Khánh Vân
Writer
Hơn ba thập kỷ sau cơn sốt toàn cầu của những chiếc máy nuôi thú ảo Tamagotchi, thứ tình cảm trong sáng mà thế hệ 9x từng dành cho những sinh vật pixel ngộ nghĩnh đang bị lợi dụng theo một cách bị mô tả là "đen tối, độc ác và phản địa đàng". Một phát minh mới có tên "Vape-o-Gotchi" đang gây ra làn sóng phẫn nộ dữ dội khi tích hợp trò chơi nuôi thú ảo vào một thiết bị thuốc lá điện tử (vape), nhưng với một cơ chế vận hành nghiệt ngã và nguy hiểm.
Những điểm chính
Phát minh gây tranh cãi này là sản phẩm của Rebecca Xun, một cựu thực tập sinh tại Meta (công ty mẹ Facebook), và Lucia Camacho, một kỹ sư phần cứng tại nhà thầu quốc phòng Anduril. Họ đã kết hợp một thiết bị vape phổ thông (Elf Bar BC5000) với các linh kiện điện tử tự chế (bo mạch, cảm biến, màn hình) để tạo ra Vape-o-Gotchi. Cơ chế hoạt động khá đơn giản: cảm biến phát hiện sự thay đổi điện áp mỗi khi người dùng hút thuốc, tín hiệu này kích hoạt mạch điện "cho thú ảo ăn", giúp nó khỏe mạnh.
Điều trớ trêu và gây phẫn nộ nhất là mục đích ban đầu của phát minh này. Rebecca Xun, vốn cũng là người hút thuốc lá điện tử và ý thức được tác hại của nó, ban đầu muốn tạo ra một thiết bị giúp cai thuốc. Ý tưởng gốc là con thú ảo sẽ sống khỏe khi người dùng không hút thuốc, và sẽ yếu dần nếu họ hút quá nhiều hoặc vượt giới hạn hàng ngày.
Tuy nhiên, khi biết đến cuộc thi "Stupid Hackathon" (một cuộc thi lập trình khuyến khích tạo ra các sản phẩm "ngu ngốc" nhưng có kỹ thuật) do Đại học New York tổ chức, Xun và Camacho đã quyết định đảo ngược hoàn toàn cơ chế hoạt động để sản phẩm trở nên đủ "ngớ ngẩn" và gây sốc cho cuộc thi. "Nó là một chiếc vape có thú ảo bên trong. Và nếu bạn không hút thuốc, con thú ảo sẽ chết," họ trình bày ý tưởng tại hackathon.
Ngay lập tức, Vape-o-Gotchi phiên bản "phản địa đàng" này đã làm dậy sóng mạng xã hội. Bên cạnh những lời lên án mạnh mẽ, gọi đây là "tội ác", "vô nhân đạo", "cần phải cấm", thì lại có không ít bình luận tỏ ra thích thú một cách kỳ lạ. Một số người bị cuốn hút bởi hình ảnh thú ảo đáng yêu và thậm chí cảm thấy thương cảm khi nó "khóc" vì không được "ăn" (tức là người dùng không hút thuốc).
"Sáng tạo chết đi được, cho tôi một con. Tôi hứa, đảm bảo nó sẽ sống tốt," một người bình luận trên X. Đáng sợ hơn, khi có người đặt câu hỏi: "Ung thư hay là Tamagochi chết?", một tài khoản khác trả lời: "Tôi nguyện chết vì ung thư trước khi để Tamagochi của tôi phải chết".
Những phản ứng này càng làm tăng thêm sự lo ngại của các nhà hoạt động sức khỏe cộng đồng. Thuốc lá điện tử, với màu sắc bắt mắt và hương vị hấp dẫn, vốn đã bị chỉ trích mạnh mẽ vì nhắm vào giới trẻ. Việc tích hợp thêm yếu tố game hóa gây nghiện và lợi dụng tình cảm với thú ảo như Vape-o-Gotchi được xem là một bước đi cực kỳ nguy hiểm, có thể khiến "đại dịch" thuốc lá điện tử trong giới trẻ trở nên trầm trọng hơn. Các nghiên cứu khoa học ngày càng cho thấy thuốc lá điện tử tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng, từ bệnh hô hấp, tim mạch đến ung thư, và việc phát hiện chì, Uranium trong nước tiểu người dùng trẻ càng gióng lên hồi chuông báo động.
Đối mặt với chỉ trích, Xun và Camacho cho biết phiên bản hiện tại chỉ dành cho cuộc thi và họ sẽ khôi phục lại cơ chế cai thuốc ban đầu sau đó. Tuy nhiên, họ cũng có ý định công bố toàn bộ thiết kế, bao gồm linh kiện và mã nguồn mở để mọi người có thể tự chế tạo tại nhà. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng, bất chấp ý định tốt ban đầu, phiên bản độc hại, khuyến khích hút thuốc của Vape-o-Gotchi có thể bị sao chép và lan truyền, đặc biệt là trong giới trẻ, gây ra những hậu quả khôn lường cho sức khỏe cộng đồng.
