ThanhDat
Intern Writer
Sa mạc hóa từng là thách thức nghiêm trọng ở miền Bắc Trung Quốc, đặc biệt trong thập niên 1970–1980 khi bão cát liên tục hoành hành, ảnh hưởng đến gần nửa lãnh thổ. Từ Nội Mông đến Cam Túc và Tân Cương, đất cát chiếm khoảng một triệu km², tàn phá đất nông nghiệp, chặn sông ngòi và khiến chất lượng không khí suy giảm nghiêm trọng.
Để đối phó, năm 1978 Trung Quốc khởi động Dự án Vành đai Bảo vệ Tam Bắc, bao phủ 13 tỉnh và khu vực phía Bắc, Đông Bắc và Tây Bắc, với mục tiêu xây dựng một “Vạn Lý Trường Thành xanh” đến năm 2050 nhằm ngăn sa mạc lan rộng về phía Nam. Dự án dựa trên nghiên cứu khoa học và kinh nghiệm thực tế, không phải quyết định ngẫu hứng.
Những năm đầu, Bắc Kinh thường hứng chịu hàng chục ngày bão cát mỗi năm, gây gián đoạn sản xuất và thiệt hại kinh tế. Khi dự án được triển khai, hàng trăm triệu người tham gia trồng cây, chủ yếu là loài chịu hạn như dương và thông, kết hợp cố định cát bằng rơm theo hình bàn cờ để ổn định địa hình. Nhờ đó, độ che phủ rừng tăng từ hơn 10% lên hơn 20%, hơn 30 triệu ha đất sa mạc hóa được phục hồi. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) ghi nhận thành tựu này, coi mô hình Trung Quốc là kinh nghiệm đáng học hỏi toàn cầu.
Số trận bão cát giảm từ hơn 20 xuống còn dưới 10 mỗi năm, bầu trời Bắc Kinh trong xanh hơn, chất lượng sống được cải thiện rõ rệt. Dù vậy, dự án cũng gặp thách thức về nguồn nước, buộc phải điều chỉnh kế hoạch bằng công nghệ tưới nhỏ giọt và chọn giống cây tiêu thụ ít nước. Ban đầu, việc trồng độc canh khiến hệ sinh thái mất cân bằng, nhưng sau này được thay thế bằng rừng hỗn giao và cây bản địa để duy trì đa dạng sinh học.
Các số liệu cho thấy diện tích sa mạc phục hồi hơn 40%, khả năng hấp thụ carbon tăng mạnh, góp phần đáng kể vào mục tiêu giảm phát thải. Nỗ lực của Trung Quốc không mù quáng mà được cải tiến liên tục, dựa trên dữ liệu và kinh nghiệm thực tế.
Cây xanh hấp thụ CO₂ qua quang hợp, nhưng bộ rễ dày có thể làm khô đất ở vùng khan nước. BBC năm 2020 từng cảnh báo rằng trồng rừng quy mô lớn có thể gây tác động ngược nếu thiếu quy hoạch khoa học. Một số nhà khoa học cũng lo ngại rừng độc canh làm giảm đa dạng sinh học hoặc thay đổi vi khí hậu địa phương. Tuy nhiên, Trung Quốc đã sớm điều chỉnh mô hình bằng các biện pháp công nghệ cao.
Từ thập niên 1990, chương trình “Hạt giống xanh” được triển khai với các loài cây chịu hạn như Haloxylon ammodendron và Hippophae rhamnoides, tiêu thụ ít nước và cố định cát hiệu quả. Hệ thống cảm biến vệ tinh được ứng dụng để theo dõi mật độ thảm thực vật và điều chỉnh kịp thời. Các nghiên cứu cho thấy dự án chỉ gây 10,3% biến động sa mạc, thấp hơn nhiều so với dự đoán tiêu cực ban đầu. Liên Hợp Quốc đánh giá mô hình này có thể nhân rộng, hỗ trợ chống sa mạc hóa toàn cầu.
