Nguyễn Đức Thao
Writer
Câu chuyện của Ledura Watkins, người bị kết án oan ở tuổi 19, đã nhấn mạnh vấn đề nghiêm trọng về cách bồi thẩm đoàn hiểu và đánh giá lời khai pháp y. Watkins bị buộc tội giết người dựa trên một sợi tóc tại hiện trường, mà chuyên gia pháp y khẳng định là bằng chứng chắc chắn. Tuy nhiên, lời khai này không phù hợp và gây hiểu lầm, dẫn đến Watkins bị tù oan hơn 41 năm trước khi được minh oan.
Khoảng một trong năm vụ án oan, theo thống kê năm 2023 của Cơ quan Đăng ký Miễn tội Quốc gia, liên quan đến bằng chứng pháp y không phù hợp. Nhiều bồi thẩm đoàn thường không hiểu đúng các phân tích khoa học hoặc không nhận ra những hạn chế trong lời khai của chuyên gia. Thậm chí, họ dễ bị thuyết phục bởi các thuật ngữ như "chắc chắn về mặt khoa học" hay "hoàn hảo," và quá tin tưởng vào kinh nghiệm của chuyên gia.
Để giải quyết vấn đề này, một nhóm chuyên gia pháp lý và pháp y đã phát triển video đào tạo thông tin khoa học pháp y (FSI) dài 4,5 phút. Video tập trung vào các cuộc kiểm tra dấu vân tay tiềm ẩn, dấu giày và dấu lốp xe, giải thích cách chuyên gia pháp y làm việc và loại tuyên bố nào là phù hợp hoặc không phù hợp dựa trên hướng dẫn của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ).
Trong hai nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra hiệu quả của video đối với bồi thẩm đoàn giả định. Kết quả từ nghiên cứu đầu tiên cho thấy những người xem video FSI đánh giá thấp hơn lời khai pháp y không phù hợp và chuyên gia đưa ra lời khai đó. Ở nghiên cứu thứ hai, video đã giúp người tham gia phân biệt giữa lời khai chất lượng thấp và cao, đồng thời điều chỉnh cách họ đánh giá chuyên gia.
Quan trọng hơn, video không làm giảm lòng tin của người tham gia đối với bằng chứng pháp y nói chung. Điều này chứng tỏ rằng đào tạo ngắn hạn có thể giúp bồi thẩm đoàn hiểu rõ hơn sự khác biệt giữa lời khai đúng và không đúng mà không gây ra sự nghi ngờ không cần thiết.
Nghiên cứu này cho thấy tiềm năng lớn trong việc sử dụng các video ngắn như một công cụ giáo dục chuẩn hóa tại tòa án, tương tự cách một số tòa án đã triển khai video về sự thiên vị ngầm. Cải thiện nhận thức của bồi thẩm đoàn về lời khai pháp y có thể giúp họ đưa ra quyết định chính xác hơn, giảm thiểu án oan và nâng cao chất lượng hệ thống tư pháp.
Khoảng một trong năm vụ án oan, theo thống kê năm 2023 của Cơ quan Đăng ký Miễn tội Quốc gia, liên quan đến bằng chứng pháp y không phù hợp. Nhiều bồi thẩm đoàn thường không hiểu đúng các phân tích khoa học hoặc không nhận ra những hạn chế trong lời khai của chuyên gia. Thậm chí, họ dễ bị thuyết phục bởi các thuật ngữ như "chắc chắn về mặt khoa học" hay "hoàn hảo," và quá tin tưởng vào kinh nghiệm của chuyên gia.
Để giải quyết vấn đề này, một nhóm chuyên gia pháp lý và pháp y đã phát triển video đào tạo thông tin khoa học pháp y (FSI) dài 4,5 phút. Video tập trung vào các cuộc kiểm tra dấu vân tay tiềm ẩn, dấu giày và dấu lốp xe, giải thích cách chuyên gia pháp y làm việc và loại tuyên bố nào là phù hợp hoặc không phù hợp dựa trên hướng dẫn của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ).
Trong hai nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra hiệu quả của video đối với bồi thẩm đoàn giả định. Kết quả từ nghiên cứu đầu tiên cho thấy những người xem video FSI đánh giá thấp hơn lời khai pháp y không phù hợp và chuyên gia đưa ra lời khai đó. Ở nghiên cứu thứ hai, video đã giúp người tham gia phân biệt giữa lời khai chất lượng thấp và cao, đồng thời điều chỉnh cách họ đánh giá chuyên gia.
Quan trọng hơn, video không làm giảm lòng tin của người tham gia đối với bằng chứng pháp y nói chung. Điều này chứng tỏ rằng đào tạo ngắn hạn có thể giúp bồi thẩm đoàn hiểu rõ hơn sự khác biệt giữa lời khai đúng và không đúng mà không gây ra sự nghi ngờ không cần thiết.
Nghiên cứu này cho thấy tiềm năng lớn trong việc sử dụng các video ngắn như một công cụ giáo dục chuẩn hóa tại tòa án, tương tự cách một số tòa án đã triển khai video về sự thiên vị ngầm. Cải thiện nhận thức của bồi thẩm đoàn về lời khai pháp y có thể giúp họ đưa ra quyết định chính xác hơn, giảm thiểu án oan và nâng cao chất lượng hệ thống tư pháp.
