Hoàng Khang
Writer
Từ sự cố nguy hiểm ngay sau khi phóng đến những kỳ tích sửa chữa ngoài không gian và các khám phá khoa học đột phá, trạm vũ trụ Skylab đã viết nên một chương đầy kịch tính và ý nghĩa trong lịch sử chinh phục vũ trụ của NASA.
Bước ngoặt hậu Apollo: Hướng tới cuộc sống và làm việc trong không gian
Ngày 14 tháng 5 năm 1973 đã đi vào lịch sử hàng không vũ trụ thế giới như một cột mốc quan trọng: Hoa Kỳ chính thức phóng lên quỹ đạo Trái Đất trạm vũ trụ đầu tiên của mình mang tên Skylab. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh đầu những năm 1970, khi cuộc đua không gian căng thẳng giữa Mỹ và Liên Xô đang có dấu hiệu tạm lắng sau những thành công vang dội của chương trình Apollo đưa người lên Mặt Trăng.
Giới khoa học Mỹ lúc này đứng trước một câu hỏi lớn: Sau khi đã đặt chân lên Mặt Trăng, con người sẽ làm gì tiếp theo trong hành trình khám phá vũ trụ? NASA đã lựa chọn một hướng đi đầy tham vọng và mang tính chiến lược dài hạn: thay vì tiếp tục các cuộc đổ bộ tốn kém, họ quyết định biến không gian thành một nơi có thể sinh sống và làm việc thực sự. Và Skylab, được đưa lên bởi tên lửa Saturn V – loại tên lửa khổng lồ từng mang các phi hành gia Apollo đến với Mặt Trăng – chính là hiện thực hóa cho tầm nhìn đó.
Skylab: Một phòng thí nghiệm bay giữa các vì sao
So với Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) hiện đại ngày nay, Skylab có cấu trúc tương đối đơn giản. Tuy nhiên, ở thời điểm nó ra đời, Skylab là một kỳ tích của kỹ thuật hàng không vũ trụ. Với chiều dài khoảng 25 mét và đường kính gần 7 mét, trạm được thiết kế như một phòng thí nghiệm không gian có khả năng hoạt động độc lập, sẵn sàng tiếp nhận các phi hành đoàn đến làm việc trong thời gian dài.
Bên trong Skylab là một không gian sống và làm việc được chia thành ba tầng chính: khu vực nghỉ ngơi cho phi hành đoàn, khu vực dành cho các thí nghiệm khoa học và kho chứa vật tư, thiết bị. Một trong những điểm nổi bật của Skylab là việc nó được trang bị một hệ thống quan sát Mặt Trời có độ phân giải cực cao – một điều chưa từng có trên bất kỳ thiết bị không gian nào trước đó.
Mục tiêu chính của chương trình Skylab bao gồm việc nghiên cứu những ảnh hưởng sinh lý của môi trường không trọng lực kéo dài lên cơ thể con người, thực hiện các quan sát khoa học đa dạng từ vũ trụ, và quan trọng không kém là thử nghiệm khả năng sửa chữa, bảo trì các thiết bị và chính trạm vũ trụ từ xa. Đây được xem là bước đệm thiết yếu cho các chương trình không gian dài hạn và phức tạp hơn về sau.
Sự cố "ngàn cân treo sợi tóc" 63 giây sau khi rời bệ phóng
Tuy nhiên, giấc mơ về một phòng thí nghiệm quỹ đạo hoàn hảo của Skylab đã suýt chút nữa tan vỡ chỉ vài giây sau khi nó bắt đầu hành trình của mình. Chỉ 63 giây sau khi tên lửa Saturn V rời bệ phóng, một sự cố kỹ thuật nghiêm trọng đã xảy ra: tấm chắn vi thiên thạch của trạm vũ trụ bất ngờ bị bung ra sớm hơn dự kiến do rung chấn mạnh. Sự cố này đã làm hư hại nặng một trong hai tấm pin mặt trời chính của trạm và khiến tấm pin còn lại bị kẹt, không thể bung ra hoàn toàn.
