bởi vì chúng tôi chấp nhận sự thay đổi," Steven Bathiche, người đứng đầu nhóm Khoa học Ứng dụng của Microsoft, chia sẻ với The Verge. "Đó là viên ngọc trai của Microsoft, điều khá độc đáo với một công ty lâu đời như chúng tôi, trong một ngành thay đổi nhanh chóng như của chúng tôi."
Công ty đã trải qua không ít thất bại đáng quên như Windows 8, máy nghe nhạc Zune, và đặc biệt là sự thất bại hoàn toàn trong lĩnh vực smartphone, bao gồm cả thương vụ mua lại Nokia trị giá hàng tỷ USD. Microsoft thường có ý tưởng đúng nhưng lại đi trước thời đại (đồng hồ SPOT, Tablet PC chạy Windows XP), hoặc thực thi kém cỏi.
Nền tảng từ Gates và Allen và bài học từ thất bại
Được thành lập năm 1975 bởi Bill Gates và Paul Allen với tên Micro-Soft, mô hình kinh doanh cốt lõi của công ty vẫn không thay đổi nhiều: tạo ra phần mềm thiết yếu và đưa nó đến mọi nơi. Chiến lược này bắt đầu với Altair BASIC, sau đó lặp lại với MS-DOS, Windows và Office – cấp phép cho các nhà sản xuất phần cứng khác thay vì tự làm tất cả.
Tuy nhiên, chính những thử nghiệm và cả thất bại lại thường "ươm mầm" cho thành công sau này. Các thử nghiệm phần cứng và phần mềm đã dẫn đến sự ra đời của Xbox, sản phẩm kết hợp phần cứng-phần mềm thành công nhất của Microsoft. Ngay cả dự án trợ lý ảo Cortana thất bại cũng không hoàn toàn lãng phí. Theo Bathiche, những công nghệ phát triển cho Cortana và Windows Phone (tối ưu hóa cho chip Arm, tính toán cục bộ) đã giúp ích cho Surface Pro X và những trải nghiệm AI đầu tiên trên Windows sau này. "Điều đó sẽ chuẩn bị cho chúng tôi trong thập kỷ tới," ông nói.
Kỷ nguyên AI và canh bạc của Satya Nadella
Lịch sử này giải thích tại sao CEO hiện tại, Satya Nadella, lại quyết liệt đặt cược vào AI. Thỏa thuận hợp tác và đầu tư hàng tỷ USD vào OpenAI (1 tỷ USD năm 2019, thêm 10 tỷ USD ~ 255 nghìn tỷ đồng năm 2023) là một trong những quyết định quan trọng nhất dưới thời Nadella, được thúc đẩy bởi lo ngại bị Google bỏ lại phía sau.
Theo Bathiche, AI đại diện cho lớp kiến trúc điện toán tiếp theo sau PC và Internet – lớp "tác nhân AI (agent layer)". Microsoft không còn chỉ tạo ra một phần mềm giống nhau cho mọi người (như Word), mà hướng tới việc "biên dịch" phần mềm đó một cách độc đáo, cá nhân hóa cho từng người dùng thông qua AI.
AI agents: Đồng nghiệp kỹ thuật số và tương lai vật lý
Microsoft hình dung về một thế giới nơi các tác nhân AI hoạt động như những đồng nghiệp, cộng tác viên kỹ thuật số. "Tôi nghĩ rất nhiều hệ thống chúng tôi đã xây dựng trong 50 năm sẽ là hạ tầng quan trọng cho lực lượng lao động kỹ thuật số," Asha Sharma, Phó chủ tịch nền tảng AI của Microsoft, cho biết.
Ashley Llorens, Giám đốc điều hành Microsoft Research, còn đi xa hơn khi nói về các tác nhân AI hiện hữu (embodied agents) có thể hành động thay con người trong môi trường vật lý.
