Trong vài năm gần đây, chiêu lừa đảo tinh vi được biết đến với tên quốc tế là “Pig-butchering”, thường gọi tắt là “nuôi heo lấy thịt” đã chuyển từ những vụ lẻ tẻ thành một mô hình tội phạm mạng có tổ chức, quy mô xuyên biên giới.
Ở Việt Nam và khu vực Đông Nam Á, các báo điều tra và cơ quan thực thi pháp luật đã nhiều lần cảnh báo về thủ đoạn, quy mô tổ chức và mức độ ******* của những ổ nhóm này, từ chiêu trò tạo dựng tình cảm, dựng kịch bản đầu tư giả, đến việc vận hành “trang trại” lừa đảo quy mô lớn nơi nạn nhân hoặc “nhân lực” bị bóc lột. Những gì được báo cáo cho thấy đây không còn là trò lừa vặt đơn lẻ, mà là mô hình tội phạm có tổ chức, tận dụng cả kỹ thuật số lẫn bạo lực vật lý.
Chiêu mồi: Cách bắt đầu một “bữa ăn” kéo dài
Kịch bản thường bắt đầu bằng việc kẻ gian tiếp cận mục tiêu qua mạng xã hội, ứng dụng hẹn hò hoặc nền tảng nhắn tin. Đối tượng xưng là người hấp dẫn, thành đạt hoặc chuyên gia đầu tư; họ trò chuyện nhiều ngày, thậm chí nhiều tuần để xây dựng lòng tin. Giai đoạn này được so sánh như “vỗ béo”, nạn nhân được kẻ gian chăm sóc, khen ngợi, dần dần mở lòng và tin tưởng người kia. Thông tin cá nhân, sở thích, hoàn cảnh tài chính được thu thập cẩn thận để dùng về sau.
Chuyển hướng sang “cơ hội đầu tư”: Mánh lừa thành thạo
Khi nạn nhân đã tin tưởng, kẻ lừa giới thiệu “cơ hội đầu tư” (tiền mã hóa, tài khoản giao dịch, ICO giả, hay nền tảng trading) với hứa hẹn lợi nhuận cao và lãi suất phi thực tế. Đầu tiên nạn nhân được khuyến khích “thử” bằng số tiền nhỏ; sau khi thấy “lãi” (thực ra là số dư giả lập do hệ thống lừa tạo ra), họ sẽ bị thuyết phục nạp thêm, đến lúc yêu cầu rút tiền thì bị chặn hoặc tiền đã được chuyển đến ví do kẻ gian kiểm soát. Một khi nạn nhân cố gắng rút vốn, các “quản lý” ở phía bên kia sẽ yêu cầu phí, thuế hoặc “bảo hiểm”... Và vòng lừa được tiếp tục.
Từ môi trường ảo sang hiện trường thực (bóc lột và bạo lực)
Nhiều báo cáo quốc tế và điều tra truyền thông cho thấy, mô hình này có thể đi kèm với hoạt động tội phạm có tổ chức: các “scam center” (trang trại lừa đảo) ở một số nước Đông Nam Á tuyển dụng, ép buộc nhân lực và điều hành chiến dịch quy mô lớn. Một số nạn nhân (hoặc nhân lực bị bắt đến) đã bị tra tấn, giam giữ hoặc ép làm việc để tiếp tục lừa người khác. Thêm vào đó, tội phạm tái đầu tư lợi nhuận vào công nghệ (AI, deepfake, danh tính giả) khiến chiêu trò ngày càng thuyết phục. Con số nạn nhân bị buôn bán hoặc liên quan ước tính hàng trăm nghìn người và doanh thu của mạng lưới lừa đảo định danh này theo một số ước tính là hàng chục tỷ USD mỗi năm.
Đối tượng bị nhắm tới
Pig-butchering nhắm đến nhiều lớp đối tượng như người cô đơn, người tìm kiếm mối quan hệ; nhà đầu tư cá nhân ít kinh nghiệm tìm “cơ hội làm giàu nhanh”; người lớn tuổi ít hiểu biết về công nghệ và tài sản và cả những người bị lừa qua các quảng cáo việc làm giả để rồi trở thành nhân lực trong các trang trại lừa đảo. Thủ phạm lựa chọn mục tiêu có khả năng gửi tiền, ít cảnh giác và dễ bị thao túng về cảm xúc.
