Dũng Đỗ
Writer
Công ty Colossal Biosciences công bố tạo ra sói con giống hệt sói trắng bằng công nghệ gene, nhưng giới chuyên gia di truyền học khẳng định đây không phải 'hồi sinh' đúng nghĩa mà là một dạng lai tạo.
Những điểm chính
Công ty công nghệ sinh học Colossal Biosciences có trụ sở tại Mỹ vừa gây chấn động giới khoa học và truyền thông khi tuyên bố vào ngày 7/4 rằng họ đã thành công trong việc "hồi sinh" loài sói trắng (Aenocyon dirus) – loài thú ăn thịt đáng sợ đã tuyệt chủng khoảng 12.500 năm trước vào cuối Kỷ Băng hà. Công ty đã chia sẻ hình ảnh ba chú sói con lông trắng muốt tên Romulus, Remus và Khaleesi, gọi đây là "thành quả hồi sinh loài đầu tiên trên thế giới".
Tuy nhiên, tuyên bố mạnh mẽ này ngay lập tức vấp phải sự phản bác và hoài nghi sâu sắc từ cộng đồng các nhà cổ di truyền học và chuyên gia động vật học. Họ cho rằng, mặc dù thành tựu kỹ thuật của Colossal là đáng ghi nhận, việc gọi đây là "hồi sinh" sói trắng là không chính xác về mặt khoa học.
"Những gì Colossal tạo ra là một con sói xám có những đặc điểm giống sói trắng," ông Nic Rawlence, Phó Giáo sư tại Đại học Otago và đồng giám đốc Phòng thí nghiệm Cổ di truyền học Otago, nhấn mạnh. "Đây không phải là sói trắng được hồi sinh mà giống một loài lai hơn."
Lý do chính cho sự hoài nghi này nằm ở mối quan hệ tiến hóa xa vời giữa sói trắng và loài được dùng làm nền tảng di truyền – sói xám (Canis lupus). Các nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng sói trắng thực chất không phải là một loài sói thực thụ theo nghĩa hiện đại. Chúng thuộc một chi riêng (Aenocyon) đã tách ra khỏi tổ tiên chung với chó sói cách đây khoảng 6 triệu năm. "Sói trắng là chi riêng, vì vậy đó là một loài rất khác," Giáo sư Philip Seddon, Đại học Otago, giải thích. Thậm chí, chó hoang châu Phi có thể còn có quan hệ gần gũi với sói trắng hơn là sói xám.
Vậy Colossal đã tạo ra những con sói con này như thế nào? Quy trình của họ là một ví dụ điển hình của kỹ thuật di truyền và nhân bản tiên tiến:
Thực tế, nỗ lực hồi sinh loài đầu tiên về mặt kỹ thuật là vào năm 2003, khi các nhà khoa học Tây Ban Nha nhân bản thành công loài dê núi Pyrene (Bucardo) đã tuyệt chủng, dù con non chỉ sống được 7 phút.
Hiện tại, ba chú sói con của Colossal đang được nuôi nhốt trong một khu bảo tồn và sẽ sống cả đời dưới sự chăm sóc của con người. Giáo sư Bridgett vonHoldt từ Đại học Princeton, người hợp tác với dự án, thừa nhận sức khỏe của các động vật nhân bản hoặc chỉnh sửa gen thường "không thể dự đoán và đáng quan tâm".
Colossal có đề cập đến khả năng trong tương lai sẽ đưa các động vật này vào "những khu bảo tồn sinh thái an toàn và trải rộng", nhưng các chuyên gia như David Mech nghi ngờ về sự phù hợp của chúng với hệ sinh thái hiện đại, vốn rất khác biệt so với Kỷ Băng hà nơi sói trắng từng sinh sống.