Lời kết: Kẻ thức thời là trang tuấn kiệt
Khi Microsoft kỷ niệm 50 năm, khả năng phục hồi và dự đoán/thích ứng với những thay đổi lớn – từ Bill Gates, Ray Ozzie đến Satya Nadella – đã định hình sự tồn tại của công ty. Ván cược lớn vào AI hiện tại là thử thách mới nhất. Liệu nó sẽ thành công vang dội như Azure hay thất bại như Windows Mobile? Lịch sử cho thấy, dù kết quả thế nào, Microsoft cũng sẽ tìm cách thích ứng.
Những điểm chính:
- Microsoft kỷ niệm 50 năm thành lập (4/4/1975 - 4/4/2025), nhìn lại hành trình đầy biến động.
- Công ty thành công nhờ mô hình cốt lõi (phần mềm cho mọi người) và khả năng thích ứng với thay đổi (ví dụ: chuyển sang cloud với Azure/Office 365).
- Microsoft cũng trải qua nhiều thất bại lớn (Windows 8, Zune, đặc biệt là mảng di động), nhưng thường tận dụng bài học từ đó.
- Dưới thời CEO Satya Nadella, Microsoft đặt cược lớn vào AI, thông qua đầu tư hàng tỷ USD vào OpenAI và phát triển năng lực nội bộ.
- Tương lai của Microsoft phụ thuộc vào thành công của chiến lược AI, nhưng lịch sử cho thấy khả năng phục hồi và thích ứng mạnh mẽ của hãng.
Lời cảnh báo từ Ray Ozzie và ván cược đám mây
Vào năm 2005, khi Microsoft đang ở đỉnh cao với Windows và Office, Ray Ozzie, kiến trúc sư phần mềm trưởng của công ty, đã đưa ra một lời cảnh báo nổi tiếng. Trong bản ghi nhớ của mình, Ozzie chỉ ra sự trỗi dậy của mô hình kinh doanh mới dựa trên dịch vụ và phần mềm hỗ trợ quảng cáo (như Google đang làm), và cảnh báo nó có thể "ảnh hưởng cơ bản" đến cách Microsoft vận hành.
Ozzie thúc giục Microsoft chuẩn bị cho thế giới dựa trên web và điện toán đám mây. Dù vấp phải sự phản đối nội bộ do lo ngại ảnh hưởng đến mô hình bán phần mềm truyền thống và lợi nhuận ngắn hạn, CEO lúc bấy giờ là Steve Ballmer đã đưa ra một quyết định "dũng cảm": chuyển Office lên đám mây (sau này là Office 365) và ra mắt hoàn chỉnh nền tảng Azure vào năm 2010.
"Đó là một quyết định táo bạo, không được lòng nhiều người ở Microsoft vào thời điểm đó," Rajesh Jha, Phó chủ tịch điều hành hiện tại của Microsoft, nhớ lại. "Những ngày đầu của Office 365 rất khó khăn... Tôi nhớ Steve [Ballmer] đã nói 'Tôi chống lưng cho cậu, hãy đi sửa chữa những thứ này'."
Thành công, thất bại và khả năng thích ứng
Khả năng điều hướng những thay đổi kiến trúc lớn như vậy, dù đôi khi chậm chạp và vấp váp, chính là yếu tố then chốt giúp Microsoft tồn tại và phát triển suốt 50 năm qua.
"Chúng tôi vẫn tồn tại và dẫn đầu bởi vì chúng tôi chấp nhận sự thay đổi," Steven Bathiche, người đứng đầu nhóm Khoa học Ứng dụng của Microsoft, chia sẻ với The Verge. "Đó là viên ngọc trai của Microsoft, điều khá độc đáo với một công ty lâu đời như chúng tôi, trong một ngành thay đổi nhanh chóng như của chúng tôi."