Hậu quả của sự cố này vô cùng nghiêm trọng. Skylab mất gần như toàn bộ khả năng tự cung cấp điện từ năng lượng mặt trời. Hệ thống làm mát cũng bị ảnh hưởng, dẫn đến nhiệt độ bên trong cabin tăng vọt lên hơn 50 độ C. Toàn bộ hệ thống thiết bị điện tử tinh vi và lượng thực phẩm dự trữ cho các phi hành đoàn tương lai đứng trước nguy cơ bị phá hủy hoàn toàn, ngay cả trước khi có bất kỳ ai đặt chân lên trạm.
NASA rơi vào một tình thế "ngàn cân treo sợi tóc". Nhưng với sự nhanh nhạy, quyết đoán và năng lực kỹ thuật vượt trội, cơ quan này đã quyết định điều chỉnh khẩn cấp kế hoạch phóng phi hành đoàn đầu tiên – mang tên Skylab 2. Phi hành đoàn này, bao gồm ba phi hành gia kỳ cựu Pete Conrad, Joseph Kerwin và Paul Weitz, được giao một nhiệm vụ lịch sử và đầy thử thách: "giải cứu" trạm vũ trụ đang trong tình trạng nguy kịch.
Kỳ tích sửa chữa ngoài không gian và sự hồi sinh của Skylab
Ngày 25 tháng 5 năm 1973, chỉ 11 ngày sau khi Skylab gặp sự cố, tàu vũ trụ Apollo mang theo ba phi hành gia của Skylab 2 đã tiếp cận và ghép nối thành công với trạm. Với một bộ công cụ đặc biệt được thiết kế và chế tạo cấp tốc dưới mặt đất, họ đã thực hiện một trong những hoạt động sửa chữa ngoài không gian đầu tiên và phức tạp nhất trong lịch sử.
Các phi hành gia đã dũng cảm thực hiện các chuyến đi bộ ngoài không gian (EVA), triển khai một tấm chắn nắng tạm thời tự chế từ khoang thoát hiểm của tàu Apollo để làm giảm nhiệt độ bên trong Skylab. Sau đó, họ tiếp cận khu vực tấm pin mặt trời bị kẹt và bằng các thiết bị cơ học cùng sự khéo léo phi thường, đã thành công giải phóng nó. Khi tấm pin này bung ra, hệ thống điện của Skylab được khôi phục một phần đáng kể, giúp trạm vũ trụ trở lại trạng thái có thể hoạt động.
Đây không chỉ là một chiến thắng về mặt kỹ thuật, mà còn là một minh chứng cho sự sáng tạo, tinh thần đồng đội và ý chí không bỏ cuộc của con người. Một phòng thí nghiệm không gian khổng lồ, tưởng chừng đã trở thành một khối rác vũ trụ vô tri, nay lại có cơ hội tiếp tục sứ mệnh khoa học cao cả của mình.
Ba phi hành đoàn và 171 ngày làm nên lịch sử khoa học
Trong vòng chưa đầy một năm hoạt động, Skylab đã tiếp nhận tổng cộng ba phi hành đoàn, thực hiện 171 ngày làm việc liên tục trên quỹ đạo. Những phi hành gia này không chỉ đơn thuần là sống và thích nghi với môi trường không trọng lực, mà còn thực hiện hơn 270 thí nghiệm khoa học quan trọng trong các lĩnh vực đa dạng như sinh học vũ trụ, vật lý thiên thể, khí tượng học và thiên văn học.
Đặc biệt, Skylab đã lần đầu tiên cung cấp cho các nhà khoa học những hình ảnh chi tiết và dữ liệu quý giá về các vết đen Mặt Trời cũng như các cơn bão mặt trời. Những thông tin này có ý nghĩa vô cùng quan trọng, giúp con người hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của thời tiết không gian đến Trái Đất và các sứ mệnh không gian trong tương lai.
Các quan sát Trái Đất từ Skylab cũng mang lại những phát hiện đáng kinh ngạc: từ việc theo dõi sự biến động của rừng mưa Amazon, tình trạng băng tan ở Nam Cực cho đến việc lập bản đồ mô hình di chuyển của các dòng hải lưu lớn trên Thái Bình Dương. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, loài người có được một cái nhìn liên tục, bao quát và chi tiết đến vậy về hành tinh của chúng ta từ trên cao.