Những điểm chính
- "Vape-o-Gotchi" là thiết bị thuốc lá điện tử tích hợp game nuôi thú ảo, gây phẫn nộ dư luận.
- Cơ chế gây tranh cãi cốt lõi: Người dùng phải hút vape liên tục để giữ thú ảo sống, nếu ngừng hút, thú ảo sẽ chết.
- Trớ trêu thay, ý tưởng ban đầu của các nhà phát triển là tạo ra thiết bị giúp cai thuốc lá (thú ảo sống khi không hút), nhưng đã bị đảo ngược cho cuộc thi "Stupid Hackathon".
- Phát minh bị lên án mạnh mẽ vì lợi dụng tình cảm gắn bó với thú ảo, bình thường hóa và khuyến khích hành vi hút thuốc lá điện tử, đặc biệt nguy hiểm với giới trẻ.
- Mặc dù tác giả dự định khôi phục cơ chế cai thuốc, kế hoạch công bố mã nguồn mở làm dấy lên lo ngại phiên bản độc hại có thể bị nhân bản và lan tràn.
Phát minh gây tranh cãi này là sản phẩm của Rebecca Xun, một cựu thực tập sinh tại Meta (công ty mẹ Facebook), và Lucia Camacho, một kỹ sư phần cứng tại nhà thầu quốc phòng Anduril. Họ đã kết hợp một thiết bị vape phổ thông (Elf Bar BC5000) với các linh kiện điện tử tự chế (bo mạch, cảm biến, màn hình) để tạo ra Vape-o-Gotchi. Cơ chế hoạt động khá đơn giản: cảm biến phát hiện sự thay đổi điện áp mỗi khi người dùng hút thuốc, tín hiệu này kích hoạt mạch điện "cho thú ảo ăn", giúp nó khỏe mạnh.
Điều trớ trêu và gây phẫn nộ nhất là mục đích ban đầu của phát minh này. Rebecca Xun, vốn cũng là người hút thuốc lá điện tử và ý thức được tác hại của nó, ban đầu muốn tạo ra một thiết bị giúp cai thuốc. Ý tưởng gốc là con thú ảo sẽ sống khỏe khi người dùng không hút thuốc, và sẽ yếu dần nếu họ hút quá nhiều hoặc vượt giới hạn hàng ngày.
Tuy nhiên, khi biết đến cuộc thi "Stupid Hackathon" (một cuộc thi lập trình khuyến khích tạo ra các sản phẩm "ngu ngốc" nhưng có kỹ thuật) do Đại học New York tổ chức, Xun và Camacho đã quyết định đảo ngược hoàn toàn cơ chế hoạt động để sản phẩm trở nên đủ "ngớ ngẩn" và gây sốc cho cuộc thi. "Nó là một chiếc vape có thú ảo bên trong. Và nếu bạn không hút thuốc, con thú ảo sẽ chết," họ trình bày ý tưởng tại hackathon.
Ngay lập tức, Vape-o-Gotchi phiên bản "phản địa đàng" này đã làm dậy sóng mạng xã hội. Bên cạnh những lời lên án mạnh mẽ, gọi đây là "tội ác", "vô nhân đạo", "cần phải cấm", thì lại có không ít bình luận tỏ ra thích thú một cách kỳ lạ. Một số người bị cuốn hút bởi hình ảnh thú ảo đáng yêu và thậm chí cảm thấy thương cảm khi nó "khóc" vì không được "ăn" (tức là người dùng không hút thuốc).
"Sáng tạo chết đi được, cho tôi một con. Tôi hứa, đảm bảo nó sẽ sống tốt," một người bình luận trên X. Đáng sợ hơn, khi có người đặt câu hỏi: "Ung thư hay là Tamagochi chết?", một tài khoản khác trả lời: "Tôi nguyện chết vì ung thư trước khi để Tamagochi của tôi phải chết".
Những phản ứng này càng làm tăng thêm sự lo ngại của các nhà hoạt động sức khỏe cộng đồng. Thuốc lá điện tử, với màu sắc bắt mắt và hương vị hấp dẫn, vốn đã bị chỉ trích mạnh mẽ vì nhắm vào giới trẻ. Việc tích hợp thêm yếu tố game hóa gây nghiện và lợi dụng tình cảm với thú ảo như Vape-o-Gotchi được xem là một bước đi cực kỳ nguy hiểm, có thể khiến "đại dịch" thuốc lá điện tử trong giới trẻ trở nên trầm trọng hơn. Các nghiên cứu khoa học ngày càng cho thấy thuốc lá điện tử tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng, từ bệnh hô hấp, tim mạch đến ung thư, và việc phát hiện chì, Uranium trong nước tiểu người dùng trẻ càng gióng lên hồi chuông báo động.
