Nguyễn Quốc Hòa
Writer
Lehman Brothers sụp đổ do vấn đề về dòng tiền – tài sản 639 tỷ đô la, về mặt kỹ thuật là quá đủ để trang trải khoản nợ 613 tỷ đô la, nhưng tài sản rất khó bán nên Lehman Brothers không thể bán chủ để trả nợ đúng hạn.
“Quả bom nợ” Evergrande của Trung Quốc có nguy cơ bùng nổ khiến người ta nhớ đến vụ Lehman Brothes sụp đổ năm 2008. Evergrande là một trong những nhà phát triển bất động sản lớn nhất Trung Quốc. Trong những năm gần đây, các khoản nợ của Evergrande tăng lên khi công ty này đi vay để đầu tư vào nhiều mục đích khác nhau, trở thành nhà phát triển bất động sản nợ nhiều nhất Trung Quốc, với khoản nợ trị giá hơn 300 tỉ USD.
Trong vài tuần qua, tập đoàn đã cảnh báo các nhà đầu tư về các vấn đề dòng tiền, nói rằng công ty có thể vỡ nợ nếu không thể huy động tiền nhanh chóng. Theo Báo cáo tài chính ngày 30/6/2021, tổng tài sản công ty là 367 tỷ USD, trong đó nợ phải trả 305 tỷ USD, khoảng 89 tỷ USD đến từ trái phiếu và các khoản vay từ các ngân hàng phải trả lãi. Các ngân hàng cho công ty này vay chắc cũng đang "ngồi trên đống lửa".
Ngoài ra, các khoản phải trả khác trị giá 215 tỷ USD là các khoản phải trả (nợ nhà cung cấp, thuế) không áp lực lãi suất. Một số chủ nợ thuộc dạng trái phiếu quốc tế. Lượng trái phiếu đáo hạn trong 2022 khoảng 7 tỷ USD. Lượng tiền mặt của Evergrande vẫn lên tới 162 tỷ NDT, tức khoảng 25 tỷ USD.
Evergrande có vỡ nợ hay không thì chưa rõ vì còn phụ thuộc liệu Bắc Kinh có ra tay vãn hồi hay không (thực tế, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã bơm đã bơm 120 tỉ NDT (khoảng 18,6 tỉ USD) vào hệ thống ngân hàng của Trung Quốc thông qua các thỏa thuận mua lại nghịch đảo (RPP), tức mua tài sản với thỏa thuận sẽ bán chúng với giá cao hơn vào một ngày cụ thể trong tương lai). Nhưng Lehman Brothers đã sụp đổ và nguyên nhân, bài học của Lehman Brothers lúc này đang được tìm kiếm trở lại.
Vào thứ Hai, ngày 15/9/2008, lúc 1:45 sáng, Lehman Brothers Holdings đã đệ đơn xin phá sản lên Tòa án Phá sản Hoa Kỳ. Đây là thủ tục phá sản lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Công ty 164 năm tuổi này là ngân hàng đầu tư lớn thứ tư của Hoa Kỳ, và vụ phá sản này đã kích hoạt một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Lehman sử dụng mô hình kinh doanh đòn bẩy cao đòi hỏi hãng phải huy động hàng tỷ đô la mỗi ngày để hoạt động. Năm 2006, hãng đã đầu tư mạnh vào bất động sản có rủi ro cao và các khoản thế chấp dưới chuẩn. Khi các thị trường này chuyển hướng về phía nam, Lehman không thể huy động đủ tiền mặt để duy trì hoạt động kinh doanh.
Chính phủ Mỹ đã cố gắng cứu Lehman Brothers
Lehman Brothers phá sản không phải do Chính phủ Mỹ không cứu vãn, mà là đã cố gắng cứu mà không được.
Tháng 3/2008, Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Hank Paulson và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Ben Bernanke đã lo ngại về khả năng Lehman Brothers phá sản, sau khi Cục Dự trữ liên bang (Fed) giải cứu ngân hàng đầu tư Bear Stearns. Nhiều người kỳ vọng rằng Lehman sẽ là người tiếp theo cần được chính phủ giải cứu.
Nhưng do Lehman Brothers là một ngân hàng đầu tư, chính phủ không thể quốc hữu hóa ngân hàng này như các doanh nghiệp thuộc chính phủ Fannie Mae và Freddie Mac. Cũng vì lý do đó, không có cơ quan quản lý liên bang nào, như Công ty Bảo hiểm Ký thác Liên bang Hoa Kỳ FDIC, có thể đảm nhận việc này.
