Khôi Nguyên
Writer
Những chiếc máy quay gọn nhẹ, tự ổn định và thông minh như DJI Ronin 4D đang mang lại sự linh hoạt chưa từng có cho các nhà làm phim, cho phép thực hiện những cảnh quay liên tục (oner) phức tạp, thay đổi hoàn toàn cách kể chuyện trên màn ảnh.
Trong phim Adolescence của Netflix, máy quay phải được gắn vào máy bay không người lái trong khi quay phim
Cảnh quay "one-shot" gây sốt và cuộc cách mạng công nghệ
Ba tiếng gõ mạnh từ cây phá cửa của cảnh sát, và cánh cửa trước bật tung. Tiếng la hét vang dội. Chúng ta theo chân các sĩ quan vũ trang hạng nặng tràn vào nhà, một người phụ nữ ngã xuống sàn khi máy quay lia sang trái, và rồi chúng ta lao lên một cầu thang nhỏ, thiếu sáng, ngang qua một người đàn ông đang dựa lưng vào tường, hai tay giơ cao, la hét vô ích. Chỉ trong khoảnh khắc, một cậu bé 13 tuổi đã bị bắt giữ và chúng ta lại trở ra ngoài dưới ánh sáng ban mai. Gia đình gào khóc trên bãi cỏ trước nhà khi máy quay trở lại với cậu bé, giờ đã là một tù nhân trong bóng tối của chiếc xe cảnh sát.
Tất cả những diễn biến dồn dập này xảy ra chỉ trong ba phút. Và được thực hiện chỉ bằng một cú máy duy nhất (one take). Đây là một cảnh quay mở đầu đầy ấn tượng trong series đình đám "Adolescence" của Netflix, một bộ phim đã thu hút hơn 120 triệu người xem trên toàn thế giới chỉ trong tháng đầu tiên ra mắt.
Nhà quay phim của series, Matthew Lewis, khẳng định trong một cuộc phỏng vấn gần đây rằng việc thực hiện một phân cảnh phức tạp như vậy là điều không thể cách đây chỉ 5 năm. Mỗi tập trong số bốn tập phim của "Adolescence", với thời lượng khoảng một giờ, đều được quay hoàn toàn bằng kỹ thuật "oner", với máy quay thường xuyên theo sát nhân vật qua những khung cảnh hỗn loạn, hoặc chuyển đổi linh hoạt từ quay cầm tay sang gắn trên xe.
Sự trỗi dậy của máy quay thông minh, gọn nhẹ
Những chiếc máy quay gọn nhẹ, có khả năng tự ổn định hình ảnh và tự động điều chỉnh để thích ứng với những thay đổi đột ngột của ánh sáng môi trường đã tạo ra một cuộc cách mạng nhỏ trong ngành công nghiệp điện ảnh và truyền hình.
Ví dụ, ở cuối tập thứ hai của "Adolescence", máy quay di chuyển từ bên trong một chiếc ô tô, băng qua đường, bay lượn trên các con phố gần đó (gắn trên drone), rồi lại trở về mặt đất. Người xem tinh ý có thể nhận ra khoảnh khắc chuyển đổi từ drone sang người điều khiển máy quay qua một rung lắc cực nhỏ, nhưng nếu không chủ tâm tìm kiếm, những sự chuyển tiếp này gần như liền mạch hoàn hảo.
Máy ảnh nhẹ nhưng có khả năng thích ứng mang lại cho các nhà làm phim sự linh hoạt to lớn
Một trong những "người hùng" đằng sau những thước phim này là chiếc DJI Ronin 4D, một máy quay nhỏ gọn, độ phân giải cao, được tích hợp nhiều cảm biến để phát hiện chuyển động của máy quay so với mặt đất và các vật thể xung quanh. Điều này cho phép các cơ chế bên trong tự động bù trừ chuyển động đó và mang lại những thước phim mượt mà, ổn định.
Kết quả là "phi thường", theo nhận xét của nhà làm phim dày dạn kinh nghiệm và là giáo sư Đại học Boston, Tim Palmer. Ban đầu, ông nghi ngờ việc các tập phim của "Adolescence" thực sự được quay bằng một cú máy duy nhất. "Ngay khi xem nó, tôi biết ngay, không, điều đó chắc chắn được thực hiện trong một lần quay."