Một yếu tố khiến kiểu scam này đặc biệt tàn khốc là tác động tâm lý, nạn nhân thường ôm xấu hổ, tự trách, e ngại báo cáo. Từ góc nhìn truyền thông và hỗ trợ xã hội, điều này làm giảm tỷ lệ tố cáo, cho phép mạng lưới tội phạm tiếp tục hoạt động. Interpol và các cơ quan đã kêu gọi đổi cách gọi thuật ngữ (không dùng “pig butchering”) để tránh kỳ thị và khuyến khích nạn nhân lên tiếng.
Nguy cơ và hậu quả
Hậu quả với cá nhân là mất tài sản, nợ nần, tổn thương tâm lý nặng; với xã hội là dòng tiền phạm pháp lớn chảy qua hệ thống rửa tiền tinh vi, hoạt động tội phạm xuyên biên giới và rủi ro an ninh quốc gia. Khi scammers dùng kết hợp kỹ thuật số tinh vi (AI, deepfake) và cơ sở vật chất để ép buộc nhân lực, quy mô và tốc độ lừa đảo tăng nhanh, tạo ra thách thức lớn cho cơ quan thực thi pháp luật.
Các chuyên gia và nhiều cơ quan chức năng đã từng đưa ra hàng loạt khuyến nghị thực tiễn, người dùng cần ghi nhớ cũng như cảnh giác để tránh rơi vào bẫy của những kẻ lừa đảo bên kia biên giới:
Ở Việt Nam và khu vực Đông Nam Á, các báo điều tra và cơ quan thực thi pháp luật đã nhiều lần cảnh báo về thủ đoạn, quy mô tổ chức và mức độ ******* của những ổ nhóm này, từ chiêu trò tạo dựng tình cảm, dựng kịch bản đầu tư giả, đến việc vận hành “trang trại” lừa đảo quy mô lớn nơi nạn nhân hoặc “nhân lực” bị bóc lột. Những gì được báo cáo cho thấy đây không còn là trò lừa vặt đơn lẻ, mà là mô hình tội phạm có tổ chức, tận dụng cả kỹ thuật số lẫn bạo lực vật lý.
Chiêu mồi: Cách bắt đầu một “bữa ăn” kéo dài
Kịch bản thường bắt đầu bằng việc kẻ gian tiếp cận mục tiêu qua mạng xã hội, ứng dụng hẹn hò hoặc nền tảng nhắn tin. Đối tượng xưng là người hấp dẫn, thành đạt hoặc chuyên gia đầu tư; họ trò chuyện nhiều ngày, thậm chí nhiều tuần để xây dựng lòng tin. Giai đoạn này được so sánh như “vỗ béo”, nạn nhân được kẻ gian chăm sóc, khen ngợi, dần dần mở lòng và tin tưởng người kia. Thông tin cá nhân, sở thích, hoàn cảnh tài chính được thu thập cẩn thận để dùng về sau.
Chuyển hướng sang “cơ hội đầu tư”: Mánh lừa thành thạo
Khi nạn nhân đã tin tưởng, kẻ lừa giới thiệu “cơ hội đầu tư” (tiền mã hóa, tài khoản giao dịch, ICO giả, hay nền tảng trading) với hứa hẹn lợi nhuận cao và lãi suất phi thực tế. Đầu tiên nạn nhân được khuyến khích “thử” bằng số tiền nhỏ; sau khi thấy “lãi” (thực ra là số dư giả lập do hệ thống lừa tạo ra), họ sẽ bị thuyết phục nạp thêm, đến lúc yêu cầu rút tiền thì bị chặn hoặc tiền đã được chuyển đến ví do kẻ gian kiểm soát. Một khi nạn nhân cố gắng rút vốn, các “quản lý” ở phía bên kia sẽ yêu cầu phí, thuế hoặc “bảo hiểm”... Và vòng lừa được tiếp tục.
Từ môi trường ảo sang hiện trường thực (bóc lột và bạo lực)
Nhiều báo cáo quốc tế và điều tra truyền thông cho thấy, mô hình này có thể đi kèm với hoạt động tội phạm có tổ chức: các “scam center” (trang trại lừa đảo) ở một số nước Đông Nam Á tuyển dụng, ép buộc nhân lực và điều hành chiến dịch quy mô lớn. Một số nạn nhân (hoặc nhân lực bị bắt đến) đã bị tra tấn, giam giữ hoặc ép làm việc để tiếp tục lừa người khác. Thêm vào đó, tội phạm tái đầu tư lợi nhuận vào công nghệ (AI, deepfake, danh tính giả) khiến chiêu trò ngày càng thuyết phục. Con số nạn nhân bị buôn bán hoặc liên quan ước tính hàng trăm nghìn người và doanh thu của mạng lưới lừa đảo định danh này theo một số ước tính là hàng chục tỷ USD mỗi năm.