Hơn nữa, Fed không thể đảm bảo một khoản vay như đã làm với Bear Stearns. Lehman Brothers không có đủ tài sản để đảm bảo khoản vay như vậy.
Dù sao thì Bank of America cũng không muốn cho vay. Ngân hàng đầu tư đa quốc gia này muốn chính phủ bù đắp khoản lỗ dự kiến từ 65 tỷ đến 70 tỷ USD. Nhưng Bộ trưởng Tài chính Paulson nói không. Thay vào đó, ông và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang New York Tim Geithner đã tài trợ cho một kỳ nghỉ cuối tuần với các chủ ngân hàng hàng đầu Mỹ để tìm nguồn vốn cho Lehman Brothers.
Các ngân hàng Mỹ đã dành hai ngày tiếp theo để tìm cách cứu vãn Lehman Brothers. Nhưng trước khi họ có thể, Bank of America đã rút lại thỏa thuận. Ngày hôm sau, Ngân hàng Barclays của Anh thông báo các cơ quan quản lý của Anh không chấp thuận một thỏa thuận của Lehman Brothers. Vậy là thời gian còn lại trong ngày mọi người phải bàn phương án chuẩn bị cho vụ phá sản của Lehman.
Bộ trưởng Paulson đã thúc giục Dick Fuld, Chủ tịch của Lehman, tìm người mua lại như Bear Stearns đã làm và ông Paulson đích thân khuyến khích hai ngân hàng duy nhất quan tâm: Bank of America và British Barclays. Ông cảnh báo rằng cả Bộ Tài chính và Fed đều không thể dùng tiền của chính phủ giúp đỡ được.
Nguyên nhân của sự phá sản của Lehman
Sự phá sản của Lehman có bốn nguyên nhân cơ bản:
Đặt cược vào may rủi. Ngân hàng này đã chịu quá nhiều rủi ro mà không có khả năng huy động tiền mặt nhanh chóng. Năm 2008, Lehman có tài sản 639 tỷ USD, về mặt kỹ thuật là quá đủ để trang trải khoản nợ 613 tỷ USD. Tuy nhiên, tài sản rất khó bán. Do đó, Lehman Brothers không thể bán tài sản để đủ gây quỹ. Vấn đề về dòng tiền đó là nguyên nhân dẫn đến sự phá sản của công ty.
Văn hoá. Ban giám đốc khen thưởng việc chấp nhận rủi ro quá mức. Giám đốc rủi ro của Lehman nói rằng ban lãnh đạo cấp cao đã bỏ qua nhiều chiến lược quản lý rủi ro của bà. Các nhà quản lý hàng đầu muốn đi trước các đối thủ cạnh tranh cũng sử dụng các chiến lược rủi ro cao và họ cũng nghĩ rằng công ty quá thông minh để thất bại.
Tự tin thái quá. Công ty dựa vào các sản phẩm tài chính phức tạp dựa trên sự tăng trưởng nhanh của bất động sản ngay khi thị trường bất động sản bắt đầu suy giảm. Từ năm 2000-2006, doanh thu của công ty đã tăng 130% nhờ những thành công ban đầu với chứng khoán có thế chấp. Năm 2003- 2004, Lehman Brothers mua 5 công ty cho vay cầm cố, cho phép công ty này phát hành và bảo lãnh các khoản vay dưới chuẩn, làm tăng khả năng sinh lời.
Vào tháng 3/2006, Lehman đã mua rất nhiều vào bất động sản thương mại và các khoản vay rủi ro và thay vì bán chúng ngay lập tức, hãng vẫn giữ chúng trên sổ sách. Ban lãnh đạo nghĩ rằng việc sở hữu những tài sản này sẽ kiếm được nhiều tiền hơn nhưng thời điểm không thể tồi tệ hơn, vì giá bất động sản đang giảm.
Cơ quan quản lý lỏng lẻo. Ủy ban Chứng khoán (SEC) và các cơ quan quản lý khác đã không hành động. Ngay từ năm 2007, SEC đã biết Lehman Brothers đang chấp nhận quá nhiều rủi ro, nhưng cơ quan này không bao giờ yêu cầu Lehman làm bất cứ điều gì để hạn chế rủi ro. Họ cũng không tiết lộ công khai với các cơ quan xếp hạng rằng ngân hàng đã vượt quá giới hạn rủi ro.
Lehman Brothers phá sản có tác động thế nào?