Công nghệ máy quay: Bước tiến vượt bậc
Giáo sư Palmer cho biết thêm rằng công nghệ máy quay đã phát triển vượt bậc trong thời gian gần đây. Năm 2014, khi ông làm việc cho một bộ phim truyền hình về bệnh viện có tên "Critical", việc thực hiện những cảnh quay dài trong các hành lang bệnh viện đông đúc là một thách thức lớn. "Khi đó, chúng tôi chỉ có những bộ điều khiển joystick nhỏ như của trò chơi điện tử để lia và nghiêng máy quay, và chúng không đủ chính xác," ông nhớ lại. So sánh với các series cũ hơn như "Cardiac Arrest" của BBC những năm 1990, dù có ít cắt cảnh hơn trong 10 phút đầu, nhưng chuyển động máy quay lại khá "robot" và thiếu sự năng động như "Adolescence".
Nhà làm phim Tim Palmer cho biết tác động của máy quay mới là "phi thường"
Ông Palmer cũng nói thêm rằng gimbal, thiết bị ổn định cho máy quay, đã có từ nhiều năm nay, nhưng các phương pháp điều khiển chúng và lấy cảnh quay từ xa chỉ mới trở nên cực kỳ tinh vi gần đây. Một số máy quay mới nhất còn có bộ lọc tích hợp có thể điều khiển từ xa, hoặc công nghệ ổn định hình ảnh có thể kích hoạt hoặc hủy kích hoạt chỉ bằng một nút bấm. "Đó là một sự thay đổi cuộc chơi hoàn toàn," ông nói.
"Oner": Kỹ thuật không mới nhưng được nâng tầm
Những cảnh quay dài đơn lẻ không phải là một khái niệm mới trong điện ảnh. Có những ví dụ đã tồn tại hàng thập kỷ. Điển hình là bộ phim "Victoria" năm 2015, một tác phẩm dài 2 giờ 20 phút được các nhà làm phim khẳng định là quay bằng một cú máy duy nhất. Nhà quay phim Sturla Brandth Grøvlen của "Victoria" nhấn mạnh với BBC: "Không có bất kỳ chỉnh sửa hay cắt cảnh nào."
Dù ông Brandth Grøvlen phải dựa vào công nghệ của thời điểm đó, ông cho biết những hình ảnh hơi rung lắc là có chủ ý – đạo diễn muốn một bộ phim gợi nhớ đến những thước phim do các đội quay tin tức thực hiện ở vùng chiến sự. Ông đã sử dụng máy quay Canon C300, giảm thiểu trọng lượng bằng cách chỉ thêm các phụ kiện thiết yếu và luyện tập các chuyển động để đạt được "trí nhớ cơ bắp".
DJI Ronin 4D và những "tay chơi" khác
Brett Halladay, giám đốc giáo dục sản phẩm tại DJI, mô tả Ronin 4D là "máy quay điện ảnh chuyên dụng đầu tiên" của hãng, nổi bật với công nghệ ổn định hình ảnh tiên tiến và khả năng truyền cảnh quay không dây đến các màn hình tại hiện trường. Tuy nhiên, máy quay này có một số hạn chế, ví dụ như chưa được thiết kế tối ưu cho việc quay phim theo chiều dọc – một nhu cầu ngày càng tăng với sự bùng nổ của các ứng dụng chia sẻ video trên điện thoại thông minh như TikTok.
Các hãng khác như Canon cũng không đứng ngoài cuộc chơi, với dòng máy quay Cinema EOS gọn nhẹ. Barry Griffin, một quản lý tại Canon, cho biết những máy quay này đang tìm được thị trường trong giới làm phim muốn tự do sáng tạo hơn, hoặc cần đặt máy quay trong các studio podcast nhỏ và phát trực tiếp những cảnh quay chất lượng cao.
Canon cho biết dòng máy ảnh EOS nhẹ của hãng đang tìm kiếm thị trường mới
Tác động đến nghệ thuật kể chuyện
Sự trỗi dậy của các máy quay tiện dụng cao có thể tác động lớn đến chất lượng phim ảnh và truyền hình, theo Booker T Mattison, một nhà biên kịch và đạo diễn giảng dạy làm phim tại Đại học Georgia. "Quan điểm thường được thể hiện qua chính máy quay," ông nói. "Nó hoàn toàn, 100% cho phép bạn kể những câu chuyện hay hơn, năng động hơn."
Tuy nhiên, cũng có những lo ngại rằng việc quá ám ảnh với các chương trình truyền hình "one-shot" có thể trở thành một chiêu trò làm lu mờ đi câu chuyện hay. Carey Duffy, giám đốc trải nghiệm sản phẩm tại Cooke Optics (hãng cung cấp ống kính gọn nhẹ cho "Adolescence"), cảnh báo về nguy cơ này.
Giáo sư Palmer đồng tình: "Cá nhân tôi, việc một bộ phim được quay bằng một cú máy sẽ không khiến tôi muốn xem nó – tôi muốn xem những tác phẩm đó vì chúng hay."