Trong khi dự án "sói trắng" gây nhiều tranh cãi về mặt thuật ngữ và ý nghĩa khoa học, Colossal cũng đồng thời công bố một thành tựu khác được đánh giá cao hơn về mặt bảo tồn: họ đã nhân bản thành công hai lứa sói đỏ (Canis rufus), loài sói đang bị đe dọa nghiêm trọng nhất thế giới. Thành công này có thể đóng góp thiết thực vào việc gia tăng số lượng và đa dạng di truyền cho loài này.
Tóm lại, dù Colossal Biosciences đạt được những bước tiến kỹ thuật ấn tượng, việc tuyên bố "hồi sinh" sói trắng là một cách diễn đạt gây hiểu lầm. Những gì họ tạo ra là những con sói xám được biến đổi gen để mang hình dáng của loài đã tuyệt chủng, một thành tựu về kỹ thuật nhưng chưa phải là sự hồi sinh thực sự. Câu chuyện này một lần nữa nhấn mạnh sự phức tạp và những tranh cãi về thuật ngữ cũng như đạo đức trong lĩnh vực "de-extinction" đầy hấp dẫn.
Những điểm chính
- Công ty công nghệ sinh học Colossal Biosciences tuyên bố "hồi sinh" thành công loài sói trắng (Aenocyon dirus) đã tuyệt chủng 12.500 năm và công bố hình ảnh 3 sói con.
- Tuy nhiên, các chuyên gia di truyền học và động vật học khẳng định đây không phải là sự hồi sinh đúng nghĩa, mà thực chất là sói xám (Canis lupus) được chỉnh sửa gen (20 thay đổi ở 14 gen) để có một số đặc điểm giống sói trắng.
- Lý do khoa học: Sói trắng và sói xám thuộc hai chi khác nhau, có quan hệ tiến hóa xa (tách biệt 6 triệu năm).
- Quy trình được Colossal sử dụng bao gồm chỉnh sửa gen CRISPR trên tế bào sói xám, sau đó nhân bản vô tính SCNT và cấy phôi vào chó nhà mang thai hộ.
- Song song với dự án gây tranh cãi này, Colossal cũng thông báo đã nhân bản thành công loài sói đỏ cực kỳ nguy cấp, một nỗ lực có ý nghĩa bảo tồn thực tế hơn.
Công ty công nghệ sinh học Colossal Biosciences có trụ sở tại Mỹ vừa gây chấn động giới khoa học và truyền thông khi tuyên bố vào ngày 7/4 rằng họ đã thành công trong việc "hồi sinh" loài sói trắng (Aenocyon dirus) – loài thú ăn thịt đáng sợ đã tuyệt chủng khoảng 12.500 năm trước vào cuối Kỷ Băng hà. Công ty đã chia sẻ hình ảnh ba chú sói con lông trắng muốt tên Romulus, Remus và Khaleesi, gọi đây là "thành quả hồi sinh loài đầu tiên trên thế giới".
Tuy nhiên, tuyên bố mạnh mẽ này ngay lập tức vấp phải sự phản bác và hoài nghi sâu sắc từ cộng đồng các nhà cổ di truyền học và chuyên gia động vật học. Họ cho rằng, mặc dù thành tựu kỹ thuật của Colossal là đáng ghi nhận, việc gọi đây là "hồi sinh" sói trắng là không chính xác về mặt khoa học.
"Những gì Colossal tạo ra là một con sói xám có những đặc điểm giống sói trắng," ông Nic Rawlence, Phó Giáo sư tại Đại học Otago và đồng giám đốc Phòng thí nghiệm Cổ di truyền học Otago, nhấn mạnh. "Đây không phải là sói trắng được hồi sinh mà giống một loài lai hơn."
Lý do chính cho sự hoài nghi này nằm ở mối quan hệ tiến hóa xa vời giữa sói trắng và loài được dùng làm nền tảng di truyền – sói xám (Canis lupus). Các nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng sói trắng thực chất không phải là một loài sói thực thụ theo nghĩa hiện đại. Chúng thuộc một chi riêng (Aenocyon) đã tách ra khỏi tổ tiên chung với chó sói cách đây khoảng 6 triệu năm. "Sói trắng là chi riêng, vì vậy đó là một loài rất khác," Giáo sư Philip Seddon, Đại học Otago, giải thích. Thậm chí, chó hoang châu Phi có thể còn có quan hệ gần gũi với sói trắng hơn là sói xám.