Vụ phá sản của Lehman khiến thị trường tài chính Mỹ quay cuồng. Chỉ số Công nghiệp Dow Jones giảm 504,48 điểm, mức giảm tồi tệ nhất trong bảy năm. Sự sụt giảm tiếp tục cho đến ngày 5/3/2009, khi Dow đóng cửa ở mức 6.594,44 - mức giảm 53% so với mức đỉnh 14.164,53 vào ngày 10/10/2007. Các nhà đầu tư chạy trốn đến khu vực tương đối an toàn là trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ, khiến nó tăng giá.
Các nhà đầu tư biết rằng Lehman phá sản đe dọa các tổ chức tài chính sở hữu trái phiếu của hãng. Vào ngày 16/9/2008, Quỹ Thị trường tiền tệ (Reserve Primary Fund) đã "phá vỡ mệnh giá". Quỹ Thị trường tiền tệ là quỹ đầu tư thị trường vốn ngắn hạn, mà bản chất là quỹ đầu tư tín thác, tập trung vào các sản phẩm trái phiếu ngắn hạn có đặc điểm an toàn, lãi suất cao, thanh khoản cao. Tuy nhiên, vào thời điểm “phá vỡ mệnh giá” – sự kiện cực kỳ hiếm gặp - cổ phiếu của Lehman, thường trị giá ít nhất 1 đô la, chỉ trị giá 0,97,10 đô la. Các nhà đầu tư mất niềm tin vào Quỹ khi nó thông báo lỗ 785 triệu đô la trong tài liệu của Lehman.
Vào ngày 17/9/2008, sự sụp đổ lan rộng. Các nhà đầu tư đã rút kỷ lục 196 tỷ đô la từ các tài khoản thị trường tiền tệ. Nếu tình trạng này tiếp tục diễn ra, các doanh nghiệp sẽ không thể kiếm được tiền để tài trợ cho các hoạt động hàng ngày. Chỉ trong vài tuần, nền kinh tế Mỹ sẽ sụp đổ. Ví dụ: người gửi hàng sẽ không có tiền để giao thực phẩm cho các cửa hàng tạp hóa.
Vào ngày 18/9/2008, Bộ trưởng Paulson và Chủ tịch Fed Bernanke đã gặp các nhà lãnh đạo quốc hộ Mỹ để giải thích rằng thị trường tín dụng chỉ còn vài ngày nữa là sẽ xảy ra cuộc khủng hoảng. Họ yêu cầu khoản 700 tỷ đô la để bảo lãnh các ngân hàng - điều này sẽ cho phép Bộ Tài chính mua cổ phần của các ngân hàng gặp khó khăn. Bởi vì đó là cách nhanh nhất để bơm vốn vào hệ thống tài chính bị đóng băng.
Vào ngày 29/9/2008, Quốc hội Mỹ đã bác bỏ đề xuất này. Điều đó đã khiến chỉ số Dow giảm 777,68 điểm, mức giảm mạnh nhất trong lịch sử chứng khoán Mỹ cho đến năm 2018.
Nguồn: The Balance
“Quả bom nợ” Evergrande của Trung Quốc có nguy cơ bùng nổ khiến người ta nhớ đến vụ Lehman Brothes sụp đổ năm 2008. Evergrande là một trong những nhà phát triển bất động sản lớn nhất Trung Quốc. Trong những năm gần đây, các khoản nợ của Evergrande tăng lên khi công ty này đi vay để đầu tư vào nhiều mục đích khác nhau, trở thành nhà phát triển bất động sản nợ nhiều nhất Trung Quốc, với khoản nợ trị giá hơn 300 tỉ USD.
Trong vài tuần qua, tập đoàn đã cảnh báo các nhà đầu tư về các vấn đề dòng tiền, nói rằng công ty có thể vỡ nợ nếu không thể huy động tiền nhanh chóng. Theo Báo cáo tài chính ngày 30/6/2021, tổng tài sản công ty là 367 tỷ USD, trong đó nợ phải trả 305 tỷ USD, khoảng 89 tỷ USD đến từ trái phiếu và các khoản vay từ các ngân hàng phải trả lãi. Các ngân hàng cho công ty này vay chắc cũng đang "ngồi trên đống lửa".
Ngoài ra, các khoản phải trả khác trị giá 215 tỷ USD là các khoản phải trả (nợ nhà cung cấp, thuế) không áp lực lãi suất. Một số chủ nợ thuộc dạng trái phiếu quốc tế. Lượng trái phiếu đáo hạn trong 2022 khoảng 7 tỷ USD. Lượng tiền mặt của Evergrande vẫn lên tới 162 tỷ NDT, tức khoảng 25 tỷ USD.
