Mai Nhung
Writer
Kể từ video đầu tiên "Tôi ở sở thú" dài 19 giây của nhà đồng sáng lập Jawed Karim vào tháng 4 năm 2005, YouTube đã trải qua 20 năm để trở thành một đế chế truyền thông khổng lồ, thường được ví như "Hollywood mới". Với hàng tỷ giờ xem mỗi ngày và những nhà sáng tạo nội dung có tầm ảnh hưởng toàn cầu như MrBeast (video đạt gần 800 triệu lượt xem), hình ảnh một YouTube hào nhoáng, tập trung vào sự lan tỏa và lợi nhuận là điều dễ nhận thấy. Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu, đó mới chỉ là bề nổi. Phần lớn YouTube lại ẩn chứa một thế giới hoàn toàn khác: giản dị, đời thường và gần như vô hình trước thuật toán đề xuất.
Thế giới ẩn sau thuật toán
"Những cuộc thảo luận về YouTube thường dựa trên quan điểm khá nghèo nàn về nền tảng này," ông Ryan McGrady, nhà nghiên cứu tại Sáng kiến Cơ sở hạ tầng Công cộng Kỹ thuật số (DPI), Đại học Massachusetts Amherst (Mỹ), nhận định. "Khi chúng ta chỉ tập trung vào những gì phổ biến, chúng ta bỏ qua cách mà phần lớn mọi người thực sự sử dụng YouTube và vai trò của nó trong xã hội."
Để khám phá "góc khuất" này, ông McGrady và các đồng nghiệp, dẫn đầu bởi Giám đốc DPI Ethan Zuckerman, đã xây dựng một công cụ đặc biệt để lấy mẫu ngẫu nhiên hàng triệu video trên YouTube. Kết quả nghiên cứu của họ vẽ nên một bức tranh hoàn toàn khác về nền tảng video số một thế giới. Họ ước tính rằng video trung bình trên YouTube chỉ có khoảng 41 lượt xem. Những video có trên 130 lượt xem đã thuộc nhóm 1/3 nội dung phổ biến nhất.
Vậy hàng tỷ video còn lại với lượt xem lẹt đẹt đó chứa đựng điều gì? Đó là những khoảnh khắc đời thường, không được chỉnh sửa, không nhằm mục đích câu view hay kiếm tiền. Có thể là cảnh một người đàn ông quay cảnh tuyết rơi bất chợt ngoài cửa sổ trong 19 phút mà không có gì đặc biệt xảy ra, hay một ngư dân Nam Mỹ vẫy chào từ thuyền, hoặc hai công nhân xây dựng nói tiếng Hindi tâm sự nỗi nhớ nhà. Ông Zuckerman gọi đây là nội dung "bạn bè và gia đình", nơi mọi tương tác chủ yếu đến từ những người quen biết người đăng. "YouTube không chỉ là phương tiện dành cho các chuyên gia. Nó là nơi lưu trữ video mặc định của Internet. Nó là một công cụ quan trọng mà nhiều người bình thường sử dụng để giao tiếp," ông McGrady nói.
Trách nhiệm bị bỏ qua?
Đại diện YouTube, anh Boot Bullwinkle, cho biết nền tảng không cố tình che giấu các video ít lượt xem và nhiệm vụ của thuật toán là giúp người dùng tìm thấy video họ muốn, đôi khi bao gồm cả những video này. "Mọi kênh đều bắt đầu từ cùng một điểm xuất phát," anh nói.
Tuy nhiên, việc thuật toán được thiết kế để tối ưu hóa sự tương tác và thời gian xem lại thường vô tình khuếch đại những nội dung gây tranh cãi, tiêu cực, dẫn đến những chỉ trích kéo dài về ngôn từ kích động thù địch, chủ nghĩa cực đoan và thông tin sai lệch trên YouTube. Các nhóm tội phạm và khủng bố cũng lợi dụng nền tảng này để tuyên truyền.
Trong khi các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý ngày càng siết chặt giám sát Google (công ty mẹ của YouTube), trọng tâm các cuộc thảo luận về YouTube hầu như luôn hướng đến việc xử lý các nội dung lan truyền có hại. Điều này, theo các nhà nghiên cứu, đã bỏ qua trách nhiệm của YouTube với vai trò là một phần hạ tầng thiết yếu, nơi lưu trữ và truyền tải một khối lượng khổng lồ thông tin cá nhân và giao tiếp đời thường của hàng tỷ người.
