Thanh Phong
Editor
Chính quyền của Tổng thống Donald Trump muốn iPhone được sản xuất tại Mỹ. Các thành phần bên trong iPhone lại cho thấy lý do tại sao điều đó là không thực tế.
Nhà máy sản xuất smartphone cuối cùng tại Mỹ đã đóng cửa cách đây một năm.
Năm 2013, Motorola tuyên bố muốn thách thức quan niệm thông thường rằng sản xuất điện thoại tại Mỹ quá tốn kém. Nhưng 12 tháng sau, cơ sở tại Fort Worth ở bang Texas của Motorola đã bị đóng cửa vì doanh số bán hàng đáng thất vọng và chi phí cao.
Nếu Donald Trump thực hiện theo ý mình, Apple sẽ là công ty công nghệ tiếp theo thử nghiệm lý thuyết này. Chính quyền của ông Trump muốn gã khổng lồ điện thoại thông minh sản xuất iPhone tại Mỹ thay vì Trung Quốc, nơi hầu hết các sản phẩm hiện đang được sản xuất.
"Bạn còn nhớ đội quân hàng triệu con người đang vặn những con ốc nhỏ để sản xuất iPhone không?" Bộ trưởng thương mại Howard Lutnick đã nói vào đầu tháng 4. "Những thứ như thế này sẽ đến với nước Mỹ".
Các chuyên gia về chuỗi cung ứng tin rằng dự án của ông Trump sẽ phải đối mặt với những vấn đề tương tự như Motorola. Thực tế, một số người dự đoán một chiếc iPhone có thể có giá lên tới 3.500 USD nếu được lắp ráp hoàn chỉnh tại Mỹ.
Nhưng lý do khiến việc chuyển hoạt động sản xuất của Apple sang Mỹ khó khăn như vậy không chỉ là do đội quân công nhân mà ông Howard Lutnick đã nhắc đến. Vấn đề lớn hơn là việc di chuyển các chuỗi cung ứng toàn cầu phức tạp được xây dựng trong nhiều thập kỷ để duy trì hoạt động của Apple tại Trung Quốc.
Andy Tsay, giáo sư hệ thống thông tin tại Trường Kinh doanh Leavey thuộc Đại học Santa Clara cho biết: "Lúc đầu, vấn đề là chi phí lao động thấp. Các công ty đã đến Trung Quốc vì nơi này rẻ". "Nhưng họ vẫn ở lại Trung Quốc và giờ họ bị mắc kẹt với Trung Quốc dù tốt hay xấu. Trung Quốc nhanh, linh hoạt và đẳng cấp thế giới, vì vậy vấn đề hiện tại không chỉ là chi phí lao động thấp".
Apple đang có kế hoạch thu hẹp quy mô tại Trung Quốc nhưng bên hưởng lợi chính sẽ là Ấn Độ, nơi họ đã phát triển một chuỗi cung ứng thay thế trong gần một thập kỷ và hiện có kế hoạch lắp ráp tất cả iPhone bán tại Mỹ.
Nhìn vào bên trong chiếc điện thoại thông minh phổ biến nhất thế giới minh họa rõ ràng chuỗi cung ứng của Apple đã trở nên phức tạp như thế nào và lý do tại sao các nhà phân tích đã nhận định rằng tầm nhìn của ông Trump là không thực tế.
Chuỗi cung ứng toàn cầu của Apple là một ví dụ điển hình về các mạng lưới phức tạp hiện đang thống trị nền kinh tế toàn cầu và sẽ không dễ dàng bị thay thế bởi thuế quan.
Hai mươi năm trước, sức hấp dẫn chính của Trung Quốc đối với các công ty công nghệ như Apple có thể là nguồn cung lao động giá rẻ vô tận, đây vẫn là một lợi thế tương đối so với Mỹ.
Nhưng chuỗi cung ứng iPhone ngày nay sử dụng chuyên môn cụ thể cho các thành phần riêng lẻ được xây dựng tại gần chục quốc gia ở Châu Á, sau đó được neo giữ xung quanh các nhóm nhà cung cấp tại Trung Quốc.
Các chuyên gia cho biết việc nhổ tận gốc sự kết hợp giữa tổ chức, quy mô và kỹ năng này sẽ không thực tế trong thời gian ông Trump làm tổng thống.
Theo báo cáo được chia sẻ với tờ Financial Times bởi công ty nghiên cứu TechInsights, Apple "rất khó có khả năng chuyển hoạt động lắp ráp iPhone sang Mỹ". "Chuỗi cung ứng điện thoại thông minh đã bám rễ sâu vào Trung Quốc, được hỗ trợ bởi các kỹ sư lành nghề và số lượng lớn công nhân lắp ráp".
