VNR Content
Pearl
“Mua 50 chiếc điện thoại đã qua sử dụng với giá 150 tệ (21 USD) và tháo CPU của chúng ra. Tưới bột tẩy lên. Sau đó là nước nóng, tiếp theo là một chất thay thế thân thiện môi trường để điều chỉnh pH của dung dịch trước khi nhúng dây kẽm vào để hấp thụ…” - Dalei miêu tả “thử nghiệm ma thuật” mà anh đang thực hiện trong vlog cá nhân.
Ba tiếng sau đó, với sự trợ giúp của một khẩu súng xịt, Dalei đã lấy được vàng từ 50 chiếc CPU và biến chúng thành một khối nhỏ bằng hạt đậu, nặng chừng nửa gram.
Những video ngắn về tinh chế vàng từ rác thải điện tử như trên hiện đang rất hot tại Trung Quốc. Các khóa học và nhiều bộ công cụ phục vụ tinh chế vàng cũng bắt đầu nở rộ trên các nền tảng thương mại điện tử. Một làn sóng “đào vàng tại gia” đã âm thầm hình thành tại quốc gia đông dân nhất thế giới.
Dalei là một vlogger thường xuyên làm video về những hình thức kiếm tiền nhỏ lẻ độc lạ. Vàng là chủ đề mới nhất của anh.
Vô số video về tinh chế vàng xuất hiện trên các mạng xã hội Trung Quốc
Năm ngoái, một người bạn nói với Dalei về hai anh em ở Cáp Nhĩ Tân, thủ đô của tỉnh Hắc Long Giang (miền đông bắc Trung Quốc), chuyên “đào vàng” từ rác thải điện tử. Họ điều hành một xưởng nhỏ với một cặp đôi trong ngành tái chế và thu về đến 400.000 tệ mỗi năm (tương đương khoảng 1,35 tỷ đồng).
Các video của Dalei về quy trình “đào vàng” của họ đã khiến người xem choáng ngợp. Nhận thấy sức cuốn hút vốn có của hoạt động khai thác vàng từ rác thải, anh đăng ngày càng nhiều video với nội dung tương tự, như trích xuất vàng có trong lớp phủ ngoài của biểu tượng trang trí trên nắp capo xe Rolls Royce rồi bọc nó lại. Sau đó, anh chuyển sang thử nghiệm trên các thiết bị điện tử khác chứ không chỉ riêng điện thoại. Loạt video này khiến Dalei trở nên cực kỳ nổi tiếng, đến mức nhiều người bắt đầu nhận ra anh khi ở nơi công cộng.
Một số vlogger còn bán vàng tinh chế của họ tại các tiệm vàng để chứng minh độ tinh khiết của nó. Các công cụ và hướng dẫn tinh chế vàng - thường được bày bán với giá vài trăm tệ - bao gồm đủ loại thuốc thử, súng xịt, ống nghiệm, cân điện tử, máy trộn, và video hướng dẫn sử dụng.
Nhìn chung, tinh chế vàng từ thiết bị điện tử là công việc thuần kỹ thuật và tương đối đơn giản. Hầu hết các thiết bị điện tử đều chứa những kim loại quý với độ tinh khiết cao, như vàng, bạc, bạch kim, và palladi. Xu Zhenming, một giáo sư tại Khoa Khoa học và Kỹ thuật Môi trường thuộc Đại học Jiao Tong Thượng Hải, đã thử nghiệm kỹ thuật này vào năm 2014 bằng cách tinh chế 1 tấn máy tính đã qua sử dụng thành 1.000 gram bạc, 150 gram đồng, và gần 2.000 gram các kim loại hiếm khác. Chưa hết, 1 tấn điện thoại đã qua sử dụng cho ra 400 gram vàng, 2.300 gram bạc, và 172 gram đồng.
Và trào lưu tinh chế vàng này không chỉ là thú vui của giới vlogger. Bạn có biết rằng huy chương của Olympics Tokyo 2021 đều được làm từ các kim loại quý trong điện thoại và thiết bị gia dụng nhỏ tái chế hay không? Ủy ban Tổ chức Olympics Tokyo đã bắt đầu tái chế 28 loại thiết bị điện tử khác nhau vào năm 2017, thu thập khoảng 79.000 tấn rác thải điện tử, từ đó tinh chế ra 32 kg vàng, 3.500 kg bạc, và 2.200 kg đồng.