Vậy Colossal đã tạo ra những con sói con này như thế nào? Quy trình của họ là một ví dụ điển hình của kỹ thuật di truyền và nhân bản tiên tiến:
- Thu thập ADN cổ đại (aDNA): Các nhà khoa học trích xuất ADN từ hóa thạch sói trắng (một chiếc răng 13.000 năm tuổi và xương tai 72.000 năm tuổi).
- Giải trình tự và So sánh: Họ tái tạo lại một phần hệ gen của sói trắng và so sánh nó với hệ gen của các họ hàng còn sống (sói xám, chó rừng, cáo) để xác định các khác biệt di truyền.
- Chỉnh sửa gen CRISPR: Lấy tế bào từ sói xám, nhóm nghiên cứu sử dụng công cụ chỉnh sửa gen CRISPR để thực hiện 20 thay đổi trên 14 gen được cho là tạo nên các đặc điểm hình thái của sói trắng (dựa trên sự so sánh khoảng 19.000 gen).
- Nhân bản vô tính (SCNT): Áp dụng kỹ thuật tương tự nhân bản cừu Dolly, họ lấy nhân của tế bào sói xám đã chỉnh sửa cấy vào một tế bào trứng của sói xám đã bị loại bỏ nhân.
- Mang thai hộ: Phôi được tạo ra sau đó được cấy vào tử cung của chó nhà (một phân loài của sói xám) để mang thai và sinh nở.
Thực tế, nỗ lực hồi sinh loài đầu tiên về mặt kỹ thuật là vào năm 2003, khi các nhà khoa học Tây Ban Nha nhân bản thành công loài dê núi Pyrene (Bucardo) đã tuyệt chủng, dù con non chỉ sống được 7 phút.
Hiện tại, ba chú sói con của Colossal đang được nuôi nhốt trong một khu bảo tồn và sẽ sống cả đời dưới sự chăm sóc của con người. Giáo sư Bridgett vonHoldt từ Đại học Princeton, người hợp tác với dự án, thừa nhận sức khỏe của các động vật nhân bản hoặc chỉnh sửa gen thường "không thể dự đoán và đáng quan tâm".
Colossal có đề cập đến khả năng trong tương lai sẽ đưa các động vật này vào "những khu bảo tồn sinh thái an toàn và trải rộng", nhưng các chuyên gia như David Mech nghi ngờ về sự phù hợp của chúng với hệ sinh thái hiện đại, vốn rất khác biệt so với Kỷ Băng hà nơi sói trắng từng sinh sống.
Trong khi dự án "sói trắng" gây nhiều tranh cãi về mặt thuật ngữ và ý nghĩa khoa học, Colossal cũng đồng thời công bố một thành tựu khác được đánh giá cao hơn về mặt bảo tồn: họ đã nhân bản thành công hai lứa sói đỏ (Canis rufus), loài sói đang bị đe dọa nghiêm trọng nhất thế giới. Thành công này có thể đóng góp thiết thực vào việc gia tăng số lượng và đa dạng di truyền cho loài này.
Tóm lại, dù Colossal Biosciences đạt được những bước tiến kỹ thuật ấn tượng, việc tuyên bố "hồi sinh" sói trắng là một cách diễn đạt gây hiểu lầm. Những gì họ tạo ra là những con sói xám được biến đổi gen để mang hình dáng của loài đã tuyệt chủng, một thành tựu về kỹ thuật nhưng chưa phải là sự hồi sinh thực sự. Câu chuyện này một lần nữa nhấn mạnh sự phức tạp và những tranh cãi về thuật ngữ cũng như đạo đức trong lĩnh vực "de-extinction" đầy hấp dẫn.
