Đập Tam Hiệp - Biểu tượng công nghệ hay nguy cơ sinh thái dài hạn của Trung Quốc?

[ThanhDat]

Điện đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày, từ việc sạc điện thoại, kết nối WiFi đến chiếu sáng trong các tòa nhà. Trong các phương pháp tạo ra điện, thủy điện luôn đóng vai trò quan trọng.

Từ thời cổ đại, con người đã sử dụng sức nước để giảm bớt sức lao động qua các bánh xe nước. Đến những năm 1830, công nghệ điện từ phát triển giúp hiểu rõ hơn về cách chuyển hóa năng lượng nước thành điện. Năm 1833, các nhà hóa học Thụy Điển dự đoán thủy điện sẽ trở thành nguồn năng lượng tái tạo bền vững. Đến năm 1878, thủy điện được sử dụng lần đầu để thắp sáng đèn hồ quang tại Anh. Sau đó, Henry Menil ứng dụng thủy điện vào nông nghiệp (1879) và đến năm 1880, điện thủy lực được thương mại hóa tại Grand Rapids, Mỹ. Năm 1882, Edison thành lập hệ thống thủy điện đầu tiên ở Appleton, Wisconsin.

Tại Trung Quốc, nhà máy thủy điện Shilongba ở Côn Minh, tỉnh Vân Nam, được xây dựng với công nghệ Đức và vận hành từ năm 1912, trở thành nhà máy thủy điện đầu tiên của nước này. Trong 30 năm sau, ngành thủy điện Trung Quốc chủ yếu phụ thuộc vào thiết bị nhập khẩu. Sau năm 1949, ngành thủy điện chuyển hướng phục vụ đời sống dân sinh, trong đó nổi bật nhất là Dự án Tam Hiệp.

Dự án Tam Hiệp bắt đầu xây dựng năm 1994 và hoàn thành sau 12 năm. Đập dài 3.335 mét, mỗi năm tạo ra hơn 100 tỷ kWh, chiếm 14% sản lượng thủy điện toàn quốc. Ngoài phát điện, đập Tam Hiệp còn hỗ trợ kiểm soát lũ, giao thông thủy và tưới tiêu. Đây là công trình thủy lợi lớn nhất thế giới và biểu tượng cho trình độ công nghệ thủy điện hàng đầu của Trung Quốc.

Lợi ích và tác động sinh thái của thủy điện

Thủy điện là nguồn năng lượng sạch, nhưng việc xây dựng đập và nhà máy lại gây ra nhiều tranh cãi. Một số người lo ngại về tác động sinh thái, đặc biệt khi hơn 1.300 nhà máy thủy điện ở Mỹ đã bị tháo dỡ. Tuy nhiên, theo báo cáo của New York Times năm 2007, Mỹ có hơn 79.777 đập, một số cao hơn 150 mét. Trong khi đó, Trung Quốc chỉ có 27 đập cao từ 150 đến 200 mét tính đến năm 2011. Việc tháo dỡ chủ yếu do hư hỏng hoặc nâng cấp, không phản ánh việc từ bỏ thủy điện. Đại diện Mỹ năm 2008 cũng khẳng định không phá bỏ đập còn hữu ích mà sẽ tái xây dựng nếu cần.

Tuy vậy, không thể phủ nhận thủy điện cũng có mặt tiêu cực:
Ưu điểm nổi bật của thủy điện:

1. Giảm thiểu lũ lụt: Các nhà máy thủy điện giúp kiểm soát hiệu quả các trận lũ nhỏ và điều tiết lũ lớn, giảm thiểu nguy cơ thiệt hại cho các vùng hạ lưu.
2. Quản lý tổng thể nguồn nước: Ví dụ như đập Tam Hiệp giúp điều tiết lưu lượng nước, hỗ trợ giao thông thủy, cấp nước sinh hoạt và tưới tiêu nông nghiệp.
3. Nguồn điện sạch và ổn định: Thủy điện không phát thải khí gây ô nhiễm, cung cấp điện ổn định cho cả công nghiệp nặng và nông nghiệp.

Nhược điểm đáng lưu ý:

1. Phá vỡ hệ sinh thái: Việc thay đổi dòng chảy và mực nước ảnh hưởng đến động thực vật. Sau khi xây đập trên sông Dương Tử, cá tầm mất đường di cư, số lượng giảm mạnh, buộc phải sinh sản nhân tạo.
2. Biến đổi khí hậu khu vực: Hồ chứa lớn làm thay đổi vi khí hậu, ảnh hưởng đến thảm thực vật xung quanh và điều kiện thời tiết địa phương do bốc hơi nước kéo dài.
3. Gây động đất cảm ứng: Các nghiên cứu cho thấy việc tích nước có thể gây ra các trận động đất. Trung Quốc từng ghi nhận một trận động đất 6,1 độ richter tại Nhà máy thủy điện Tân Phong Giang sau khi tích nước.

Mặc dù thủy điện có những hạn chế nhất định, lợi ích mà nó mang lại vẫn rất lớn. Trong bối cảnh công nghệ tiếp tục phát triển, thủy điện vẫn là một phần quan trọng của hệ thống năng lượng hiện đại. Trong tương lai, có thể sẽ xuất hiện những phương pháp phát điện xanh hơn, hiệu quả hơn để thay thế. (Sohu)