Quy trình tinh chế vàng từ rác thải điện tử
Nhắc đến ngành công nghiệp tái chế rác thải điện tử, không thể bỏ qua thị trấn Guiyu ở tỉnh Quảng Đông. Từ nửa đầu của thế kỷ 20, người dân địa phương ở Guiyu đã đi khắp vùng Triều Sán để mua và bán kim loại phế thải, kiếm miếng cơm manh áo.
Từ những năm 1980, Guiyu đã tiếp tục phát triển ngành công nghiệp tái chế rác thải điện tử. Cuối cùng, nó trở thành một ngành công nghiệp chủ chốt tại đây, mang lại cho Guiyu danh hiệu “thủ đô xử lý rác thải điện tử của Trung Quốc”. Năm 2010, thị trấn này đã tái chế và xử lý 2,2 triệu tấn rác thải điện tử từ các thiết bị gia dụng, phần cứng, và nhựa, với tổng giá trị lên đến 5 tỷ tệ. Ở thời kỳ đình cảo, có hơn 100.000 người - bao gồm các xưởng gia đình - làm việc với rác thải điện tử tại đây. Có hộ gia đình thậm chí còn đạt thu nhập 1 triệu tệ mỗi năm!
Từ khâu thu lượm, mỗi bước trong dây chuyền tinh chế kim loại quý đều được vạch ra rõ ràng: những phần bằng nhựa ít giá trị hơn sẽ được bán cho các nhà máy nhựa gần đó, trong khi những bảng mạch giá trị hơn sẽ được tháo gỡ để lấy linh kiện. Chip, tụ, và diode có thể tái sử dụng sẽ được bán cho các nhà phân phối linh kiện điện tử tân trang.
Phần còn lại của bảng mạch sẽ được tinh chế để thu về kim loại quý. Đồng, thiếc, và các kim loại khác được nung chảy bằng mỏ hàn điện, trong khi vàng được bóc tách bằng acid mạnh trong một quy trình gọi là “tách vàng”. Quy trình này thường được quay lại khá kỹ trong các video ngắn trên mạng xã hội, và tiếp sau đó sẽ là quy trình tinh chế.
“Nói chung là việc này còn dễ hơn cả làm khoai tây chiên nữa” - Dalei nói. “Nhưng chắc chắn tôi không khuyến nghị bạn xem nó như sự nghiệp chính”
Tách vàng và các phương thức kỹ thuật đơn giản tương tự khác nhằm xử lý rác thải điện tử hiển nhiên dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng đối với môi trường. Ví dụ, tại Guiyu, hầu hết các xưởng gia đình tinh chế vàng thông qua những phương thức rất thô sơ như đốt hoặc sử dụng acid. Sau đó chất thải độc hại sẽ được xả ra môi trường xung quanh, khiến kim loại nặng tích tụ với nồng độ cao trong nước và đất. Nhiều người địa phương quyết định chuyển đi sau khi đã tích trữ được cả gia tài. Ngày nay, chính quyền địa phương đã triển khai nhiều giải pháp toàn diện nhằm khắc phục ô nhiễm và tìm kiếm những lựa chọn tối ưu hơn để hiện đại hóa ngành công nghiệp này.
Từ năm 2005, nhóm của Xu Zhenming đã bắt đầu nghiên cứu một số phương pháp sạch và hiệu quả hơn, đồng thời phát triển các trang thiết bị phục vụ tách kim loại bằng cách nghiền các bảng mạch thành bột. Nhưng Xu thừa nhận rằng triển khai phương pháp này trong xưởng là thách thức lớn nhất mà ngành công nghiệp tái chế rác thải điện tử phải đối mặt. “Chúng tôi cần công nghệ này, nhưng rất ít người có thể triển khai nó một cách hiệu quả” - anh nói. Tính kinh tế của nó cũng là một câu hỏi cần giải quyết.
Vào tháng 1/2011, Trung Quốc ban hành “Quy định quản lý hoạt động thu hồi và giải quyết rác thải điện tử và các sản phẩm điện tử”, dẫn đến việc Guiyu bị cấm buôn bán rác thải điện tử. Từ tháng 1/2021, Trung Quốc tiếp tục cấm tất cả hoạt động nhập khẩu rác thải rắn.
Dalei đề cập rằng các vlogger thường không nhắc đến cách họ xả phụ phẩm sau khi tinh chế vàng. “Dù lượng phụ phẩm là rất nhỏ, tinh chế vàng tại nhà về cơ bản bị xem là phạm pháp do những vấn đề ô nhiễm” - anh giải thích. “Ví dụ, trong các video của tôi, rác thải thường được chuyển giao cho chính quyền địa phương xử lý. Thông thường, bạn phải đáp ứng được các tiêu chuẩn về môi trường và phải thực hiện hoạt động tinh chế tại một khu vực được quy định”.