Cái kết bất ngờ... và một khoản phạt "dở khóc dở cười"
Sau khi hoàn thành xuất sắc sứ mệnh khoa học của mình với phi hành đoàn cuối cùng, Skylab tiếp tục bay tự động trên quỹ đạo trong khoảng sáu năm. NASA ban đầu đã có hy vọng sẽ tái sử dụng hoặc nâng cấp trạm vũ trụ này bằng cách sử dụng các tàu con thoi mới. Tuy nhiên, do những thay đổi về kỹ thuật, ưu tiên chương trình và các vấn đề tài chính, kế hoạch này cuối cùng đã bị hủy bỏ.
Ngày 11 tháng 7 năm 1979, Skylab chính thức tái nhập bầu khí quyển của Trái Đất. Phần lớn trạm đã bị đốt cháy, nhưng một số mảnh vỡ đã rơi xuống khu vực dân cư thưa thớt ở miền Tây nước Úc. May mắn là không có thiệt hại nào về người hay tài sản nghiêm trọng xảy ra. Tuy nhiên, sự kiện này vẫn khiến dư luận thế giới một phen dậy sóng. Một chi tiết thú vị và có phần bi hài là chính phủ Úc sau đó đã "phạt" NASA 400 đô la vì tội... xả rác!
Di sản không phai mờ
Dù vòng đời hoạt động tương đối ngắn ngủi và kết thúc theo một cách không mấy vẻ vang, Skylab đã để lại một di sản khoa học và kỹ thuật vô cùng to lớn. Nó đã chứng minh một cách thuyết phục rằng con người hoàn toàn có thể sống và làm việc hiệu quả trong không gian trong thời gian dài. Những bài học kinh nghiệm và dữ liệu khoa học thu thập được từ Skylab đã đặt nền móng vững chắc cho các chương trình trạm vũ trụ nổi tiếng sau này như trạm Mir của Nga và Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), cũng như truyền cảm hứng cho các thế hệ trạm vũ trụ thương mại trong tương lai.
Skylab cũng cho thấy một cách rõ ràng rằng: ngoài việc là một công cụ để chinh phục những miền đất mới, không gian còn là một phòng thí nghiệm vĩ đại nhất – nơi những giới hạn của sinh học, vật lý và kỹ thuật được thử thách và khám phá theo những cách mà môi trường Trái Đất không bao giờ có thể mang lại.
Bước ngoặt hậu Apollo: Hướng tới cuộc sống và làm việc trong không gian
Ngày 14 tháng 5 năm 1973 đã đi vào lịch sử hàng không vũ trụ thế giới như một cột mốc quan trọng: Hoa Kỳ chính thức phóng lên quỹ đạo Trái Đất trạm vũ trụ đầu tiên của mình mang tên Skylab. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh đầu những năm 1970, khi cuộc đua không gian căng thẳng giữa Mỹ và Liên Xô đang có dấu hiệu tạm lắng sau những thành công vang dội của chương trình Apollo đưa người lên Mặt Trăng.
Giới khoa học Mỹ lúc này đứng trước một câu hỏi lớn: Sau khi đã đặt chân lên Mặt Trăng, con người sẽ làm gì tiếp theo trong hành trình khám phá vũ trụ? NASA đã lựa chọn một hướng đi đầy tham vọng và mang tính chiến lược dài hạn: thay vì tiếp tục các cuộc đổ bộ tốn kém, họ quyết định biến không gian thành một nơi có thể sinh sống và làm việc thực sự. Và Skylab, được đưa lên bởi tên lửa Saturn V – loại tên lửa khổng lồ từng mang các phi hành gia Apollo đến với Mặt Trăng – chính là hiện thực hóa cho tầm nhìn đó.
Skylab: Một phòng thí nghiệm bay giữa các vì sao
So với Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) hiện đại ngày nay, Skylab có cấu trúc tương đối đơn giản. Tuy nhiên, ở thời điểm nó ra đời, Skylab là một kỳ tích của kỹ thuật hàng không vũ trụ. Với chiều dài khoảng 25 mét và đường kính gần 7 mét, trạm được thiết kế như một phòng thí nghiệm không gian có khả năng hoạt động độc lập, sẵn sàng tiếp nhận các phi hành đoàn đến làm việc trong thời gian dài.
