Theo nghiên cứu, các nhóm cá heo trắng số lượng nhỏ dễ bị tổn thương hơn phần còn lại.
*Xem thêm: Cá heo trắng Trung Quốc dần biến mất.
Các nhóm cá heo nhỏ dễ bị tổn thương hơn bởi chúng tốn nhiều công sức hơn để kiếm ăn. Khi nghiên cứu hai nhóm cá heo lớn và nhỏ, Zheng phát hiện nhóm cá heo nhỏ dành đến 84% thời gian để kiếm ăn, so với 72% của nhóm lớn. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến thời gian giao tiếp, giao phối và nghỉ ngơi của cá heo.
Ngoài ra, khi ở trong một nhóm nhỏ, cá heo con có ít khả năng sống sót hơn. Vì khả năng sinh sản chậm, cá heo trắng cái chỉ đẻ một con mỗi 3 năm một lần, với thời gian mang thai là 11 tháng. Môi trường sống thu hẹp khiến nguy cơ giao phối cận huyện tăng cao, ảnh hưởng đến chất lượng gen của loài. Liangshu và Mirka có lẽ là hai con cái duy nhất còn lại trong nhóm.
Sau khi con của Liangshu chết vào năm 2014, đàn cô ấy không chào đón một thành viên mới trong suốt 4 năm. Vào năm 2018, trong một chuyến đi tìm cá heo, Zheng bất ngờ phát hiện một con cá heo con màu xám, đang bơi giữa Liangshu và Mirka. Con cá heo này được tin sẽ mang lại hy vọng tồn tại cho nhóm Liangshu, vì vậy Zheng đã đặt cho nó cái tên “Hope” (hy vọng).
Tuy nhiên, vài ngày sau khi Zheng quay lại, ông không còn thấy Hope bên cạnh Liangshu. Vào ngày hôm đó, cô nàng chỉ lênh đênh trên biển, bơi chậm rãi ngay cả khi thuyền của Zheng đến gần. Quan sát biểu hiện của nó, ông nhận ra có lẽ Hope không thể vượt qua những khó khăn mà môi trường gây ra cho nơi ở.
"Cá heo có nhiều hành động chăm con rất giống con người. Nó là loài vật giàu tình cảm. Khi con của chúng chết, các hành vi và phản ứng của người mẹ trở nên chậm chạp, như thể nó đang để tang. Đôi khi, tôi còn thấy, một con cá heo mẹ cõng đứa con đã chết trên lưng trong thời gian khá dài, cho đến khi thứ còn lại chỉ là lớp da”, Zheng tâm sự.
Mặc dù cá heo trắng Trung Quốc được xếp vào danh sách các loài động vật cần bảo vệ cấp 1 ở Trung Quốc từ năm 1989, nhưng hiện tại vẫn chưa có biện pháp ngăn cản sự sụt giảm dân số. Việc thiếu dữ liệu chính xác và toàn diện về các nhóm cá heo trắng dọc theo bờ biển của quốc gia, đã khiến công tác nghiên cứu, tìm kiếm giải pháp khó khăn hơn.
Bộ đặt ra mục tiêu ngăn chặn sự suy giảm dân số cá heo trắng ở các khu vực trọng điểm vào năm 2021, yêu cầu chính quyền địa phương nắm bắt rõ tình trạng hiện tại của loài cũng như các yếu tố chính đe dọa sự tồn tại của các nhóm. Đến năm 2026, phải đạt mục tiêu bảo vệ và khôi phục 90% môi trường sống của cá heo trắng Trung Quốc.
Kể từ năm 1997, chính phủ đã thành lập 7 khu bảo tồn thiên nhiên đặc biệt để bảo vệ giống loài này. Ở những khu vực bảo tồn, nghiêm cấm xây dựng cũng như đánh bắt cá bất hợp pháp. Tuy nhiên, hiệu quả của nó vẫn còn nhiều điểm đáng ngờ.
Nhiều con cá heo đã rời khỏi môi trường sống mà các khu bảo tồn này đang bảo vệ. Nghiên cứu gần đây cho thấy, các khu bảo tồn thiên nhiên được thành lập từ năm 2000 đã không còn bao phủ những khu vực mà cá heo trắng Trung Quốc hoạt động.
Một bất cập khác mà các khu bảo tồn gặp phải là một số hành vi có thể ảnh hưởng rõ ràng đến hệ sinh thái nhưng lại không được liệt kê vào mục nghiêm cấm, ví dụ như nuôi cá.
Ngay cả đàn cá heo trắng lớn nhất của Trung Quốc, sống gần Cửa sông Châu Giang, cũng đang trên đà suy giảm dân số. Năm ngoái, Quỹ Thiên nhiên Thế giới ở Hồng Kông đã ra cảnh báo, dân số cá heo trắng sắp đi qua điểm tối thiểu để duy trì loài.
Kết quả của suy giảm kéo dài cũng ảnh hưởng đáng kể đến sinh kế của nhiều người sống gần vùng Shatou. “Một ngày nào đó khi không còn cá trên biển, tất cả câu chuyện về biển và văn hóa đánh cá sẽ nhanh chóng chìm vào quên lãng. Nếu con người không tôn trọng thiên nhiên, sẽ không có cơ hội tồn tại cho những loài này”, Zheng nói.