Rác thải điện tử tại Guiyu
Ví dụ, hai anh em ở Cáp Nhĩ Tân nói trên sở hữu một nhà máy đã được cấp phép, cho phép họ tiếp cận một cách hợp pháp các cơ sở xử lý chất thải được chỉ định.
Lợi nhuận biên của tách vàng là tương đối thấp, xét những vấn đề kỹ thuật và pháp lý đi kèm. Theo đó, với nửa gram vàng mà Dalei đã trích xuất được, thị trường định giá 190 tệ, tức anh này có lợi nhuận ròng chỉ 40 tệ - chưa bao gồm chi phí nhân công hay các nguyên liệu và công cụ cần thiết - dù rằng bộ công cụ mà Dalei sử dụng vốn được một người bạn tặng cho.
“Kỹ thuật thì đơn giản, nhưng chừng đó là chưa đủ. Yếu tố chính là phải mua được rác thải điện tử với giá đủ thấp” - Dalei nói. “Làm thì khó hơn nhiều so với nói. Đó không phải là thứ bạn thích là làm được vì bạn phải quen ai đó làm việc trong dây chuyền tái chế”
Trên thực tế, khi hoạt động bóc tách vàng đã trở nên phổ biến trên internet, việc bán nguyên liệu và công cụ cần thiết nhiều khi mang lại lợi nhuận cao hơn hẳn so với tinh chế vàng. Một chuyên gia điều chế hóa chất cho biết các bộ công cụ được bán trực tuyến với giá 600 tệ, khi chúng chỉ tốn chưa đến 100 tệ để sản xuất ra. Hiện thực này không khác cuộc đua tìm vàng trước đây là bao: “Khi ai cũng đua nhau đi đào vàng, hãy bán cuốc và xẻng”
Trích xuất vàng theo cách này - một kỹ thuật đơn giản nhưng tồn tại nhiều vấn đề - hiện không còn được ứng dụng trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp nữa. Ấy thế nhưng nó lại gây được hứng thú với cộng đồng mạng bởi người ta bất ngờ tìm ra một cách để giàu nhanh - Dalei nói. “Khái niệm ‘tinh chế vàng’ luôn khiến mọi người chú ý”
Tham khảo: SixthTone
>> Mỏ vàng "dị" nhất thế giới: vàng khắp nơi không ai đào, muốn đào nhưng không được
Ba tiếng sau đó, với sự trợ giúp của một khẩu súng xịt, Dalei đã lấy được vàng từ 50 chiếc CPU và biến chúng thành một khối nhỏ bằng hạt đậu, nặng chừng nửa gram.
Những video ngắn về tinh chế vàng từ rác thải điện tử như trên hiện đang rất hot tại Trung Quốc. Các khóa học và nhiều bộ công cụ phục vụ tinh chế vàng cũng bắt đầu nở rộ trên các nền tảng thương mại điện tử. Một làn sóng “đào vàng tại gia” đã âm thầm hình thành tại quốc gia đông dân nhất thế giới.
Dalei là một vlogger thường xuyên làm video về những hình thức kiếm tiền nhỏ lẻ độc lạ. Vàng là chủ đề mới nhất của anh.
Năm ngoái, một người bạn nói với Dalei về hai anh em ở Cáp Nhĩ Tân, thủ đô của tỉnh Hắc Long Giang (miền đông bắc Trung Quốc), chuyên “đào vàng” từ rác thải điện tử. Họ điều hành một xưởng nhỏ với một cặp đôi trong ngành tái chế và thu về đến 400.000 tệ mỗi năm (tương đương khoảng 1,35 tỷ đồng).
Các video của Dalei về quy trình “đào vàng” của họ đã khiến người xem choáng ngợp. Nhận thấy sức cuốn hút vốn có của hoạt động khai thác vàng từ rác thải, anh đăng ngày càng nhiều video với nội dung tương tự, như trích xuất vàng có trong lớp phủ ngoài của biểu tượng trang trí trên nắp capo xe Rolls Royce rồi bọc nó lại. Sau đó, anh chuyển sang thử nghiệm trên các thiết bị điện tử khác chứ không chỉ riêng điện thoại. Loạt video này khiến Dalei trở nên cực kỳ nổi tiếng, đến mức nhiều người bắt đầu nhận ra anh khi ở nơi công cộng.
