Vũ Nguyễn
Writer
Nói rằng Gia Cát Lượng mang mối thù với Tào Tháo nên không bao giờ chịu ra giúp họ Tào nghe có vẻ hợp lý, nhưng thực ra hoàn toàn không đúng. Lý do thường được nhắc tới là Tào Tháo từng thảm sát Từ Châu, khiến gia tộc họ Gia Cát phải bỏ quê Langya chạy vào Kinh Châu nương nhờ Lưu Biểu. Hai sự kiện này khi đặt cạnh nhau rất dễ tạo thành một câu chuyện trọn vẹn, nhưng xét kỹ về thời gian và quan hệ nhân quả thì không khớp. Gia Cát Lượng không hề có thù oán gì với Tào Tháo. Trái lại, nhà họ Gia Cát từng chịu ơn Viên Thuật và lại có va chạm với họ Lưu.
Thảm sát Từ Châu diễn ra vào mùa hè năm đầu niên hiệu Hưng Bình, tức năm 194 sau Công nguyên. Khi đó Tào Tháo đem quân đánh Đào Khiêm, chiếm nhiều thành rồi tiến sang Biển Đông, đánh bại cánh quân của Cao Bảo và Lưu Bị ở Tancheng trước khi tiếp tục tấn công và giết hại vô số dân chúng. Còn Gia Cát Lượng sinh năm 181, lúc đó khoảng mười bốn tuổi, theo tiêu chuẩn thời cổ đã là người trưởng thành. Quê ông ở huyện Dương Đô thuộc Langya, nơi danh nghĩa thuộc Từ Châu. Nghe thì có vẻ đúng quy luật rằng ông bị cuốn vào biến cố Từ Châu, nhưng thực tế gia đình ông đã rời quê trước đó do một chuyện khác hoàn toàn.
Cha của Gia Cát Lượng mất sớm, ông cùng em trai được chú là Gia Cát Huyền nhận nuôi. Chính Gia Cát Huyền được Viên Thuật bổ nhiệm làm Thái thú Cửu Giang. Cả gia đình vì thế theo ông vào quận Ngọc Chương, tức Cửu Giang đời sau. Quận này lúc đó dân số khoảng ba mươi lăm vạn người, không quá lớn nhưng đủ để duy trì một bộ máy hành chính tương đối ổn định. Sau khi nhận chức, Gia Cát Huyền bước vào vòng tranh chấp quyền lực với Chu Hạo. Triều đình không chấp thuận đề cử của Lưu Bưu và bổ nhiệm Chu Hạo vào vị trí Thái thú. Cuộc giằng co giữa hai phe kết thúc bằng cái chết của Gia Cát Huyền. Gia đình họ Gia Cát vì vậy mất chỗ dựa, buộc phải rời Cửu Giang rồi vào Kinh Châu. Chuỗi biến cố này gắn với Viên Thuật và Lưu Bưu, hoàn toàn không liên quan đến Tào Tháo.
Trong khi đó Tào Tháo thực ra không có lý do gì để thù ghét họ Gia Cát, thậm chí còn coi trọng họ. Sau trận Xích Bích, Tào Tháo từng tìm cách chiêu dụ Gia Cát Lượng. Trong tuyển tập văn thư của Tào Tháo vẫn còn bức thư gửi ông, tỏ ý trọng vọng và hi vọng Gia Cát Lượng có thể về phục vụ. Những người quen của ông như Từ Thứ, Mạnh Kiên hay Sĩ Đạo cũng đã vào hàng ngũ Tào Tháo, cho thấy họ Tào không hề có định kiến với lớp trí thức từ Kinh Châu.
Nhìn vào chuỗi sự kiện, Gia Cát Lượng chưa từng trực tiếp va chạm với Tào Tháo. Gia đình ông không vì cuộc thảm sát Từ Châu mà phải bỏ quê. Mọi rắc rối đều đến từ cuộc tranh chấp giữa Viên Thuật, Lưu Bưu và Chu Hạo ở Ngọc Chương, chứ không hề liên quan đến chiến dịch quân sự của Tào Tháo. Vậy nên chuyện thù oán là vô căn cứ.
Lòng trung thành của Gia Cát Lượng dành cho Lưu Bị xuất phát từ lý tưởng phục hưng nhà Hán chứ không vì mối thù cá nhân nào. Nếu Tào Tháo giữ lập trường trung thành với triều Hán, rất có thể Gia Cát Lượng sẽ không xem ông là đối thủ. Còn nếu Gia Cát Lượng đồng ý nhận lời mời của Tào Tháo, địa vị của ông trong doanh trại họ Tào chắc chắn không dưới Từ Thứ, Tuân Úc hay Giả Hủ.