Apple xuất xưởng hơn 230 triệu chiếc iPhone mỗi năm, tương đương với việc sản xuất 438 chiếc mỗi phút.
Khả năng sản xuất ở quy mô lớn trong khi vẫn tiết kiệm chi phí của Apple có nghĩa là họ kiếm được khoảng 400 USD — khoảng 36% biên lợi nhuận ròng — cho mỗi chiếc iPhone 16 Pro (256GB). TechInsights ước tính rằng chi phí lắp ráp và thử nghiệm cuối cùng chỉ là 10 USD; pin là 4 USD; màn hình và màn hình cảm ứng là 38 USD.
Các công ty cung cấp dịch vụ sản xuất thiết bị điện tử, như Foxconn của Đài Loan, lắp ráp phần lớn iPhone được bán trên toàn cầu, đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng phức tạp này. Theo thời gian, Foxconn đã mở rộng và di chuyển các dây chuyền sản xuất theo nhu cầu của Apple: đầu tiên là tại một khu phức hợp nhà máy ở thành phố Thâm Quyến, miền nam Trung Quốc, sau đó đa dạng hóa sang hàng chục địa điểm khác ở Trung Quốc, xa hơn nữa là Đông Nam Á và bây giờ là Ấn Độ.
Erik Woodring tại Morgan Stanley cho biết vào năm 2010, với các khoản trợ cấp, giảm thuế và các đặc quyền khác, Foxconn đã tốn 1,5 tỷ USD để xây dựng thành phố iPhone ở Trịnh Châu, nơi sản xuất khoảng 50% iPhone trên thế giới. “Đó chỉ là chi phí thiết lập cơ sở, không phải chi phí vận hành và ở thời kỳ đỉnh cao, có 350.000 nhân viên làm việc tại đó.”
Nhưng Foxconn và các đối tác lắp ráp nhỏ hơn như Pegatron của Đài Loan và Luxshare của Trung Quốc chỉ tích hợp các thành phần do hàng trăm công ty khác sản xuất. Mọi thứ từ ống kính máy ảnh và lớp phủ đến các bảng mạch in và chất nền khác nhau giữ cho iPhone được sản xuất trên khắp Trung Quốc và Đông Nam Á.
Phần lớn iPhone (khoảng 85%) vẫn được lắp ráp tại Trung Quốc, phần còn lại được sản xuất tại Ấn Độ.
Sự gần gũi giữa các nhà cung cấp và nhà sản xuất đóng vai trò quan trọng đối với năng suất của Apple. Tsay, giáo sư tại Trường Kinh doanh Leavey của Santa Clara, cho biết: “Có rất nhiều lợi thế khi cùng đặt các hoạt động trong chuỗi cung ứng, xét về tốc độ và chất lượng giao tiếp cũng như sự đổi mới trong thiết kế sản phẩm và quy trình”.
“Điều đó có nghĩa là bạn có thể nhận hàng rất nhanh và có thể giao tiếp với nhà cung cấp rất dễ dàng. Và khi bạn đặt một đại dương giữa khách hàng, trong trường hợp này là Apple, và nhà cung cấp linh kiện, thì sẽ có một bất lợi”, ông nói thêm.
Hệ sinh thái điện tử này là lý do tại sao việc chuyển lắp ráp sang Mỹ “gây ra tình trạng kém hiệu quả”, theo Wamsi Mohan tại Ngân hàng Mỹ. “Nếu mọi thứ không được sản xuất gần đó, mọi thứ sẽ trở nên phức tạp”.
Chỉ có 30 trong số 187 nhà cung cấp của Apple không hiện diện ở Trung Quốc
Apple có thể tìm được nhà sản xuất thay thế cho một số linh kiện iPhone nhưng vẫn có một số linh kiện lại là nguồn cung duy nhất. TSMC của Đài Loan, nhà sản xuất chip lớn nhất thế giới, cung cấp bộ xử lý chính. Mặc dù công ty cho biết sản xuất hàng loạt đã bắt đầu ở Arizona ở Mỹ vào tháng 1, nhưng các chuyên gia cho biết không có sự thay thế nào cho các chip được sản xuất tại Đài Loan và Hàn Quốc.
