Linh Pham
Intern Writer
Ngày 30 tháng 10 (giờ Mỹ), Tổng thống Donald Trump bất ngờ đăng trên mạng xã hội Truth Social chỉ thị Bộ Quốc phòng Mỹ “ngay lập tức khôi phục các vụ thử vũ khí hạt nhân”, chấm dứt hơn ba thập kỷ tạm dừng các hoạt động này kể từ năm 1992.
Thông tin gây chấn động không chỉ nước Mỹ mà cả cộng đồng quốc tế. Nga, châu Âu và nhiều tổ chức quốc tế đã đồng loạt lên tiếng cảnh báo rằng quyết định này có thể phá vỡ toàn bộ hệ thống kiểm soát vũ khí hạt nhân toàn cầu được duy trì suốt 30 năm qua.
Theo Reuters, Tổ chức Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBTO) ngay lập tức ra tuyên bố khẳng định: “Bất kỳ vụ thử nổ hạt nhân nào, dù do quốc gia nào tiến hành, đều gây tổn hại nghiêm trọng cho nỗ lực ngăn phổ biến vũ khí hạt nhân và đe dọa hòa bình thế giới.”
Người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov, nói Nga “hoàn toàn không được Mỹ thông báo trước” về ý định này. Ông nhấn mạnh rằng nếu Washington thật sự phá vỡ lệnh cấm thử, thì Moscow sẽ có “phản ứng tương xứng”, theo lời Tổng thống Putin từng cảnh báo.
Peskov cũng bác bỏ tuyên bố của Trump rằng “nhiều quốc gia khác đang thử nghiệm hạt nhân”, cho rằng đó là thông tin “hoàn toàn không đúng sự thật”: “Nếu ông ta ám chỉ các thử nghiệm của tên lửa ‘Burevestnik’ – đó là thử nghiệm công nghệ, không phải thử vũ khí hạt nhân.”
Ở Mỹ, quyết định của Trump cũng gây làn sóng phản đối mạnh trong Quốc hội. Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen, thành viên cấp cao của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, gọi đây là hành động “nguy hiểm và liều lĩnh”: “Từ thập niên 1990 đến nay, Nga và Trung Quốc đều không thử vũ khí hạt nhân. Những gì Tổng thống đang làm có thể hủy bỏ thành quả 30 năm kiềm chế và khiến người dân Mỹ phải gánh chịu hậu quả môi trường khủng khiếp.”
Các nhà phân tích cho rằng việc Trump đưa ra chỉ thị này liên quan trực tiếp đến Hiệp ước New START – thỏa thuận cắt giảm vũ khí chiến lược với Nga sắp hết hạn. Việc “phô trương sức mạnh hạt nhân” được xem là đòn tâm lý nhằm gây sức ép trong các cuộc đàm phán sắp tới với Moscow.
Tuy nhiên, giới chuyên môn chỉ ra rằng Mỹ hiện chưa đủ năng lực kỹ thuật để tiến hành thử hạt nhân ngay lập tức. Hệ thống bãi thử ngầm ở Nevada đã bị niêm phong hơn ba thập niên, và việc khôi phục lại cần “ít nhất vài năm cùng hàng chục tỷ USD đầu tư”.
Một số nghị sĩ cũng phản đối vì lý do chi phí và môi trường. Thượng nghị sĩ Keiko Hirono cho biết, “mỗi vụ thử hạt nhân tốn khoảng 150 triệu USD – trong khi người dân phải hứng chịu hậu quả phóng xạ, ô nhiễm không khí, đất và nước ngầm.”
Giới khoa học và học giả quốc tế đồng loạt bày tỏ lo ngại. Nhà nghiên cứu chiến lược Ilya Kramnik (Viện Hàn lâm Khoa học Nga) nhận định: “Nếu Mỹ thật sự khởi động lại thử nghiệm hạt nhân, các nước khác có thể tuyên bố rút khỏi lệnh cấm thử. Khi đó, Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) sẽ bị phá hủy – và thế giới có nguy cơ bước vào một cuộc chạy đua hạt nhân mới.”
Tạp chí Der Spiegel (Đức) thì cho rằng lý do Trump viện dẫn “các nước khác đang thử hạt nhân” là không có cơ sở: “Từ năm 1996, khi Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện được ký, chỉ có Triều Tiên từng tiến hành thử hạt nhân. Không có bằng chứng nào cho thấy Nga hay Trung Quốc vi phạm.”
Chuyên gia hạt nhân Pavel Podvig đánh giá động thái của Trump “chủ yếu mang tính biểu tượng, nhằm thể hiện quyền lực và khơi dậy tâm lý an ninh quốc gia trước bầu cử”, nhưng cảnh báo hậu quả chính trị và an ninh có thể “rất thật”.
Nếu kế hoạch thử hạt nhân của Mỹ được thực hiện, đây sẽ là vụ thử đầu tiên của nước này kể từ năm 1992 – một bước ngoặt có thể đặt dấu chấm hết cho 33 năm kiềm chế hạt nhân toàn cầu.