Đối tượng bị nhắm tới
Pig-butchering nhắm đến nhiều lớp đối tượng như người cô đơn, người tìm kiếm mối quan hệ; nhà đầu tư cá nhân ít kinh nghiệm tìm “cơ hội làm giàu nhanh”; người lớn tuổi ít hiểu biết về công nghệ và tài sản và cả những người bị lừa qua các quảng cáo việc làm giả để rồi trở thành nhân lực trong các trang trại lừa đảo. Thủ phạm lựa chọn mục tiêu có khả năng gửi tiền, ít cảnh giác và dễ bị thao túng về cảm xúc.
Một yếu tố khiến kiểu scam này đặc biệt tàn khốc là tác động tâm lý, nạn nhân thường ôm xấu hổ, tự trách, e ngại báo cáo. Từ góc nhìn truyền thông và hỗ trợ xã hội, điều này làm giảm tỷ lệ tố cáo, cho phép mạng lưới tội phạm tiếp tục hoạt động. Interpol và các cơ quan đã kêu gọi đổi cách gọi thuật ngữ (không dùng “pig butchering”) để tránh kỳ thị và khuyến khích nạn nhân lên tiếng.
Nguy cơ và hậu quả
Hậu quả với cá nhân là mất tài sản, nợ nần, tổn thương tâm lý nặng; với xã hội là dòng tiền phạm pháp lớn chảy qua hệ thống rửa tiền tinh vi, hoạt động tội phạm xuyên biên giới và rủi ro an ninh quốc gia. Khi scammers dùng kết hợp kỹ thuật số tinh vi (AI, deepfake) và cơ sở vật chất để ép buộc nhân lực, quy mô và tốc độ lừa đảo tăng nhanh, tạo ra thách thức lớn cho cơ quan thực thi pháp luật.
Các chuyên gia và nhiều cơ quan chức năng đã từng đưa ra hàng loạt khuyến nghị thực tiễn, người dùng cần ghi nhớ cũng như cảnh giác để tránh rơi vào bẫy của những kẻ lừa đảo bên kia biên giới:
- Nếu ai đó vừa quen qua mạng mà nhanh chóng đề xuất mối quan hệ sâu hay cơ hội đầu tư, hãy cảnh giác: Kiểm tra nguồn, gọi video để xác minh nhân thân, không chia sẻ thông tin tài chính.
- Không thực hiện giao dịch tiền nếu đối tác yêu cầu chuyển tiền qua ví tiền mã hóa không rõ nguồn gốc hoặc yêu cầu “nạp thêm” để rút tiền.
- Kiểm tra kỹ các nền tảng đầu tư: Có giấy phép, có danh tiếng, có thông tin kiểm chứng không.
- Lưu giữ chứng cứ (tin nhắn, ảnh chụp màn hình, thông tin tài khoản) nếu như bị lừa đó sẽ là cơ sở để tố cáo và thu hồi sau này nếu có thể.
- Báo ngay với cơ quan chức năng khi nghi ngờ; nhiều nạn nhân giữ im lặng vì xấu hổ, dẫn đến mất cơ hội can thiệp sớm. Interpol khuyến khích dùng thuật ngữ tôn trọng để giảm kỳ thị nạn nhân và khuyến khích tố giác.
- Các nền tảng mạng xã hội và ứng dụng cần tăng cường xác thực tài khoản, rà soát hành vi tự động (bot) và kịp thời gỡ bỏ hồ sơ giả mạo.
- Ngân hàng và các dịch vụ thanh toán cần phối hợp để phát hiện dòng tiền bất thường, cảnh báo người dùng ngay khi phát hiện giao dịch rủi ro.
- Cơ quan pháp luật cần hợp tác xuyên biên giới, truy vết vòng rửa tiền và phá hủy hạ tầng vật chất (scam centers).
- Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng là then chốt nội dung hướng đến cả khả năng nhận diện chiêu trò tình cảm lẫn đầu tư giả.
Được phối hợp thực hiện bởi các chuyên gia của Bkav,
cộng đồng An ninh mạng Việt Nam WhiteHat
và cộng đồng Khoa học công nghệ VnReview