Bên trong Skylab là một không gian sống và làm việc được chia thành ba tầng chính: khu vực nghỉ ngơi cho phi hành đoàn, khu vực dành cho các thí nghiệm khoa học và kho chứa vật tư, thiết bị. Một trong những điểm nổi bật của Skylab là việc nó được trang bị một hệ thống quan sát Mặt Trời có độ phân giải cực cao – một điều chưa từng có trên bất kỳ thiết bị không gian nào trước đó.
Mục tiêu chính của chương trình Skylab bao gồm việc nghiên cứu những ảnh hưởng sinh lý của môi trường không trọng lực kéo dài lên cơ thể con người, thực hiện các quan sát khoa học đa dạng từ vũ trụ, và quan trọng không kém là thử nghiệm khả năng sửa chữa, bảo trì các thiết bị và chính trạm vũ trụ từ xa. Đây được xem là bước đệm thiết yếu cho các chương trình không gian dài hạn và phức tạp hơn về sau.
Sự cố "ngàn cân treo sợi tóc" 63 giây sau khi rời bệ phóng
Tuy nhiên, giấc mơ về một phòng thí nghiệm quỹ đạo hoàn hảo của Skylab đã suýt chút nữa tan vỡ chỉ vài giây sau khi nó bắt đầu hành trình của mình. Chỉ 63 giây sau khi tên lửa Saturn V rời bệ phóng, một sự cố kỹ thuật nghiêm trọng đã xảy ra: tấm chắn vi thiên thạch của trạm vũ trụ bất ngờ bị bung ra sớm hơn dự kiến do rung chấn mạnh. Sự cố này đã làm hư hại nặng một trong hai tấm pin mặt trời chính của trạm và khiến tấm pin còn lại bị kẹt, không thể bung ra hoàn toàn.
Hậu quả của sự cố này vô cùng nghiêm trọng. Skylab mất gần như toàn bộ khả năng tự cung cấp điện từ năng lượng mặt trời. Hệ thống làm mát cũng bị ảnh hưởng, dẫn đến nhiệt độ bên trong cabin tăng vọt lên hơn 50 độ C. Toàn bộ hệ thống thiết bị điện tử tinh vi và lượng thực phẩm dự trữ cho các phi hành đoàn tương lai đứng trước nguy cơ bị phá hủy hoàn toàn, ngay cả trước khi có bất kỳ ai đặt chân lên trạm.
NASA rơi vào một tình thế "ngàn cân treo sợi tóc". Nhưng với sự nhanh nhạy, quyết đoán và năng lực kỹ thuật vượt trội, cơ quan này đã quyết định điều chỉnh khẩn cấp kế hoạch phóng phi hành đoàn đầu tiên – mang tên Skylab 2. Phi hành đoàn này, bao gồm ba phi hành gia kỳ cựu Pete Conrad, Joseph Kerwin và Paul Weitz, được giao một nhiệm vụ lịch sử và đầy thử thách: "giải cứu" trạm vũ trụ đang trong tình trạng nguy kịch.
Kỳ tích sửa chữa ngoài không gian và sự hồi sinh của Skylab
Ngày 25 tháng 5 năm 1973, chỉ 11 ngày sau khi Skylab gặp sự cố, tàu vũ trụ Apollo mang theo ba phi hành gia của Skylab 2 đã tiếp cận và ghép nối thành công với trạm. Với một bộ công cụ đặc biệt được thiết kế và chế tạo cấp tốc dưới mặt đất, họ đã thực hiện một trong những hoạt động sửa chữa ngoài không gian đầu tiên và phức tạp nhất trong lịch sử.
Các phi hành gia đã dũng cảm thực hiện các chuyến đi bộ ngoài không gian (EVA), triển khai một tấm chắn nắng tạm thời tự chế từ khoang thoát hiểm của tàu Apollo để làm giảm nhiệt độ bên trong Skylab. Sau đó, họ tiếp cận khu vực tấm pin mặt trời bị kẹt và bằng các thiết bị cơ học cùng sự khéo léo phi thường, đã thành công giải phóng nó. Khi tấm pin này bung ra, hệ thống điện của Skylab được khôi phục một phần đáng kể, giúp trạm vũ trụ trở lại trạng thái có thể hoạt động.
