Cá heo trắng Trung Quốc đang dần biến mất (Phần 1)

[nhhgiap]

Cá heo trắng Trung Quốc đang trên bờ vực tuyệt chủng khi dân số không ngừng suy giảm. Nguyên nhân của tình trạng trên là do những dự án xây dựng được tiến hành gần khu vực sống của chúng.

Đối với ông Zhou Guangjin, một ngư dân 54 tuổi, việc được chứng kiến cá heo ở vùng biển gần Shantou, thuộc tỉnh Quảng Đông, miền nam Trung Quốc, luôn là trải nghiệm lý thú. “Khi tôi còn là một thiếu niên, rất dễ để thấy chúng, nhưng ngày nay mọi thứ không còn như vậy”, ông tâm sự.

Suy giảm nhanh​

Một trong những cá thể dễ bắt gặp nhất là cô nàng Liangshu, một con cá heo trắng cái Trung Quốc, lần đầu được phát hiện cách đây 26 năm. Ở thời điểm đó, da của Liangshu đang chuyển từ màu xám sang màu trắng, dấu hiệu thể hiện tuổi trưởng thành. Ngoài ra, cô nàng còn có vây lưng bị sụp một cách bí ẩn, các nhà khoa học căn cứ vào đó để nhận diện cô.
Quần thể cá heo lưng gù Ấn Độ - Thái Bình Dương, tên gọi khác của cá heo trắng Trung Quốc, đã sinh sống ở Shantou trong nhiều thế kỷ. Tuy nhiên, khi kinh tế Trung Quốc phát triển, nó kéo theo nhiều hệ lụy như đánh bắt không kiểm soát, ô nhiễm, cải tạo đất, làm tổn hại đến môi trường sống của động vật ven biển. Hiện tại, nhóm của Liangshu chỉ còn 13 cá thể và các nhà khoa học lo ngại rằng số lượng sẽ tiếp tục giảm.
Ước tính có khoảng 6.000 con cá heo lưng gù Ấn Độ - Thái Bình Dương còn lại trên thế giới, trải dài trên một tam giác giữa Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia. 2/3 trong số đó sống ở vùng biển Trung Quốc. Vào năm 2017, Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế đã chuyển loài này từ mức “gần bị đe dọa” sang mức “dễ bị tổn thương”, dù vậy tình trạng suy giảm dân số vẫn chưa được cải thiện cho đến nay.

Khoảng 2.000 con cá heo lưng gù Ấn-Trung, nhóm lớn nhất trên thế giới, sống gần Cửa sông Châu Giang, chứng kiến dân số giảm 3% mỗi năm. Đối với những nhóm cá heo nhỏ hơn, sinh tồn càng trở nên khó khăn hơn.
Ngoài nhóm của Liangshu, những khu vực khác cũng gặp tình trạng tương tự. Quần thể cá heo trắng của Trung Quốc gần Hạ Môn, thuộc tỉnh Phúc Kiến lân cận, đã giảm còn 79 cá thể. Một nhóm khác sống xa hơn về phía bắc, gần thành phố Ningde, chỉ còn 5 con cá heo.
Nhà sinh vật biển Zheng Ruiqiang, người lớn lên gần Shantou, đã nghiên cứu về cá heo trắng Trung Quốc trong hơn một thập kỷ, và nhóm Liangshu trong bốn năm qua.
Liangshu thuộc lớp cá heo có kinh nghiệm dày dặn trong nhóm, ông thường bắt gặp cô nàng bơi cùng bạn thân của mình, Mirka - một con cá heo cái khác. Trong thực tế, cá heo cái thường thành lập liên minh để bảo vệ con non trong nhóm, đồng thời tự vệ trước những con cá heo đực.

Mối đe dọa từ loài người​

Trong những năm qua, Liangshu và nhóm cá heo bạn đã phải đối mặt với vô số mối đe dọa. Vì sống cách bờ biển chỉ 3 km, giống cá heo này thường xuyên phải tiếp xúc với con người. Chúng bị vướng vào ngư cụ hoặc bị tàu đâm vào, có lẽ vây lưng của Liangshu bị hỏng là do va đập với chân vịt của thuyền. Tiếng ồn từ công trình thi công làm gián đoạn khả năng định vị bằng tiếng vang của cá heo, khiến chúng mất phương hướng và dễ dàng bị thương.
Khi ông Zheng tra cứu dữ liệu trước năm 2017, ông nhận thấy có ít nhất 20 con cá heo vào năm 2010 ở vùng biển gần Shantou. So với thời điểm hiện tại, dân số nhóm giảm gần 35% chỉ trong một thập kỷ. Nguyên nhân là vì dự án cải tạo đất Shantou rộng 20 km2, diễn ra vào năm 2011. Có thể dự án mang lại cho con người nhiều lợi ích, nhưng lại phá hủy cuộc sống của cá heo trắng.
Ngoài ô nhiễm tiếng ồn và các tác động khác của quá trình xây dựng, những dự án cải tạo đất còn làm biến đổi môi trường, hệ sinh thái ven biển. Do đó, làm giảm sự đa dạng cũng như số lượng cá nơi đây.
Yu Wei, nhân viên chương trình Cá heo trắng Trung Quốc tại One Planet Foundation, cho biết: “Việc bảo vệ luôn dễ dàng hơn sửa chữa, khắc phục. Rất khó để phục hồi hệ sinh thái như ban đầu, sau khi khu vực này đã hoàn tất phát triển”.
Vùng đất mới đã chia cắt môi trường sống của cá heo giữa nửa phía bắc và phía nam. Hầu hết cá heo ngừng bơi giữa hai nơi, vì vùng nước ở khu đất thi công không có cá cho chúng ăn. Liangshu là một trong số ít những con cá heo đủ mạo hiểm để đi du ngoạn.
(còn tiếp)
Nguồn: Sixthtone