Nói cách khác, giữa Gia Cát Lượng và Tào Tháo không có thù hận gia tộc. Việc ông chọn Lưu Bị là vì tin rằng đây là con đường phù hợp để phục hồi nhà Hán, chứ không phải vì mối thù riêng tư như nhiều người vẫn nghĩ.
Thảm sát Từ Châu diễn ra vào mùa hè năm đầu niên hiệu Hưng Bình, tức năm 194 sau Công nguyên. Khi đó Tào Tháo đem quân đánh Đào Khiêm, chiếm nhiều thành rồi tiến sang Biển Đông, đánh bại cánh quân của Cao Bảo và Lưu Bị ở Tancheng trước khi tiếp tục tấn công và giết hại vô số dân chúng. Còn Gia Cát Lượng sinh năm 181, lúc đó khoảng mười bốn tuổi, theo tiêu chuẩn thời cổ đã là người trưởng thành. Quê ông ở huyện Dương Đô thuộc Langya, nơi danh nghĩa thuộc Từ Châu. Nghe thì có vẻ đúng quy luật rằng ông bị cuốn vào biến cố Từ Châu, nhưng thực tế gia đình ông đã rời quê trước đó do một chuyện khác hoàn toàn.
Cha của Gia Cát Lượng mất sớm, ông cùng em trai được chú là Gia Cát Huyền nhận nuôi. Chính Gia Cát Huyền được Viên Thuật bổ nhiệm làm Thái thú Cửu Giang. Cả gia đình vì thế theo ông vào quận Ngọc Chương, tức Cửu Giang đời sau. Quận này lúc đó dân số khoảng ba mươi lăm vạn người, không quá lớn nhưng đủ để duy trì một bộ máy hành chính tương đối ổn định. Sau khi nhận chức, Gia Cát Huyền bước vào vòng tranh chấp quyền lực với Chu Hạo. Triều đình không chấp thuận đề cử của Lưu Bưu và bổ nhiệm Chu Hạo vào vị trí Thái thú. Cuộc giằng co giữa hai phe kết thúc bằng cái chết của Gia Cát Huyền. Gia đình họ Gia Cát vì vậy mất chỗ dựa, buộc phải rời Cửu Giang rồi vào Kinh Châu. Chuỗi biến cố này gắn với Viên Thuật và Lưu Bưu, hoàn toàn không liên quan đến Tào Tháo.
Trong khi đó Tào Tháo thực ra không có lý do gì để thù ghét họ Gia Cát, thậm chí còn coi trọng họ. Sau trận Xích Bích, Tào Tháo từng tìm cách chiêu dụ Gia Cát Lượng. Trong tuyển tập văn thư của Tào Tháo vẫn còn bức thư gửi ông, tỏ ý trọng vọng và hi vọng Gia Cát Lượng có thể về phục vụ. Những người quen của ông như Từ Thứ, Mạnh Kiên hay Sĩ Đạo cũng đã vào hàng ngũ Tào Tháo, cho thấy họ Tào không hề có định kiến với lớp trí thức từ Kinh Châu.
Nhìn vào chuỗi sự kiện, Gia Cát Lượng chưa từng trực tiếp va chạm với Tào Tháo. Gia đình ông không vì cuộc thảm sát Từ Châu mà phải bỏ quê. Mọi rắc rối đều đến từ cuộc tranh chấp giữa Viên Thuật, Lưu Bưu và Chu Hạo ở Ngọc Chương, chứ không hề liên quan đến chiến dịch quân sự của Tào Tháo. Vậy nên chuyện thù oán là vô căn cứ.
Lòng trung thành của Gia Cát Lượng dành cho Lưu Bị xuất phát từ lý tưởng phục hưng nhà Hán chứ không vì mối thù cá nhân nào. Nếu Tào Tháo giữ lập trường trung thành với triều Hán, rất có thể Gia Cát Lượng sẽ không xem ông là đối thủ. Còn nếu Gia Cát Lượng đồng ý nhận lời mời của Tào Tháo, địa vị của ông trong doanh trại họ Tào chắc chắn không dưới Từ Thứ, Tuân Úc hay Giả Hủ.
Nói cách khác, giữa Gia Cát Lượng và Tào Tháo không có thù hận gia tộc. Việc ông chọn Lưu Bị là vì tin rằng đây là con đường phù hợp để phục hồi nhà Hán, chứ không phải vì mối thù riêng tư như nhiều người vẫn nghĩ.