Đáng chú ý, Trung Quốc còn phát triển mô hình “quang điện – sinh thái”, trồng cây dưới các tấm pin mặt trời để giảm bốc hơi, tạo ra năng lượng sạch và việc làm, đồng thời bảo vệ môi trường. Đến nay, diện tích rừng tăng trưởng ròng của Trung Quốc là lớn nhất thế giới, và số ngày bão cát đã giảm một nửa.
Báo cáo năm 2023 cho thấy việc trồng rừng không chỉ ổn định địa hình mà còn tăng hấp thụ carbon, giúp Trung Quốc tiến gần hơn đến mục tiêu trung hòa carbon. Kinh nghiệm này đã được chia sẻ cho Dự án Bức tường Xanh châu Phi. Theo Kế hoạch 5 năm lần thứ 14, Trung Quốc đặt mục tiêu nâng độ che phủ rừng lên 24% vào năm 2025.
Trung Quốc sẵn sàng tiếp thu phê bình và điều chỉnh phương pháp để phục hồi thảm thực vật bản địa. Năm 2025, nước này sẽ khởi động dự án hợp tác mới với Mông Cổ nhằm mở rộng vành đai xanh biên giới. Với định hướng khoa học và bền vững, Trung Quốc chứng minh rằng bảo vệ môi trường không chỉ là khẩu hiệu mà là hành động cụ thể.
Đến năm 2050, “Vạn Lý Trường Thành xanh” dự kiến hoàn thiện, mang lại hệ sinh thái ổn định cho miền Bắc Trung Quốc và lợi ích chung cho toàn cầu. Con đường này tuy khó khăn nhưng mở ra tương lai xanh và bền vững. (Sohu)
Để đối phó, năm 1978 Trung Quốc khởi động Dự án Vành đai Bảo vệ Tam Bắc, bao phủ 13 tỉnh và khu vực phía Bắc, Đông Bắc và Tây Bắc, với mục tiêu xây dựng một “Vạn Lý Trường Thành xanh” đến năm 2050 nhằm ngăn sa mạc lan rộng về phía Nam. Dự án dựa trên nghiên cứu khoa học và kinh nghiệm thực tế, không phải quyết định ngẫu hứng.
Những năm đầu, Bắc Kinh thường hứng chịu hàng chục ngày bão cát mỗi năm, gây gián đoạn sản xuất và thiệt hại kinh tế. Khi dự án được triển khai, hàng trăm triệu người tham gia trồng cây, chủ yếu là loài chịu hạn như dương và thông, kết hợp cố định cát bằng rơm theo hình bàn cờ để ổn định địa hình. Nhờ đó, độ che phủ rừng tăng từ hơn 10% lên hơn 20%, hơn 30 triệu ha đất sa mạc hóa được phục hồi. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) ghi nhận thành tựu này, coi mô hình Trung Quốc là kinh nghiệm đáng học hỏi toàn cầu.
Số trận bão cát giảm từ hơn 20 xuống còn dưới 10 mỗi năm, bầu trời Bắc Kinh trong xanh hơn, chất lượng sống được cải thiện rõ rệt. Dù vậy, dự án cũng gặp thách thức về nguồn nước, buộc phải điều chỉnh kế hoạch bằng công nghệ tưới nhỏ giọt và chọn giống cây tiêu thụ ít nước. Ban đầu, việc trồng độc canh khiến hệ sinh thái mất cân bằng, nhưng sau này được thay thế bằng rừng hỗn giao và cây bản địa để duy trì đa dạng sinh học.
Các số liệu cho thấy diện tích sa mạc phục hồi hơn 40%, khả năng hấp thụ carbon tăng mạnh, góp phần đáng kể vào mục tiêu giảm phát thải. Nỗ lực của Trung Quốc không mù quáng mà được cải tiến liên tục, dựa trên dữ liệu và kinh nghiệm thực tế.