Một số vlogger còn bán vàng tinh chế của họ tại các tiệm vàng để chứng minh độ tinh khiết của nó. Các công cụ và hướng dẫn tinh chế vàng - thường được bày bán với giá vài trăm tệ - bao gồm đủ loại thuốc thử, súng xịt, ống nghiệm, cân điện tử, máy trộn, và video hướng dẫn sử dụng.
Nhìn chung, tinh chế vàng từ thiết bị điện tử là công việc thuần kỹ thuật và tương đối đơn giản. Hầu hết các thiết bị điện tử đều chứa những kim loại quý với độ tinh khiết cao, như vàng, bạc, bạch kim, và palladi. Xu Zhenming, một giáo sư tại Khoa Khoa học và Kỹ thuật Môi trường thuộc Đại học Jiao Tong Thượng Hải, đã thử nghiệm kỹ thuật này vào năm 2014 bằng cách tinh chế 1 tấn máy tính đã qua sử dụng thành 1.000 gram bạc, 150 gram đồng, và gần 2.000 gram các kim loại hiếm khác. Chưa hết, 1 tấn điện thoại đã qua sử dụng cho ra 400 gram vàng, 2.300 gram bạc, và 172 gram đồng.
Và trào lưu tinh chế vàng này không chỉ là thú vui của giới vlogger. Bạn có biết rằng huy chương của Olympics Tokyo 2021 đều được làm từ các kim loại quý trong điện thoại và thiết bị gia dụng nhỏ tái chế hay không? Ủy ban Tổ chức Olympics Tokyo đã bắt đầu tái chế 28 loại thiết bị điện tử khác nhau vào năm 2017, thu thập khoảng 79.000 tấn rác thải điện tử, từ đó tinh chế ra 32 kg vàng, 3.500 kg bạc, và 2.200 kg đồng.
Nhắc đến ngành công nghiệp tái chế rác thải điện tử, không thể bỏ qua thị trấn Guiyu ở tỉnh Quảng Đông. Từ nửa đầu của thế kỷ 20, người dân địa phương ở Guiyu đã đi khắp vùng Triều Sán để mua và bán kim loại phế thải, kiếm miếng cơm manh áo.
Từ những năm 1980, Guiyu đã tiếp tục phát triển ngành công nghiệp tái chế rác thải điện tử. Cuối cùng, nó trở thành một ngành công nghiệp chủ chốt tại đây, mang lại cho Guiyu danh hiệu “thủ đô xử lý rác thải điện tử của Trung Quốc”. Năm 2010, thị trấn này đã tái chế và xử lý 2,2 triệu tấn rác thải điện tử từ các thiết bị gia dụng, phần cứng, và nhựa, với tổng giá trị lên đến 5 tỷ tệ. Ở thời kỳ đình cảo, có hơn 100.000 người - bao gồm các xưởng gia đình - làm việc với rác thải điện tử tại đây. Có hộ gia đình thậm chí còn đạt thu nhập 1 triệu tệ mỗi năm!
Từ khâu thu lượm, mỗi bước trong dây chuyền tinh chế kim loại quý đều được vạch ra rõ ràng: những phần bằng nhựa ít giá trị hơn sẽ được bán cho các nhà máy nhựa gần đó, trong khi những bảng mạch giá trị hơn sẽ được tháo gỡ để lấy linh kiện. Chip, tụ, và diode có thể tái sử dụng sẽ được bán cho các nhà phân phối linh kiện điện tử tân trang.
Phần còn lại của bảng mạch sẽ được tinh chế để thu về kim loại quý. Đồng, thiếc, và các kim loại khác được nung chảy bằng mỏ hàn điện, trong khi vàng được bóc tách bằng acid mạnh trong một quy trình gọi là “tách vàng”. Quy trình này thường được quay lại khá kỹ trong các video ngắn trên mạng xã hội, và tiếp sau đó sẽ là quy trình tinh chế.