Do đó, việc chuyển sản xuất sang Mỹ sẽ đòi hỏi nhiều năm nếu không muốn nói là nhiều thập kỷ đầu tư phối hợp vào tự động hóa, công cụ, cơ sở hạ tầng và đào tạo. Việc khuyến khích các nhà sản xuất linh kiện nước ngoài xây dựng cơ sở tại Mỹ cũng sẽ là một thách thức.
“Nếu bạn là nhà cung cấp Trung Quốc sản xuất một loại linh kiện nhất định cũng có thể sử dụng trong điện thoại Huawei hoặc Xiaomi, bạn có đòn bẩy”, Mohan nói. “Động lực để tách các nhà máy này là thấp, vì bạn đang có quy mô và hiệu quả tại Trung Quốc mà bạn sẽ không có được nếu Apple là nhà cung cấp duy nhất của bạn”.
Có 24 nhà máy ở Mỹ sản xuất chip cho Apple, trong đó có TSMC
Theo Tsay, sự không chắc chắn về chính sách là một vấn đề khác. “Hệ thống của Mỹ hiện tại, nơi mọi thứ có thể hoàn toàn thay đổi sau mỗi bốn năm, không có lợi cho đầu tư kinh doanh. Khi mọi người và các công ty đầu tư, họ cần có tầm nhìn xa hơn thế”.
Mark Randall là phó chủ tịch cấp cao tại Motorola khi công ty này thuộc sở hữu của Google và đang tìm cách xây dựng nhà máy điện thoại thông minh tại Mỹ. Ông nói rằng ý tưởng này không phải là không thể, nhưng “Tôi chỉ biết rằng nó sẽ vô cùng khó khăn”.
Ông cho biết chi phí lao động tại Mỹ cần thiết để chuyển đổi nguyên liệu thô thành hàng hóa thành phẩm “cao hơn đáng kể” so với những nơi khác. Ví dụ, Mỹ đang thiếu kỹ sư gia công cơ khí. Để chuyển dịch sản xuất điện tử sang Mỹ, “chúng ta đang nói đến việc cần hàng chục nghìn kỹ sư”.
Randall nói thêm rằng thuế quan tạo ra một "cơn ác mộng" khi lập mô hình chi phí cho một nhà máy mới. "Đây là lý do tại sao hầu hết các công ty không phản ứng theo phản xạ tức thời, ngắn hạn với những thay đổi mà chúng ta đang thấy hiện nay. Bạn phải có chiến lược siêu việt và biết mình sẽ đi đâu về lâu dài".
Sản xuất tại Mỹ?
Một cái nhìn sâu hơn vào chuỗi cung ứng cho ba bộ phận trong các mẫu iPhone duy nhất được sản xuất ở Mỹ cho thấy sự phức tạp của việc chuyển sản xuất sang Mỹ, trong một ngành công nghiệp đòi hỏi nhiều năm để thực hiện ngay cả những thay đổi gia tăng.
Một thành phần trong màn hình cảm ứng hiện được sản xuất tại Mỹ là lớp kính bảo vệ bên ngoài được sản xuất bởi nhà sản xuất kính lâu năm của Apple là Corning tại Kentucky, mặc dù công ty cũng có các cơ sở tại Trung Quốc và Ấn Độ.
Nhưng 2 thành phần quan trọng hơn của màn hình iPhone là tấm nền OLED và lớp cảm ứng đa điểm cho phép tương tác trên màn hình chủ yếu được sản xuất bởi Samsung tại Hàn Quốc.
Việc ghép các thành phần gồm tấm nền, lớp cảm ứng và lớp kính bảo vệ thành cụm màn hình hoàn chỉnh thường được thực hiện tại các cơ sở sản xuất ở Trung Quốc, sau đó được vận chuyển đến nhà máy Foxconn để kết hợp với phần còn lại của iPhone.
Khung kim loại là một thách thức trong việc loại bỏ Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng của Apple. Đối với hầu hết các mẫu iPhone, vỏ máy được cắt và định hình từ một khối nhôm nguyên khối bằng máy phay điều khiển bằng máy tính (CNC) có độ chính xác cao.
Wayne Lam, một nhà phân tích tại TechInsights, cho biết quy trình phay khối nhôm tạo thành khung kim loại dựa vào một "đội quân" máy móc CNC mà các nhà cung cấp của Apple tại Trung Quốc đã dành nhiều năm để tích lũy và hiện không thể sao chép ở nơi khác. Ông cho biết "Nếu Apple sản xuất iPhone tại Trung Quốc, sẽ không có đủ máy CNC đủ để đáp ứng quy mô như hệ sinh thái ở Trung Quốc".
