Bui Nhat Minh
Intern Writer
Căng thẳng địa chính trị len vào trung tâm khoa học lớn nhất châu Âu
Tại Trung tâm Nghiên cứu Hạt nhân Châu Âu (CERN) nơi vận hành Máy gia tốc hạt lớn (LHC) và tập hợp hơn 12.000 nhà khoa học toàn cầu một cuộc tranh luận căng thẳng đang diễn ra. Các nhà nghiên cứu Ukraine đang kêu gọi tổ chức này trục xuất các nhà khoa học Nga sau khi chiến sự bùng phát ở Ukraine vào đầu năm 2022.
Theo kế hoạch, ban lãnh đạo CERN sẽ tổ chức một cuộc bỏ phiếu quan trọng vào ngày 8 tháng 3 năm 2022 nhằm quyết định liệu có nên cắt đứt hoàn toàn quan hệ với Nga hay không. Trong số hơn 12.000 nhà khoa học làm việc tại CERN, có tới khoảng 1.000 người mang quốc tịch Nga, tương đương gần 8% tổng lực lượng.
Và mặc dù Nga chưa bao giờ là thành viên chính thức của CERN, nước này vẫn duy trì hợp tác khoa học chặt chẽ với trung tâm này qua nhiều thập kỷ. Ngược lại, Ukraine đã là thành viên liên kết của CERN từ năm 2016, có đóng góp tài chính và nhân lực vào các chương trình nghiên cứu.
Tuyên bố cứng rắn từ CERN và phản ứng trái chiều trong giới khoa học
Ngay trong ngày 8/3, CERN đã ra tuyên bố lên án chiến sự và đình chỉ tư cách “quan sát viên” của Nga, đồng thời thông báo sẽ dừng mọi dự án hợp tác tương lai với chính phủ và các tổ chức Nga. “CERN được thành lập sau Thế chiến II để mang các quốc gia lại gần nhau qua khoa học hòa bình. Chiến dịch quân sự này đi ngược lại mọi giá trị mà tổ chức chúng tôi theo đuổi,” trích tuyên bố chính thức.
Tuy nhiên, câu hỏi gây tranh cãi nhất vẫn là: có nên trục xuất các nhà khoa học người Nga khỏi trung tâm hay không? Nhiều nhà nghiên cứu Ukraine tin rằng giữ các nhà khoa học Nga lại là đồng nghĩa với việc "hợp pháp hóa" chiến sự. Một số nhà khoa học Ukraine tại CERN thậm chí cho biết, dù họ hiểu có đồng nghiệp người Nga phản đối chiến tranh, nhưng việc tiếp tục hợp tác vẫn là không thể chấp nhận.
Ở chiều ngược lại, nhiều nhà khoa học kỳ cựu tại CERN, như giáo sư John Ellis người từng có hàng chục năm gắn bó với tổ chức bày tỏ hy vọng vào một giải pháp ngoại giao. Ông viện dẫn rằng trong quá khứ, CERN vẫn duy trì vai trò "cây cầu hòa bình" ngay cả trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
Khoa học có thoát được khỏi bóng đen chính trị?
Cuộc bỏ phiếu và quyết định của CERN không chỉ mang ý nghĩa khoa học mà còn có thể đặt ra tiền lệ cho các tổ chức nghiên cứu quốc tế khác trong tương lai, khi xung đột địa chính trị ngày càng lan rộng vào nhiều lĩnh vực. Trong khi đó, CERN cũng đang hỗ trợ các nhà khoa học Ukraine bằng cách tạo cơ hội tạm thời, nơi ở và các hình thức hỗ trợ khác giữa bối cảnh chiến sự đang tiếp diễn.Dù là trung tâm vật lý hiện đại nhất thế giới, CERN giờ đây cũng đang đứng giữa lằn ranh mong manh giữa khoa học và chính trị nơi mà những hạt hạ nguyên tử không còn là mối quan tâm duy nhất. (popularmechanics)