Đây không chỉ là một chiến thắng về mặt kỹ thuật, mà còn là một minh chứng cho sự sáng tạo, tinh thần đồng đội và ý chí không bỏ cuộc của con người. Một phòng thí nghiệm không gian khổng lồ, tưởng chừng đã trở thành một khối rác vũ trụ vô tri, nay lại có cơ hội tiếp tục sứ mệnh khoa học cao cả của mình.
Ba phi hành đoàn và 171 ngày làm nên lịch sử khoa học
Trong vòng chưa đầy một năm hoạt động, Skylab đã tiếp nhận tổng cộng ba phi hành đoàn, thực hiện 171 ngày làm việc liên tục trên quỹ đạo. Những phi hành gia này không chỉ đơn thuần là sống và thích nghi với môi trường không trọng lực, mà còn thực hiện hơn 270 thí nghiệm khoa học quan trọng trong các lĩnh vực đa dạng như sinh học vũ trụ, vật lý thiên thể, khí tượng học và thiên văn học.
Đặc biệt, Skylab đã lần đầu tiên cung cấp cho các nhà khoa học những hình ảnh chi tiết và dữ liệu quý giá về các vết đen Mặt Trời cũng như các cơn bão mặt trời. Những thông tin này có ý nghĩa vô cùng quan trọng, giúp con người hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của thời tiết không gian đến Trái Đất và các sứ mệnh không gian trong tương lai.
Các quan sát Trái Đất từ Skylab cũng mang lại những phát hiện đáng kinh ngạc: từ việc theo dõi sự biến động của rừng mưa Amazon, tình trạng băng tan ở Nam Cực cho đến việc lập bản đồ mô hình di chuyển của các dòng hải lưu lớn trên Thái Bình Dương. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, loài người có được một cái nhìn liên tục, bao quát và chi tiết đến vậy về hành tinh của chúng ta từ trên cao.
Cái kết bất ngờ... và một khoản phạt "dở khóc dở cười"
Sau khi hoàn thành xuất sắc sứ mệnh khoa học của mình với phi hành đoàn cuối cùng, Skylab tiếp tục bay tự động trên quỹ đạo trong khoảng sáu năm. NASA ban đầu đã có hy vọng sẽ tái sử dụng hoặc nâng cấp trạm vũ trụ này bằng cách sử dụng các tàu con thoi mới. Tuy nhiên, do những thay đổi về kỹ thuật, ưu tiên chương trình và các vấn đề tài chính, kế hoạch này cuối cùng đã bị hủy bỏ.
Ngày 11 tháng 7 năm 1979, Skylab chính thức tái nhập bầu khí quyển của Trái Đất. Phần lớn trạm đã bị đốt cháy, nhưng một số mảnh vỡ đã rơi xuống khu vực dân cư thưa thớt ở miền Tây nước Úc. May mắn là không có thiệt hại nào về người hay tài sản nghiêm trọng xảy ra. Tuy nhiên, sự kiện này vẫn khiến dư luận thế giới một phen dậy sóng. Một chi tiết thú vị và có phần bi hài là chính phủ Úc sau đó đã "phạt" NASA 400 đô la vì tội... xả rác!
Di sản không phai mờ
Dù vòng đời hoạt động tương đối ngắn ngủi và kết thúc theo một cách không mấy vẻ vang, Skylab đã để lại một di sản khoa học và kỹ thuật vô cùng to lớn. Nó đã chứng minh một cách thuyết phục rằng con người hoàn toàn có thể sống và làm việc hiệu quả trong không gian trong thời gian dài. Những bài học kinh nghiệm và dữ liệu khoa học thu thập được từ Skylab đã đặt nền móng vững chắc cho các chương trình trạm vũ trụ nổi tiếng sau này như trạm Mir của Nga và Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), cũng như truyền cảm hứng cho các thế hệ trạm vũ trụ thương mại trong tương lai.
Skylab cũng cho thấy một cách rõ ràng rằng: ngoài việc là một công cụ để chinh phục những miền đất mới, không gian còn là một phòng thí nghiệm vĩ đại nhất – nơi những giới hạn của sinh học, vật lý và kỹ thuật được thử thách và khám phá theo những cách mà môi trường Trái Đất không bao giờ có thể mang lại.