Ông Zuckerman cũng phản bác quan điểm cho rằng mục đích sử dụng mạng xã hội chỉ có hai thái cực: trở thành người có sức ảnh hưởng hoặc là kẻ thất bại. "Đó là lối suy nghĩ sai lầm," ông nói. Phần lớn người dùng YouTube đơn giản chỉ muốn chia sẻ một khoảnh khắc, lưu giữ một kỷ niệm hoặc kết nối với những người thân yêu. Hiểu được bức tranh toàn cảnh này – bao gồm cả "góc khuất" giản dị – là điều cần thiết để đánh giá đúng vai trò và trách nhiệm thực sự của YouTube trong xã hội hiện đại.
Thế giới ẩn sau thuật toán
"Những cuộc thảo luận về YouTube thường dựa trên quan điểm khá nghèo nàn về nền tảng này," ông Ryan McGrady, nhà nghiên cứu tại Sáng kiến Cơ sở hạ tầng Công cộng Kỹ thuật số (DPI), Đại học Massachusetts Amherst (Mỹ), nhận định. "Khi chúng ta chỉ tập trung vào những gì phổ biến, chúng ta bỏ qua cách mà phần lớn mọi người thực sự sử dụng YouTube và vai trò của nó trong xã hội."
Để khám phá "góc khuất" này, ông McGrady và các đồng nghiệp, dẫn đầu bởi Giám đốc DPI Ethan Zuckerman, đã xây dựng một công cụ đặc biệt để lấy mẫu ngẫu nhiên hàng triệu video trên YouTube. Kết quả nghiên cứu của họ vẽ nên một bức tranh hoàn toàn khác về nền tảng video số một thế giới. Họ ước tính rằng video trung bình trên YouTube chỉ có khoảng 41 lượt xem. Những video có trên 130 lượt xem đã thuộc nhóm 1/3 nội dung phổ biến nhất.
Vậy hàng tỷ video còn lại với lượt xem lẹt đẹt đó chứa đựng điều gì? Đó là những khoảnh khắc đời thường, không được chỉnh sửa, không nhằm mục đích câu view hay kiếm tiền. Có thể là cảnh một người đàn ông quay cảnh tuyết rơi bất chợt ngoài cửa sổ trong 19 phút mà không có gì đặc biệt xảy ra, hay một ngư dân Nam Mỹ vẫy chào từ thuyền, hoặc hai công nhân xây dựng nói tiếng Hindi tâm sự nỗi nhớ nhà. Ông Zuckerman gọi đây là nội dung "bạn bè và gia đình", nơi mọi tương tác chủ yếu đến từ những người quen biết người đăng. "YouTube không chỉ là phương tiện dành cho các chuyên gia. Nó là nơi lưu trữ video mặc định của Internet. Nó là một công cụ quan trọng mà nhiều người bình thường sử dụng để giao tiếp," ông McGrady nói.
Trách nhiệm bị bỏ qua?
Đại diện YouTube, anh Boot Bullwinkle, cho biết nền tảng không cố tình che giấu các video ít lượt xem và nhiệm vụ của thuật toán là giúp người dùng tìm thấy video họ muốn, đôi khi bao gồm cả những video này. "Mọi kênh đều bắt đầu từ cùng một điểm xuất phát," anh nói.
Tuy nhiên, việc thuật toán được thiết kế để tối ưu hóa sự tương tác và thời gian xem lại thường vô tình khuếch đại những nội dung gây tranh cãi, tiêu cực, dẫn đến những chỉ trích kéo dài về ngôn từ kích động thù địch, chủ nghĩa cực đoan và thông tin sai lệch trên YouTube. Các nhóm tội phạm và khủng bố cũng lợi dụng nền tảng này để tuyên truyền.
Trong khi các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý ngày càng siết chặt giám sát Google (công ty mẹ của YouTube), trọng tâm các cuộc thảo luận về YouTube hầu như luôn hướng đến việc xử lý các nội dung lan truyền có hại. Điều này, theo các nhà nghiên cứu, đã bỏ qua trách nhiệm của YouTube với vai trò là một phần hạ tầng thiết yếu, nơi lưu trữ và truyền tải một khối lượng khổng lồ thông tin cá nhân và giao tiếp đời thường của hàng tỷ người.
Ông Zuckerman cũng phản bác quan điểm cho rằng mục đích sử dụng mạng xã hội chỉ có hai thái cực: trở thành người có sức ảnh hưởng hoặc là kẻ thất bại. "Đó là lối suy nghĩ sai lầm," ông nói. Phần lớn người dùng YouTube đơn giản chỉ muốn chia sẻ một khoảnh khắc, lưu giữ một kỷ niệm hoặc kết nối với những người thân yêu. Hiểu được bức tranh toàn cảnh này – bao gồm cả "góc khuất" giản dị – là điều cần thiết để đánh giá đúng vai trò và trách nhiệm thực sự của YouTube trong xã hội hiện đại.