Lam nói thêm: "Đây là một kỹ năng chuyên biệt gần như không thể sao chép bên ngoài Trung Quốc".
Ngay cả thành phần đơn giản nhất của iPhone — ốc vít thu nhỏ — cũng rất phức tạp. Chúng được làm từ các vật liệu khác nhau tùy thuộc vào chức năng của chúng và có một số đầu: philips, flat, tri-tip và pentalobe, trong số những loại khác.
Nhưng chính quá trình vặn vít mới là thứ tóm tắt những thách thức mà công ty sẽ phải đối mặt nếu hoạt động sản xuất iPhone được chuyển đến Mỹ. Thiết kế của Apple, khác với nhiều thương hiệu điện thoại thông minh khác, không sử dụng keo để gắn khung và các nhà phân tích cho biết hiện tại Foxconn thuê người để vặn vít hiệu quả hơn về mặt chi phí so với đầu tư vào các giải pháp robot.
Với lực lượng lao động Mỹ có thể không muốn làm những công việc lặp đi lặp lại như vậy với mức lương đủ để duy trì biên lợi nhuận của Apple, một quy trình sản xuất của Mỹ sẽ đòi hỏi phải tự động hóa — công nghệ vẫn chưa được phát triển.
"Chúng ta phải tưởng tượng cơ sở đó [ở Mỹ] sẽ như thế nào", Tsay nói. "Nó sẽ không phải là một cơ sở 300.000 người với ký túc xá và phòng tập thể dục như ở Trung Quốc. Nó sẽ không phải là thị trấn nhà máy thành phố nhỏ, bởi vì lượng lao động của con người so với tự động hóa mà bạn sử dụng trong một cơ sở phụ thuộc vào chi phí tương đối của hai yếu tố này".
Sự phụ thuộc của ngành công nghệ vào các nguyên tố đất hiếm là một biến chứng nữa đối với Apple. Ví dụ, Lanthanum là một kim loại đất hiếm được sử dụng trong pin của iPhone để kéo dài tuổi thọ của pin, cũng như trong màn hình để tăng cường màu sắc. Dysprosi cũng được sử dụng trong màn hình màu của iPhone cũng như chức năng rung của nó.
Phần lớn các vật liệu như vậy, thiết yếu cho chip và pin, đều được khai thác và chế biến tại Trung Quốc. Theo báo cáo của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, Mỹ phụ thuộc vào Trung Quốc để nhập khẩu 70% hợp chất đất hiếm và kim loại. Các công ty, bao gồm cả Apple, lấy nguồn trực tiếp từ đó.
Điều này tạo đòn bẩy cho Trung Quốc, khi quốc gia này đã áp dụng các hạn chế xuất khẩu đối với một loạt đất hiếm để đáp trả thuế quan của Trump.
Các lựa chọn thay thế cho Trung Quốc
Dưới sự lãnh đạo của Tim Cook, Apple đã xây dựng khả năng phục hồi chuỗi cung ứng của mình bằng cách tìm kiếm các nguồn và tuyến đường thay thế cho các thành phần chính. Khi công ty cố gắng điều hướng cuộc chiến thương mại leo thang của chính quyền Mỹ với Bắc Kinh, các nhà phân tích cho biết Apple có khả năng sẽ tiếp tục chuyển hoạt động sản xuất khỏi Trung Quốc sang các quốc gia như Ấn Độ, Việt Nam và Brazil.
Apple có mối quan hệ ngày càng sâu sắc với Ấn Độ và có kế hoạch chuyển hoạt động lắp ráp tất cả iPhone bán tại Mỹ sang quốc gia này ngay trong năm tới. Điều đó có nghĩa là hãng này sẽ tăng gấp đôi sản lượng iPhone sản xuất tại Ấn Độ.
Công nhân kiểm thử điện thoại trong nhà máy ở Ấn Độ
Neil Shah, nhà phân tích và đồng sáng lập Counterpoint Research có trụ sở tại Mumbai, cho biết: "Nếu bạn nhìn vào chiến lược sản xuất iPhone của Apple, thì phần lớn là các quốc gia mà họ được hưởng lợi về sản xuất: lợi thế về mặt địa lý, ưu đãi và chi phí của chính phủ, và nơi có nhu cầu trong nước tốt".
Ông cho biết Ấn Độ không chỉ cung cấp hỗ trợ của chính phủ và chi phí thấp hơn Trung Quốc mà còn có các kỹ sư phần mềm nói tiếng Anh và một nhóm người tiêu dùng lớn. "Ấn Độ là thị trường điện thoại thông minh lớn thứ hai trên thế giới và có khả năng trở thành thị trường lớn nhất".