Khi thế giới đang nỗ lực hướng tới giải trừ và an toàn hạt nhân, quyết định táo bạo của Washington có thể khiến cả hành tinh lại phải sống dưới bóng mây của một “Chiến tranh lạnh hạt nhân” mới – nơi mà một vụ nổ thử nghiệm, chỉ trong khoảnh khắc, cũng đủ làm rung chuyển trật tự an ninh toàn cầu.
Thông tin gây chấn động không chỉ nước Mỹ mà cả cộng đồng quốc tế. Nga, châu Âu và nhiều tổ chức quốc tế đã đồng loạt lên tiếng cảnh báo rằng quyết định này có thể phá vỡ toàn bộ hệ thống kiểm soát vũ khí hạt nhân toàn cầu được duy trì suốt 30 năm qua.
Theo Reuters, Tổ chức Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBTO) ngay lập tức ra tuyên bố khẳng định: “Bất kỳ vụ thử nổ hạt nhân nào, dù do quốc gia nào tiến hành, đều gây tổn hại nghiêm trọng cho nỗ lực ngăn phổ biến vũ khí hạt nhân và đe dọa hòa bình thế giới.”
Người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov, nói Nga “hoàn toàn không được Mỹ thông báo trước” về ý định này. Ông nhấn mạnh rằng nếu Washington thật sự phá vỡ lệnh cấm thử, thì Moscow sẽ có “phản ứng tương xứng”, theo lời Tổng thống Putin từng cảnh báo.
Peskov cũng bác bỏ tuyên bố của Trump rằng “nhiều quốc gia khác đang thử nghiệm hạt nhân”, cho rằng đó là thông tin “hoàn toàn không đúng sự thật”: “Nếu ông ta ám chỉ các thử nghiệm của tên lửa ‘Burevestnik’ – đó là thử nghiệm công nghệ, không phải thử vũ khí hạt nhân.”
Ở Mỹ, quyết định của Trump cũng gây làn sóng phản đối mạnh trong Quốc hội. Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen, thành viên cấp cao của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, gọi đây là hành động “nguy hiểm và liều lĩnh”: “Từ thập niên 1990 đến nay, Nga và Trung Quốc đều không thử vũ khí hạt nhân. Những gì Tổng thống đang làm có thể hủy bỏ thành quả 30 năm kiềm chế và khiến người dân Mỹ phải gánh chịu hậu quả môi trường khủng khiếp.”
Các nhà phân tích cho rằng việc Trump đưa ra chỉ thị này liên quan trực tiếp đến Hiệp ước New START – thỏa thuận cắt giảm vũ khí chiến lược với Nga sắp hết hạn. Việc “phô trương sức mạnh hạt nhân” được xem là đòn tâm lý nhằm gây sức ép trong các cuộc đàm phán sắp tới với Moscow.
Tuy nhiên, giới chuyên môn chỉ ra rằng Mỹ hiện chưa đủ năng lực kỹ thuật để tiến hành thử hạt nhân ngay lập tức. Hệ thống bãi thử ngầm ở Nevada đã bị niêm phong hơn ba thập niên, và việc khôi phục lại cần “ít nhất vài năm cùng hàng chục tỷ USD đầu tư”.
Một số nghị sĩ cũng phản đối vì lý do chi phí và môi trường. Thượng nghị sĩ Keiko Hirono cho biết, “mỗi vụ thử hạt nhân tốn khoảng 150 triệu USD – trong khi người dân phải hứng chịu hậu quả phóng xạ, ô nhiễm không khí, đất và nước ngầm.”
Giới khoa học và học giả quốc tế đồng loạt bày tỏ lo ngại. Nhà nghiên cứu chiến lược Ilya Kramnik (Viện Hàn lâm Khoa học Nga) nhận định: “Nếu Mỹ thật sự khởi động lại thử nghiệm hạt nhân, các nước khác có thể tuyên bố rút khỏi lệnh cấm thử. Khi đó, Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) sẽ bị phá hủy – và thế giới có nguy cơ bước vào một cuộc chạy đua hạt nhân mới.”
Tạp chí Der Spiegel (Đức) thì cho rằng lý do Trump viện dẫn “các nước khác đang thử hạt nhân” là không có cơ sở: “Từ năm 1996, khi Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện được ký, chỉ có Triều Tiên từng tiến hành thử hạt nhân. Không có bằng chứng nào cho thấy Nga hay Trung Quốc vi phạm.”
Chuyên gia hạt nhân Pavel Podvig đánh giá động thái của Trump “chủ yếu mang tính biểu tượng, nhằm thể hiện quyền lực và khơi dậy tâm lý an ninh quốc gia trước bầu cử”, nhưng cảnh báo hậu quả chính trị và an ninh có thể “rất thật”.
Nếu kế hoạch thử hạt nhân của Mỹ được thực hiện, đây sẽ là vụ thử đầu tiên của nước này kể từ năm 1992 – một bước ngoặt có thể đặt dấu chấm hết cho 33 năm kiềm chế hạt nhân toàn cầu.
Khi thế giới đang nỗ lực hướng tới giải trừ và an toàn hạt nhân, quyết định táo bạo của Washington có thể khiến cả hành tinh lại phải sống dưới bóng mây của một “Chiến tranh lạnh hạt nhân” mới – nơi mà một vụ nổ thử nghiệm, chỉ trong khoảnh khắc, cũng đủ làm rung chuyển trật tự an ninh toàn cầu.