Cuối cùng, công nghệ chỉ là công cụ. Điều quan trọng là các nhà làm phim sử dụng những công cụ tiên tiến này như thế nào để kể những câu chuyện hấp dẫn và chạm đến cảm xúc của khán giả.
Trong phim Adolescence của Netflix, máy quay phải được gắn vào máy bay không người lái trong khi quay phim
Cảnh quay "one-shot" gây sốt và cuộc cách mạng công nghệ
Ba tiếng gõ mạnh từ cây phá cửa của cảnh sát, và cánh cửa trước bật tung. Tiếng la hét vang dội. Chúng ta theo chân các sĩ quan vũ trang hạng nặng tràn vào nhà, một người phụ nữ ngã xuống sàn khi máy quay lia sang trái, và rồi chúng ta lao lên một cầu thang nhỏ, thiếu sáng, ngang qua một người đàn ông đang dựa lưng vào tường, hai tay giơ cao, la hét vô ích. Chỉ trong khoảnh khắc, một cậu bé 13 tuổi đã bị bắt giữ và chúng ta lại trở ra ngoài dưới ánh sáng ban mai. Gia đình gào khóc trên bãi cỏ trước nhà khi máy quay trở lại với cậu bé, giờ đã là một tù nhân trong bóng tối của chiếc xe cảnh sát.
Tất cả những diễn biến dồn dập này xảy ra chỉ trong ba phút. Và được thực hiện chỉ bằng một cú máy duy nhất (one take). Đây là một cảnh quay mở đầu đầy ấn tượng trong series đình đám "Adolescence" của Netflix, một bộ phim đã thu hút hơn 120 triệu người xem trên toàn thế giới chỉ trong tháng đầu tiên ra mắt.
Nhà quay phim của series, Matthew Lewis, khẳng định trong một cuộc phỏng vấn gần đây rằng việc thực hiện một phân cảnh phức tạp như vậy là điều không thể cách đây chỉ 5 năm. Mỗi tập trong số bốn tập phim của "Adolescence", với thời lượng khoảng một giờ, đều được quay hoàn toàn bằng kỹ thuật "oner", với máy quay thường xuyên theo sát nhân vật qua những khung cảnh hỗn loạn, hoặc chuyển đổi linh hoạt từ quay cầm tay sang gắn trên xe.
Sự trỗi dậy của máy quay thông minh, gọn nhẹ
Những chiếc máy quay gọn nhẹ, có khả năng tự ổn định hình ảnh và tự động điều chỉnh để thích ứng với những thay đổi đột ngột của ánh sáng môi trường đã tạo ra một cuộc cách mạng nhỏ trong ngành công nghiệp điện ảnh và truyền hình.
Ví dụ, ở cuối tập thứ hai của "Adolescence", máy quay di chuyển từ bên trong một chiếc ô tô, băng qua đường, bay lượn trên các con phố gần đó (gắn trên drone), rồi lại trở về mặt đất. Người xem tinh ý có thể nhận ra khoảnh khắc chuyển đổi từ drone sang người điều khiển máy quay qua một rung lắc cực nhỏ, nhưng nếu không chủ tâm tìm kiếm, những sự chuyển tiếp này gần như liền mạch hoàn hảo.
Máy ảnh nhẹ nhưng có khả năng thích ứng mang lại cho các nhà làm phim sự linh hoạt to lớn
Một trong những "người hùng" đằng sau những thước phim này là chiếc DJI Ronin 4D, một máy quay nhỏ gọn, độ phân giải cao, được tích hợp nhiều cảm biến để phát hiện chuyển động của máy quay so với mặt đất và các vật thể xung quanh. Điều này cho phép các cơ chế bên trong tự động bù trừ chuyển động đó và mang lại những thước phim mượt mà, ổn định.
Kết quả là "phi thường", theo nhận xét của nhà làm phim dày dạn kinh nghiệm và là giáo sư Đại học Boston, Tim Palmer. Ban đầu, ông nghi ngờ việc các tập phim của "Adolescence" thực sự được quay bằng một cú máy duy nhất. "Ngay khi xem nó, tôi biết ngay, không, điều đó chắc chắn được thực hiện trong một lần quay."
Công nghệ máy quay: Bước tiến vượt bậc
Giáo sư Palmer cho biết thêm rằng công nghệ máy quay đã phát triển vượt bậc trong thời gian gần đây. Năm 2014, khi ông làm việc cho một bộ phim truyền hình về bệnh viện có tên "Critical", việc thực hiện những cảnh quay dài trong các hành lang bệnh viện đông đúc là một thách thức lớn. "Khi đó, chúng tôi chỉ có những bộ điều khiển joystick nhỏ như của trò chơi điện tử để lia và nghiêng máy quay, và chúng không đủ chính xác," ông nhớ lại. So sánh với các series cũ hơn như "Cardiac Arrest" của BBC những năm 1990, dù có ít cắt cảnh hơn trong 10 phút đầu, nhưng chuyển động máy quay lại khá "robot" và thiếu sự năng động như "Adolescence".
