Chiếm đoạt tài khoản (ATO): Mối đe dọa ngầm có thể “thổi bay” cả doanh nghiệp

MinhSec · 14:31

Các cuộc tấn công chiếm đoạt tài khoản (Account Takeover – ATO) đang trở thành cơn ác mộng với cả cá nhân lẫn tổ chức. Chỉ riêng năm 2023, thiệt hại toàn cầu do gian lận ATO đã vượt hơn 13 tỷ USD và con số này vẫn không ngừng tăng.

Nhưng thiệt hại tài chính chỉ là phần nổi của tảng băng. Một vụ chiếm đoạt tài khoản có thể kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng: hệ thống bị gián đoạn, dữ liệu rò rỉ, niềm tin khách hàng sụp đổ những tổn thất khó đo đếm bằng tiền. Theo ước tính, số vụ ATO đã tăng hơn 350% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy hình thức tấn công này đang lan nhanh với tốc độ đáng báo động.

ATO là gì và vì sao nguy hiểm đến vậy?

Chiếm đoạt tài khoản là hành vi tin tặc chiếm quyền kiểm soát tài khoản hợp pháp của người dùng có thể là email, tài khoản ngân hàng, hay hệ thống nội bộ của doanh nghiệp. Khác với các vụ hack brute-force, ATO thường dựa vào sự lừa đảo tinh vi và thói quen yếu kém của người dùng, khiến nạn nhân khó phát hiện cho đến khi mọi thứ đã quá muộn.

Tại sao không thể xem nhẹ ATO?

Một tài khoản sập, cả hệ thống nguy hiểm: Chỉ cần xâm nhập một email, tin tặc có thể mở đường vào hàng loạt nền tảng khác.
Dữ liệu bị đánh cắp trở thành “hàng hóa”: Thông tin đăng nhập bị bán tràn lan trên dark web, nuôi sống cả hệ sinh thái tội phạm mạng.
Cửa ngõ cho tấn công quy mô lớn: Từ một tài khoản giám đốc bị chiếm, hacker có thể phát tán email lừa đảo hoặc đánh cắp tài sản trí tuệ.
Mất niềm tin: Một cú rò rỉ nhỏ cũng đủ khiến uy tín tổ chức sụp đổ và mất nhiều năm để khôi phục.

Ai là “con mồi” ưa thích của tội phạm ATO?

Không phải ngành nào cũng chịu rủi ro như nhau. Hacker thường nhắm vào những hệ thống có giá trị cao nhưng phòng thủ yếu.

Tổ chức tài chính và fintech: Cung cấp quyền truy cập trực tiếp đến tiền mục tiêu số một. Các sàn tiền ảo hay nền tảng “mua trước trả sau” cũng là “mỏ vàng” do khâu bảo mật còn non.
Bán lẻ và thương mại điện tử: Dữ liệu thẻ, tài khoản tích điểm và quà tặng bị khai thác để mua hàng giả hoặc rửa tiền.
Y tế: Hồ sơ bệnh nhân chứa thông tin cực kỳ giá trị, dễ bị dùng cho lừa đảo bảo hiểm hoặc tấn công ransomware.
Công nghệ và SaaS: Nếu một tài khoản quản trị bị chiếm, hàng trăm khách hàng liên kết có thể bị ảnh hưởng dây chuyền.
Giáo dục: Dữ liệu học sinh, nghiên cứu, bảng điểm hay học phí đều là “kho báu” với tội phạm mạng.

Những hệ thống dễ bị tấn công thường có điểm chung: số lượng người dùng lớn, xác thực yếu, giá trị tài khoản cao và kết nối nhiều nền tảng – vô tình mở rộng “cửa hậu” cho hacker.

Hacker chiếm đoạt tài khoản bằng cách nào?

Mỗi vụ ATO thường diễn ra qua hai giai đoạn chính:

1. Thu thập thông tin cá nhân

Rò rỉ dữ liệu: Các vụ lộ thông tin giúp hacker dễ dàng khớp tên, mật khẩu và email của nạn nhân.
Lừa đảo xã hội: Gọi điện, nhắn tin giả mạo, gửi link độc hại – mọi thủ đoạn đều nhằm khiến bạn tự tiết lộ dữ liệu.
Thu thập từ mạng xã hội (OSINT): Hacker “săn” thông tin công khai để tạo kịch bản tấn công hợp lý.
Phần mềm độc hại: Keylogger, trojan hay spyware bí mật ghi lại thao tác đăng nhập của bạn.

2. Khai thác quyền truy cập

Nhồi thông tin đăng nhập: Dùng danh sách mật khẩu cũ để thử hàng loạt tài khoản.
Phun mật khẩu: Dùng mật khẩu phổ biến cho nhiều tài khoản khác nhau.
Chiếm quyền phiên đăng nhập: Đánh cắp token hoặc cookie để truy cập mà không cần mật khẩu.
Hoán đổi SIM: Giả mạo người dùng để chiếm mã OTP qua SMS.

Cách bảo vệ hệ thống trước nguy cơ ATO

Không có biện pháp nào tuyệt đối, nhưng doanh nghiệp có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro nếu kết hợp các lớp bảo mật sau:

Xác thực đa yếu tố (MFA): Bổ sung lớp bảo vệ ngoài mật khẩu nên ưu tiên mã từ ứng dụng xác thực hoặc thiết bị phần cứng thay vì SMS.
Chính sách mật khẩu mạnh: Khuyến khích dùng mật khẩu dài, duy nhất, được quản lý qua trình quản lý mật khẩu; khóa tài khoản sau nhiều lần đăng nhập sai.
Mô hình Zero Trust: Không tin cậy mặc định với bất kỳ người dùng hoặc thiết bị nào; hạn chế quyền truy cập, giám sát và cô lập khi cần.
Xác minh sinh trắc học và phát hiện sự sống: Sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt, chuyển động, phản xạ da... để đảm bảo “người thật” đang đăng nhập.

Kết luận

Chiếm đoạt tài khoản không chỉ là vấn đề kỹ thuật đó là cuộc chiến về niềm tin và danh tiếng.
Để đứng vững trước tội phạm mạng, các tổ chức cần xây dựng hệ thống xác thực mạnh, chính sách bảo mật chặt chẽ và công nghệ sinh trắc học tiên tiến.

Một bước chủ quan có thể khiến bạn mất tất cả, nhưng chỉ cần đi trước hacker một bước, bạn đã bảo vệ được cả doanh nghiệp và khách hàng của mình.