Vào thứ Hai, ngày 15/9/2008, lúc 1:45 sáng, Lehman Brothers Holdings đã đệ đơn xin phá sản lên Tòa án Phá sản Hoa Kỳ. Đây là thủ tục phá sản lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Công ty 164 năm tuổi này là ngân hàng đầu tư lớn thứ tư của Hoa Kỳ, và vụ phá sản này đã kích hoạt một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Lehman sử dụng mô hình kinh doanh đòn bẩy cao đòi hỏi hãng phải huy động hàng tỷ đô la mỗi ngày để hoạt động. Năm 2006, hãng đã đầu tư mạnh vào bất động sản có rủi ro cao và các khoản thế chấp dưới chuẩn. Khi các thị trường này chuyển hướng về phía nam, Lehman không thể huy động đủ tiền mặt để duy trì hoạt động kinh doanh.
Chính phủ Mỹ đã cố gắng cứu Lehman Brothers
Lehman Brothers phá sản không phải do Chính phủ Mỹ không cứu vãn, mà là đã cố gắng cứu mà không được.
Tháng 3/2008, Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Hank Paulson và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Ben Bernanke đã lo ngại về khả năng Lehman Brothers phá sản, sau khi Cục Dự trữ liên bang (Fed) giải cứu ngân hàng đầu tư Bear Stearns. Nhiều người kỳ vọng rằng Lehman sẽ là người tiếp theo cần được chính phủ giải cứu.
Nhưng do Lehman Brothers là một ngân hàng đầu tư, chính phủ không thể quốc hữu hóa ngân hàng này như các doanh nghiệp thuộc chính phủ Fannie Mae và Freddie Mac. Cũng vì lý do đó, không có cơ quan quản lý liên bang nào, như Công ty Bảo hiểm Ký thác Liên bang Hoa Kỳ FDIC, có thể đảm nhận việc này.
Hơn nữa, Fed không thể đảm bảo một khoản vay như đã làm với Bear Stearns. Lehman Brothers không có đủ tài sản để đảm bảo khoản vay như vậy.
Dù sao thì Bank of America cũng không muốn cho vay. Ngân hàng đầu tư đa quốc gia này muốn chính phủ bù đắp khoản lỗ dự kiến từ 65 tỷ đến 70 tỷ USD. Nhưng Bộ trưởng Tài chính Paulson nói không. Thay vào đó, ông và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang New York Tim Geithner đã tài trợ cho một kỳ nghỉ cuối tuần với các chủ ngân hàng hàng đầu Mỹ để tìm nguồn vốn cho Lehman Brothers.
Các ngân hàng Mỹ đã dành hai ngày tiếp theo để tìm cách cứu vãn Lehman Brothers. Nhưng trước khi họ có thể, Bank of America đã rút lại thỏa thuận. Ngày hôm sau, Ngân hàng Barclays của Anh thông báo các cơ quan quản lý của Anh không chấp thuận một thỏa thuận của Lehman Brothers. Vậy là thời gian còn lại trong ngày mọi người phải bàn phương án chuẩn bị cho vụ phá sản của Lehman.
Bộ trưởng Paulson đã thúc giục Dick Fuld, Chủ tịch của Lehman, tìm người mua lại như Bear Stearns đã làm và ông Paulson đích thân khuyến khích hai ngân hàng duy nhất quan tâm: Bank of America và British Barclays. Ông cảnh báo rằng cả Bộ Tài chính và Fed đều không thể dùng tiền của chính phủ giúp đỡ được.
Nguyên nhân của sự phá sản của Lehman
Đặt cược vào may rủi. Ngân hàng này đã chịu quá nhiều rủi ro mà không có khả năng huy động tiền mặt nhanh chóng. Năm 2008, Lehman có tài sản 639 tỷ USD, về mặt kỹ thuật là quá đủ để trang trải khoản nợ 613 tỷ USD. Tuy nhiên, tài sản rất khó bán. Do đó, Lehman Brothers không thể bán tài sản để đủ gây quỹ. Vấn đề về dòng tiền đó là nguyên nhân dẫn đến sự phá sản của công ty.
Văn hoá. Ban giám đốc khen thưởng việc chấp nhận rủi ro quá mức. Giám đốc rủi ro của Lehman nói rằng ban lãnh đạo cấp cao đã bỏ qua nhiều chiến lược quản lý rủi ro của bà. Các nhà quản lý hàng đầu muốn đi trước các đối thủ cạnh tranh cũng sử dụng các chiến lược rủi ro cao và họ cũng nghĩ rằng công ty quá thông minh để thất bại.