Neil Shah ước tính khoảng 16% iPhone được sản xuất trên toàn cầu cho Apple vào năm ngoái được lắp ráp tại Ấn Độ và tỷ lệ này sẽ đạt 20% trong năm nay. Shah nói thêm rằng "Mọi thứ đều thuận lợi để Ấn Độ trở thành điểm đến thay thế cho Trung Quốc".
Chính phủ Modi đã cố gắng sử dụng thuế nhập khẩu đối với các bộ phận như bảng mạch để khuyến khích các công ty lắp ráp nhiều điện thoại hơn tại địa phương, nhưng phần lớn các thành phần vẫn được vận chuyển bằng đường hàng không từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan hoặc các nơi khác.
Làm phức tạp thêm quá trình chuyển dịch chuỗi cung ứng hoàn chỉnh sang Ấn Độ là sự nhạy cảm về chính trị ở Trung Quốc. Các kỹ sư và kỹ thuật viên Trung Quốc lắp đặt hoặc bảo dưỡng máy móc cho các nhà sản xuất như Foxconn trong một số trường hợp đã phải đối mặt với sự chậm trễ về thị thực. Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ vẫn căng thẳng, có nghĩa là Apple sẽ phải điều hướng các nỗ lực tiềm tàng của Trung Quốc nhằm làm chậm quá trình di chuyển các nhà cung cấp linh kiện và thiết bị chuyên dụng.
Brazil — nằm giữa Ấn Độ và Trung Quốc về chi phí, Shah nói — có thể là một lựa chọn thậm chí còn thuận lợi hơn cho Apple nếu Mỹ thực hiện lời đe dọa áp dụng thêm 26% thuế quan đối với Ấn Độ. Với thị trường trong nước lớn hơn Việt Nam, Apple có thể dễ dàng vận chuyển từ Brazil đến các nước Mỹ Latinh còn lại, Canada và Tây Âu, cùng với Mỹ.
Tương lai không chắc chắn
Chính xác thì thuế quan sẽ ảnh hưởng đến iPhone cùng với các điện thoại thông minh và thiết bị điện tử khác do Trung Quốc sản xuất như thế nào vẫn chưa rõ ràng. Sau khi loại trừ điện thoại, thiết bị sản xuất chip và một số máy tính khỏi cái gọi là thuế quan có đi có lại của mình, Tổng thống Trump đã đưa ra một cuộc đánh giá an ninh quốc gia để đánh giá cách áp dụng thuế quan đối với chất bán dẫn và thiết bị điện tử. Ông cho biết, không ai "thoát khỏi vòng nguy hiểm".
iPhone vẫn chiếm hơn nửa doanh thu hàng năm của Apple
Tác động của hành động trả đũa đối với người tiêu dùng cũng không chắc chắn. TechInsights dự đoán giá của iPhone 17 sẽ tăng 10-30% vào nửa cuối năm 2025. Tuy nhiên, Morgan Stanley cho rằng Apple sẽ có thể ngăn chặn tình trạng tăng giá trong trung hạn bằng cách kết hợp nhiều biện pháp, bao gồm tăng cường lắp ráp tại Ấn Độ, chia sẻ gánh nặng chi phí tăng với các nhà cung cấp và ngừng sản xuất các phiên bản dung lượng thấp kém hiệu quả về mặt kinh tế.
Những gián đoạn tiềm ẩn khác đang rình rập. Đáp lại các báo cáo cho rằng chính quyền Trump có kế hoạch sử dụng các cuộc đàm phán thương mại với nhiều quốc gia để cô lập Trung Quốc, Bắc Kinh đã cảnh báo rằng họ sẽ trả đũa bất kỳ quốc gia nào đàm phán các thỏa thuận gây tổn hại đến lợi ích của mình. Bất kỳ hạn chế nào rộng hơn đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc qua biên giới sẽ lan rộng khắp chuỗi cung ứng của Apple.
"Đây là thời điểm quan trọng đối với Apple vì họ phụ thuộc vào Trung Quốc và bản chất kép của sự phụ thuộc đó - vừa là nhà cung cấp vừa là thị trường tiêu dùng đang phát triển", Tsay nói. "Và liệu Trung Quốc có dễ dàng để Apple ra đi như vậy không? Bởi vì Trung Quốc cũng cần Apple".