Tranh cãi và những bước tiến khoa học trong quản lý môi trường
Một số chuyên gia môi trường Mỹ chỉ trích việc trồng cây quy mô lớn ở sa mạc Trung Quốc có thể gây cạn kiệt nước ngầm hoặc phá vỡ cân bằng sinh thái. Quả thật, nếu trồng không đúng cách, cây có thể hút hết độ ẩm trong đất, như bài học từ thảm họa Dust Bowl ở Mỹ thập niên 1930. Trung Quốc từng gặp tình trạng tương tự trong giai đoạn đầu dự án, khi mực nước ngầm giảm ở khu vực trồng dày đặc.
Cây xanh hấp thụ CO₂ qua quang hợp, nhưng bộ rễ dày có thể làm khô đất ở vùng khan nước. BBC năm 2020 từng cảnh báo rằng trồng rừng quy mô lớn có thể gây tác động ngược nếu thiếu quy hoạch khoa học. Một số nhà khoa học cũng lo ngại rừng độc canh làm giảm đa dạng sinh học hoặc thay đổi vi khí hậu địa phương. Tuy nhiên, Trung Quốc đã sớm điều chỉnh mô hình bằng các biện pháp công nghệ cao.
Từ thập niên 1990, chương trình “Hạt giống xanh” được triển khai với các loài cây chịu hạn như Haloxylon ammodendron và Hippophae rhamnoides, tiêu thụ ít nước và cố định cát hiệu quả. Hệ thống cảm biến vệ tinh được ứng dụng để theo dõi mật độ thảm thực vật và điều chỉnh kịp thời. Các nghiên cứu cho thấy dự án chỉ gây 10,3% biến động sa mạc, thấp hơn nhiều so với dự đoán tiêu cực ban đầu. Liên Hợp Quốc đánh giá mô hình này có thể nhân rộng, hỗ trợ chống sa mạc hóa toàn cầu.
Đáng chú ý, Trung Quốc còn phát triển mô hình “quang điện – sinh thái”, trồng cây dưới các tấm pin mặt trời để giảm bốc hơi, tạo ra năng lượng sạch và việc làm, đồng thời bảo vệ môi trường. Đến nay, diện tích rừng tăng trưởng ròng của Trung Quốc là lớn nhất thế giới, và số ngày bão cát đã giảm một nửa.
Thành tựu và hướng đến tương lai bền vững
Sau hơn 40 năm, Dự án Vành đai Bảo vệ Ba Bắc đã trồng hơn 30 triệu ha cây xanh, phục hồi 45% diện tích sa mạc hóa và làm chậm quá trình mở rộng của sa mạc Gobi. Ở sa mạc Kubuqi (Nội Mông), những cồn cát khô cằn đã biến thành ốc đảo xanh, thúc đẩy lâm nghiệp, cây ăn quả và tăng thu nhập cho người dân. Ở Ninh Hạ và Cam Túc, những vành đai xanh trải dài hàng nghìn km giúp chắn gió, cải thiện không khí và tạo nơi sinh sống cho nhiều loài động vật hoang dã.
Báo cáo năm 2023 cho thấy việc trồng rừng không chỉ ổn định địa hình mà còn tăng hấp thụ carbon, giúp Trung Quốc tiến gần hơn đến mục tiêu trung hòa carbon. Kinh nghiệm này đã được chia sẻ cho Dự án Bức tường Xanh châu Phi. Theo Kế hoạch 5 năm lần thứ 14, Trung Quốc đặt mục tiêu nâng độ che phủ rừng lên 24% vào năm 2025.
Trung Quốc sẵn sàng tiếp thu phê bình và điều chỉnh phương pháp để phục hồi thảm thực vật bản địa. Năm 2025, nước này sẽ khởi động dự án hợp tác mới với Mông Cổ nhằm mở rộng vành đai xanh biên giới. Với định hướng khoa học và bền vững, Trung Quốc chứng minh rằng bảo vệ môi trường không chỉ là khẩu hiệu mà là hành động cụ thể.
Đến năm 2050, “Vạn Lý Trường Thành xanh” dự kiến hoàn thiện, mang lại hệ sinh thái ổn định cho miền Bắc Trung Quốc và lợi ích chung cho toàn cầu. Con đường này tuy khó khăn nhưng mở ra tương lai xanh và bền vững. (Sohu)