Tự tin thái quá. Công ty dựa vào các sản phẩm tài chính phức tạp dựa trên sự tăng trưởng nhanh của bất động sản ngay khi thị trường bất động sản bắt đầu suy giảm. Từ năm 2000-2006, doanh thu của công ty đã tăng 130% nhờ những thành công ban đầu với chứng khoán có thế chấp. Năm 2003- 2004, Lehman Brothers mua 5 công ty cho vay cầm cố, cho phép công ty này phát hành và bảo lãnh các khoản vay dưới chuẩn, làm tăng khả năng sinh lời.
Vào tháng 3/2006, Lehman đã mua rất nhiều vào bất động sản thương mại và các khoản vay rủi ro và thay vì bán chúng ngay lập tức, hãng vẫn giữ chúng trên sổ sách. Ban lãnh đạo nghĩ rằng việc sở hữu những tài sản này sẽ kiếm được nhiều tiền hơn nhưng thời điểm không thể tồi tệ hơn, vì giá bất động sản đang giảm.
Cơ quan quản lý lỏng lẻo. Ủy ban Chứng khoán (SEC) và các cơ quan quản lý khác đã không hành động. Ngay từ năm 2007, SEC đã biết Lehman Brothers đang chấp nhận quá nhiều rủi ro, nhưng cơ quan này không bao giờ yêu cầu Lehman làm bất cứ điều gì để hạn chế rủi ro. Họ cũng không tiết lộ công khai với các cơ quan xếp hạng rằng ngân hàng đã vượt quá giới hạn rủi ro.
Lehman Brothers phá sản có tác động thế nào?
Vụ phá sản của Lehman khiến thị trường tài chính Mỹ quay cuồng. Chỉ số Công nghiệp Dow Jones giảm 504,48 điểm, mức giảm tồi tệ nhất trong bảy năm. Sự sụt giảm tiếp tục cho đến ngày 5/3/2009, khi Dow đóng cửa ở mức 6.594,44 - mức giảm 53% so với mức đỉnh 14.164,53 vào ngày 10/10/2007. Các nhà đầu tư chạy trốn đến khu vực tương đối an toàn là trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ, khiến nó tăng giá.
Các nhà đầu tư biết rằng Lehman phá sản đe dọa các tổ chức tài chính sở hữu trái phiếu của hãng. Vào ngày 16/9/2008, Quỹ Thị trường tiền tệ (Reserve Primary Fund) đã "phá vỡ mệnh giá". Quỹ Thị trường tiền tệ là quỹ đầu tư thị trường vốn ngắn hạn, mà bản chất là quỹ đầu tư tín thác, tập trung vào các sản phẩm trái phiếu ngắn hạn có đặc điểm an toàn, lãi suất cao, thanh khoản cao. Tuy nhiên, vào thời điểm “phá vỡ mệnh giá” – sự kiện cực kỳ hiếm gặp - cổ phiếu của Lehman, thường trị giá ít nhất 1 đô la, chỉ trị giá 0,97,10 đô la. Các nhà đầu tư mất niềm tin vào Quỹ khi nó thông báo lỗ 785 triệu đô la trong tài liệu của Lehman.
Vào ngày 17/9/2008, sự sụp đổ lan rộng. Các nhà đầu tư đã rút kỷ lục 196 tỷ đô la từ các tài khoản thị trường tiền tệ. Nếu tình trạng này tiếp tục diễn ra, các doanh nghiệp sẽ không thể kiếm được tiền để tài trợ cho các hoạt động hàng ngày. Chỉ trong vài tuần, nền kinh tế Mỹ sẽ sụp đổ. Ví dụ: người gửi hàng sẽ không có tiền để giao thực phẩm cho các cửa hàng tạp hóa.
Vào ngày 18/9/2008, Bộ trưởng Paulson và Chủ tịch Fed Bernanke đã gặp các nhà lãnh đạo quốc hộ Mỹ để giải thích rằng thị trường tín dụng chỉ còn vài ngày nữa là sẽ xảy ra cuộc khủng hoảng. Họ yêu cầu khoản 700 tỷ đô la để bảo lãnh các ngân hàng - điều này sẽ cho phép Bộ Tài chính mua cổ phần của các ngân hàng gặp khó khăn. Bởi vì đó là cách nhanh nhất để bơm vốn vào hệ thống tài chính bị đóng băng.
Vào ngày 29/9/2008, Quốc hội Mỹ đã bác bỏ đề xuất này. Điều đó đã khiến chỉ số Dow giảm 777,68 điểm, mức giảm mạnh nhất trong lịch sử chứng khoán Mỹ cho đến năm 2018.
Nguồn: The Balance