Công ty đã trải qua không ít thất bại đáng quên như Windows 8, máy nghe nhạc Zune, và đặc biệt là sự thất bại hoàn toàn trong lĩnh vực smartphone, bao gồm cả thương vụ mua lại Nokia trị giá hàng tỷ USD. Microsoft thường có ý tưởng đúng nhưng lại đi trước thời đại (đồng hồ SPOT, Tablet PC chạy Windows XP), hoặc thực thi kém cỏi.
Nền tảng từ Gates và Allen và bài học từ thất bại
Được thành lập năm 1975 bởi Bill Gates và Paul Allen với tên Micro-Soft, mô hình kinh doanh cốt lõi của công ty vẫn không thay đổi nhiều: tạo ra phần mềm thiết yếu và đưa nó đến mọi nơi. Chiến lược này bắt đầu với Altair BASIC, sau đó lặp lại với MS-DOS, Windows và Office – cấp phép cho các nhà sản xuất phần cứng khác thay vì tự làm tất cả.
Tuy nhiên, chính những thử nghiệm và cả thất bại lại thường "ươm mầm" cho thành công sau này. Các thử nghiệm phần cứng và phần mềm đã dẫn đến sự ra đời của Xbox, sản phẩm kết hợp phần cứng-phần mềm thành công nhất của Microsoft. Ngay cả dự án trợ lý ảo Cortana thất bại cũng không hoàn toàn lãng phí. Theo Bathiche, những công nghệ phát triển cho Cortana và Windows Phone (tối ưu hóa cho chip Arm, tính toán cục bộ) đã giúp ích cho Surface Pro X và những trải nghiệm AI đầu tiên trên Windows sau này. "Điều đó sẽ chuẩn bị cho chúng tôi trong thập kỷ tới," ông nói.
Kỷ nguyên AI và canh bạc của Satya Nadella
Lịch sử này giải thích tại sao CEO hiện tại, Satya Nadella, lại quyết liệt đặt cược vào AI. Thỏa thuận hợp tác và đầu tư hàng tỷ USD vào OpenAI (1 tỷ USD năm 2019, thêm 10 tỷ USD ~ 255 nghìn tỷ đồng năm 2023) là một trong những quyết định quan trọng nhất dưới thời Nadella, được thúc đẩy bởi lo ngại bị Google bỏ lại phía sau.
Theo Bathiche, AI đại diện cho lớp kiến trúc điện toán tiếp theo sau PC và Internet – lớp "tác nhân AI (agent layer)". Microsoft không còn chỉ tạo ra một phần mềm giống nhau cho mọi người (như Word), mà hướng tới việc "biên dịch" phần mềm đó một cách độc đáo, cá nhân hóa cho từng người dùng thông qua AI.
AI agents: Đồng nghiệp kỹ thuật số và tương lai vật lý
Microsoft hình dung về một thế giới nơi các tác nhân AI hoạt động như những đồng nghiệp, cộng tác viên kỹ thuật số. "Tôi nghĩ rất nhiều hệ thống chúng tôi đã xây dựng trong 50 năm sẽ là hạ tầng quan trọng cho lực lượng lao động kỹ thuật số," Asha Sharma, Phó chủ tịch nền tảng AI của Microsoft, cho biết.
Ashley Llorens, Giám đốc điều hành Microsoft Research, còn đi xa hơn khi nói về các tác nhân AI hiện hữu (embodied agents) có thể hành động thay con người trong môi trường vật lý.
Lời kết: Kẻ thức thời là trang tuấn kiệt
Khi Microsoft kỷ niệm 50 năm, khả năng phục hồi và dự đoán/thích ứng với những thay đổi lớn – từ Bill Gates, Ray Ozzie đến Satya Nadella – đã định hình sự tồn tại của công ty. Ván cược lớn vào AI hiện tại là thử thách mới nhất. Liệu nó sẽ thành công vang dội như Azure hay thất bại như Windows Mobile? Lịch sử cho thấy, dù kết quả thế nào, Microsoft cũng sẽ tìm cách thích ứng.