“Nói chung là việc này còn dễ hơn cả làm khoai tây chiên nữa” - Dalei nói. “Nhưng chắc chắn tôi không khuyến nghị bạn xem nó như sự nghiệp chính”
Tách vàng và các phương thức kỹ thuật đơn giản tương tự khác nhằm xử lý rác thải điện tử hiển nhiên dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng đối với môi trường. Ví dụ, tại Guiyu, hầu hết các xưởng gia đình tinh chế vàng thông qua những phương thức rất thô sơ như đốt hoặc sử dụng acid. Sau đó chất thải độc hại sẽ được xả ra môi trường xung quanh, khiến kim loại nặng tích tụ với nồng độ cao trong nước và đất. Nhiều người địa phương quyết định chuyển đi sau khi đã tích trữ được cả gia tài. Ngày nay, chính quyền địa phương đã triển khai nhiều giải pháp toàn diện nhằm khắc phục ô nhiễm và tìm kiếm những lựa chọn tối ưu hơn để hiện đại hóa ngành công nghiệp này.
Từ năm 2005, nhóm của Xu Zhenming đã bắt đầu nghiên cứu một số phương pháp sạch và hiệu quả hơn, đồng thời phát triển các trang thiết bị phục vụ tách kim loại bằng cách nghiền các bảng mạch thành bột. Nhưng Xu thừa nhận rằng triển khai phương pháp này trong xưởng là thách thức lớn nhất mà ngành công nghiệp tái chế rác thải điện tử phải đối mặt. “Chúng tôi cần công nghệ này, nhưng rất ít người có thể triển khai nó một cách hiệu quả” - anh nói. Tính kinh tế của nó cũng là một câu hỏi cần giải quyết.
Vào tháng 1/2011, Trung Quốc ban hành “Quy định quản lý hoạt động thu hồi và giải quyết rác thải điện tử và các sản phẩm điện tử”, dẫn đến việc Guiyu bị cấm buôn bán rác thải điện tử. Từ tháng 1/2021, Trung Quốc tiếp tục cấm tất cả hoạt động nhập khẩu rác thải rắn.
Dalei đề cập rằng các vlogger thường không nhắc đến cách họ xả phụ phẩm sau khi tinh chế vàng. “Dù lượng phụ phẩm là rất nhỏ, tinh chế vàng tại nhà về cơ bản bị xem là phạm pháp do những vấn đề ô nhiễm” - anh giải thích. “Ví dụ, trong các video của tôi, rác thải thường được chuyển giao cho chính quyền địa phương xử lý. Thông thường, bạn phải đáp ứng được các tiêu chuẩn về môi trường và phải thực hiện hoạt động tinh chế tại một khu vực được quy định”.
Ví dụ, hai anh em ở Cáp Nhĩ Tân nói trên sở hữu một nhà máy đã được cấp phép, cho phép họ tiếp cận một cách hợp pháp các cơ sở xử lý chất thải được chỉ định.
Lợi nhuận biên của tách vàng là tương đối thấp, xét những vấn đề kỹ thuật và pháp lý đi kèm. Theo đó, với nửa gram vàng mà Dalei đã trích xuất được, thị trường định giá 190 tệ, tức anh này có lợi nhuận ròng chỉ 40 tệ - chưa bao gồm chi phí nhân công hay các nguyên liệu và công cụ cần thiết - dù rằng bộ công cụ mà Dalei sử dụng vốn được một người bạn tặng cho.
“Kỹ thuật thì đơn giản, nhưng chừng đó là chưa đủ. Yếu tố chính là phải mua được rác thải điện tử với giá đủ thấp” - Dalei nói. “Làm thì khó hơn nhiều so với nói. Đó không phải là thứ bạn thích là làm được vì bạn phải quen ai đó làm việc trong dây chuyền tái chế”
Trên thực tế, khi hoạt động bóc tách vàng đã trở nên phổ biến trên internet, việc bán nguyên liệu và công cụ cần thiết nhiều khi mang lại lợi nhuận cao hơn hẳn so với tinh chế vàng. Một chuyên gia điều chế hóa chất cho biết các bộ công cụ được bán trực tuyến với giá 600 tệ, khi chúng chỉ tốn chưa đến 100 tệ để sản xuất ra. Hiện thực này không khác cuộc đua tìm vàng trước đây là bao: “Khi ai cũng đua nhau đi đào vàng, hãy bán cuốc và xẻng”
Trích xuất vàng theo cách này - một kỹ thuật đơn giản nhưng tồn tại nhiều vấn đề - hiện không còn được ứng dụng trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp nữa. Ấy thế nhưng nó lại gây được hứng thú với cộng đồng mạng bởi người ta bất ngờ tìm ra một cách để giàu nhanh - Dalei nói. “Khái niệm ‘tinh chế vàng’ luôn khiến mọi người chú ý”
Tham khảo: SixthTone
>> Mỏ vàng "dị" nhất thế giới: vàng khắp nơi không ai đào, muốn đào nhưng không được