Trong chuyến nghiên cứu vào đầu năm nay, Zheng một lần nữa phát hiện, Liangshu bơi ngược xuôi gần bờ biển Shatou để tìm kiếm thức ăn. Nhưng Mirka, người bạn thân nhất của Liangshu, đã không còn sát cánh bên cô như ngày xưa.
Nguồn: Sixthtone.
Nguyên nhân
Những biện pháp bảo vệ sẽ trở nên ít hiệu quả khi quần thể động vật ven biển như cá heo, cá voi, cá heo chuột, giảm xuống dưới 500. Khi dân số giảm xuống khoảng 100 hoặc ít hơn, khả năng tuyệt chủng sẽ càng tăng cao, bất kể áp dụng biện pháp quản lý nào. Như Zheng thấy, nhóm của Liangshu sẽ nhanh chóng biến mất hoàn toàn. Nếu không làm gì, thế giới sẽ mất vĩnh viễn cá heo trắng Trung Quốc.
Ngoài ra, khi ở trong một nhóm nhỏ, cá heo con có ít khả năng sống sót hơn. Vì khả năng sinh sản chậm, cá heo trắng cái chỉ đẻ một con mỗi 3 năm một lần, với thời gian mang thai là 11 tháng. Môi trường sống thu hẹp khiến nguy cơ giao phối cận huyện tăng cao, ảnh hưởng đến chất lượng gen của loài. Liangshu và Mirka có lẽ là hai con cái duy nhất còn lại trong nhóm.
Sau khi con của Liangshu chết vào năm 2014, đàn cô ấy không chào đón một thành viên mới trong suốt 4 năm. Vào năm 2018, trong một chuyến đi tìm cá heo, Zheng bất ngờ phát hiện một con cá heo con màu xám, đang bơi giữa Liangshu và Mirka. Con cá heo này được tin sẽ mang lại hy vọng tồn tại cho nhóm Liangshu, vì vậy Zheng đã đặt cho nó cái tên “Hope” (hy vọng).
Tuy nhiên, vài ngày sau khi Zheng quay lại, ông không còn thấy Hope bên cạnh Liangshu. Vào ngày hôm đó, cô nàng chỉ lênh đênh trên biển, bơi chậm rãi ngay cả khi thuyền của Zheng đến gần. Quan sát biểu hiện của nó, ông nhận ra có lẽ Hope không thể vượt qua những khó khăn mà môi trường gây ra cho nơi ở.
Mặc dù cá heo trắng Trung Quốc được xếp vào danh sách các loài động vật cần bảo vệ cấp 1 ở Trung Quốc từ năm 1989, nhưng hiện tại vẫn chưa có biện pháp ngăn cản sự sụt giảm dân số. Việc thiếu dữ liệu chính xác và toàn diện về các nhóm cá heo trắng dọc theo bờ biển của quốc gia, đã khiến công tác nghiên cứu, tìm kiếm giải pháp khó khăn hơn.
Nỗ lực sửa chữa sai lầm từ chính phủ
Năm 2017, Bộ Nông nghiệp đã lên kế hoạch hành động để bảo vệ cá heo trắng Trung Quốc, nêu rõ những rủi ro đe dọa loài như mất môi trường sống, ô nhiễm nước và suy giảm đa dạng di truyền.Bộ đặt ra mục tiêu ngăn chặn sự suy giảm dân số cá heo trắng ở các khu vực trọng điểm vào năm 2021, yêu cầu chính quyền địa phương nắm bắt rõ tình trạng hiện tại của loài cũng như các yếu tố chính đe dọa sự tồn tại của các nhóm. Đến năm 2026, phải đạt mục tiêu bảo vệ và khôi phục 90% môi trường sống của cá heo trắng Trung Quốc.
Kể từ năm 1997, chính phủ đã thành lập 7 khu bảo tồn thiên nhiên đặc biệt để bảo vệ giống loài này. Ở những khu vực bảo tồn, nghiêm cấm xây dựng cũng như đánh bắt cá bất hợp pháp. Tuy nhiên, hiệu quả của nó vẫn còn nhiều điểm đáng ngờ.
Nhiều con cá heo đã rời khỏi môi trường sống mà các khu bảo tồn này đang bảo vệ. Nghiên cứu gần đây cho thấy, các khu bảo tồn thiên nhiên được thành lập từ năm 2000 đã không còn bao phủ những khu vực mà cá heo trắng Trung Quốc hoạt động.
Ngay cả đàn cá heo trắng lớn nhất của Trung Quốc, sống gần Cửa sông Châu Giang, cũng đang trên đà suy giảm dân số. Năm ngoái, Quỹ Thiên nhiên Thế giới ở Hồng Kông đã ra cảnh báo, dân số cá heo trắng sắp đi qua điểm tối thiểu để duy trì loài.
Kết quả của suy giảm kéo dài cũng ảnh hưởng đáng kể đến sinh kế của nhiều người sống gần vùng Shatou. “Một ngày nào đó khi không còn cá trên biển, tất cả câu chuyện về biển và văn hóa đánh cá sẽ nhanh chóng chìm vào quên lãng. Nếu con người không tôn trọng thiên nhiên, sẽ không có cơ hội tồn tại cho những loài này”, Zheng nói.
Trong chuyến nghiên cứu vào đầu năm nay, Zheng một lần nữa phát hiện, Liangshu bơi ngược xuôi gần bờ biển Shatou để tìm kiếm thức ăn. Nhưng Mirka, người bạn thân nhất của Liangshu, đã không còn sát cánh bên cô như ngày xưa.
Nguồn: Sixthtone.