Nhà làm phim Tim Palmer cho biết tác động của máy quay mới là "phi thường"
Ông Palmer cũng nói thêm rằng gimbal, thiết bị ổn định cho máy quay, đã có từ nhiều năm nay, nhưng các phương pháp điều khiển chúng và lấy cảnh quay từ xa chỉ mới trở nên cực kỳ tinh vi gần đây. Một số máy quay mới nhất còn có bộ lọc tích hợp có thể điều khiển từ xa, hoặc công nghệ ổn định hình ảnh có thể kích hoạt hoặc hủy kích hoạt chỉ bằng một nút bấm. "Đó là một sự thay đổi cuộc chơi hoàn toàn," ông nói.
"Oner": Kỹ thuật không mới nhưng được nâng tầm
Những cảnh quay dài đơn lẻ không phải là một khái niệm mới trong điện ảnh. Có những ví dụ đã tồn tại hàng thập kỷ. Điển hình là bộ phim "Victoria" năm 2015, một tác phẩm dài 2 giờ 20 phút được các nhà làm phim khẳng định là quay bằng một cú máy duy nhất. Nhà quay phim Sturla Brandth Grøvlen của "Victoria" nhấn mạnh với BBC: "Không có bất kỳ chỉnh sửa hay cắt cảnh nào."
Dù ông Brandth Grøvlen phải dựa vào công nghệ của thời điểm đó, ông cho biết những hình ảnh hơi rung lắc là có chủ ý – đạo diễn muốn một bộ phim gợi nhớ đến những thước phim do các đội quay tin tức thực hiện ở vùng chiến sự. Ông đã sử dụng máy quay Canon C300, giảm thiểu trọng lượng bằng cách chỉ thêm các phụ kiện thiết yếu và luyện tập các chuyển động để đạt được "trí nhớ cơ bắp".
DJI Ronin 4D và những "tay chơi" khác
Brett Halladay, giám đốc giáo dục sản phẩm tại DJI, mô tả Ronin 4D là "máy quay điện ảnh chuyên dụng đầu tiên" của hãng, nổi bật với công nghệ ổn định hình ảnh tiên tiến và khả năng truyền cảnh quay không dây đến các màn hình tại hiện trường. Tuy nhiên, máy quay này có một số hạn chế, ví dụ như chưa được thiết kế tối ưu cho việc quay phim theo chiều dọc – một nhu cầu ngày càng tăng với sự bùng nổ của các ứng dụng chia sẻ video trên điện thoại thông minh như TikTok.
Các hãng khác như Canon cũng không đứng ngoài cuộc chơi, với dòng máy quay Cinema EOS gọn nhẹ. Barry Griffin, một quản lý tại Canon, cho biết những máy quay này đang tìm được thị trường trong giới làm phim muốn tự do sáng tạo hơn, hoặc cần đặt máy quay trong các studio podcast nhỏ và phát trực tiếp những cảnh quay chất lượng cao.
Canon cho biết dòng máy ảnh EOS nhẹ của hãng đang tìm kiếm thị trường mới
Tác động đến nghệ thuật kể chuyện
Sự trỗi dậy của các máy quay tiện dụng cao có thể tác động lớn đến chất lượng phim ảnh và truyền hình, theo Booker T Mattison, một nhà biên kịch và đạo diễn giảng dạy làm phim tại Đại học Georgia. "Quan điểm thường được thể hiện qua chính máy quay," ông nói. "Nó hoàn toàn, 100% cho phép bạn kể những câu chuyện hay hơn, năng động hơn."
Tuy nhiên, cũng có những lo ngại rằng việc quá ám ảnh với các chương trình truyền hình "one-shot" có thể trở thành một chiêu trò làm lu mờ đi câu chuyện hay. Carey Duffy, giám đốc trải nghiệm sản phẩm tại Cooke Optics (hãng cung cấp ống kính gọn nhẹ cho "Adolescence"), cảnh báo về nguy cơ này.
Giáo sư Palmer đồng tình: "Cá nhân tôi, việc một bộ phim được quay bằng một cú máy sẽ không khiến tôi muốn xem nó – tôi muốn xem những tác phẩm đó vì chúng hay."
Cuối cùng, công nghệ chỉ là công cụ. Điều quan trọng là các nhà làm phim sử dụng những công cụ tiên tiến này như thế nào để kể những câu chuyện hấp dẫn và chạm đến cảm xúc của khán giả.