Nhà máy sản xuất smartphone cuối cùng tại Mỹ đã đóng cửa cách đây một năm.
Năm 2013, Motorola tuyên bố muốn thách thức quan niệm thông thường rằng sản xuất điện thoại tại Mỹ quá tốn kém. Nhưng 12 tháng sau, cơ sở tại Fort Worth ở bang Texas của Motorola đã bị đóng cửa vì doanh số bán hàng đáng thất vọng và chi phí cao.
Nếu Donald Trump thực hiện theo ý mình, Apple sẽ là công ty công nghệ tiếp theo thử nghiệm lý thuyết này. Chính quyền của ông Trump muốn gã khổng lồ điện thoại thông minh sản xuất iPhone tại Mỹ thay vì Trung Quốc, nơi hầu hết các sản phẩm hiện đang được sản xuất.
"Bạn còn nhớ đội quân hàng triệu con người đang vặn những con ốc nhỏ để sản xuất iPhone không?" Bộ trưởng thương mại Howard Lutnick đã nói vào đầu tháng 4. "Những thứ như thế này sẽ đến với nước Mỹ".
Các chuyên gia về chuỗi cung ứng tin rằng dự án của ông Trump sẽ phải đối mặt với những vấn đề tương tự như Motorola. Thực tế, một số người dự đoán một chiếc iPhone có thể có giá lên tới 3.500 USD nếu được lắp ráp hoàn chỉnh tại Mỹ.
Nhưng lý do khiến việc chuyển hoạt động sản xuất của Apple sang Mỹ khó khăn như vậy không chỉ là do đội quân công nhân mà ông Howard Lutnick đã nhắc đến. Vấn đề lớn hơn là việc di chuyển các chuỗi cung ứng toàn cầu phức tạp được xây dựng trong nhiều thập kỷ để duy trì hoạt động của Apple tại Trung Quốc.
Andy Tsay, giáo sư hệ thống thông tin tại Trường Kinh doanh Leavey thuộc Đại học Santa Clara cho biết: "Lúc đầu, vấn đề là chi phí lao động thấp. Các công ty đã đến Trung Quốc vì nơi này rẻ". "Nhưng họ vẫn ở lại Trung Quốc và giờ họ bị mắc kẹt với Trung Quốc dù tốt hay xấu. Trung Quốc nhanh, linh hoạt và đẳng cấp thế giới, vì vậy vấn đề hiện tại không chỉ là chi phí lao động thấp".
Apple đang có kế hoạch thu hẹp quy mô tại Trung Quốc nhưng bên hưởng lợi chính sẽ là Ấn Độ, nơi họ đã phát triển một chuỗi cung ứng thay thế trong gần một thập kỷ và hiện có kế hoạch lắp ráp tất cả iPhone bán tại Mỹ.
Nhìn vào bên trong chiếc điện thoại thông minh phổ biến nhất thế giới minh họa rõ ràng chuỗi cung ứng của Apple đã trở nên phức tạp như thế nào và lý do tại sao các nhà phân tích đã nhận định rằng tầm nhìn của ông Trump là không thực tế.
|
Chuỗi cung ứng toàn cầu của Apple là một ví dụ điển hình về các mạng lưới phức tạp hiện đang thống trị nền kinh tế toàn cầu và sẽ không dễ dàng bị thay thế bởi thuế quan.
Hai mươi năm trước, sức hấp dẫn chính của Trung Quốc đối với các công ty công nghệ như Apple có thể là nguồn cung lao động giá rẻ vô tận, đây vẫn là một lợi thế tương đối so với Mỹ.
Nhưng chuỗi cung ứng iPhone ngày nay sử dụng chuyên môn cụ thể cho các thành phần riêng lẻ được xây dựng tại gần chục quốc gia ở Châu Á, sau đó được neo giữ xung quanh các nhóm nhà cung cấp tại Trung Quốc.
Các chuyên gia cho biết việc nhổ tận gốc sự kết hợp giữa tổ chức, quy mô và kỹ năng này sẽ không thực tế trong thời gian ông Trump làm tổng thống.
Theo báo cáo được chia sẻ với tờ Financial Times bởi công ty nghiên cứu TechInsights, Apple "rất khó có khả năng chuyển hoạt động lắp ráp iPhone sang Mỹ". "Chuỗi cung ứng điện thoại thông minh đã bám rễ sâu vào Trung Quốc, được hỗ trợ bởi các kỹ sư lành nghề và số lượng lớn công nhân lắp ráp".
Apple xuất xưởng hơn 230 triệu chiếc iPhone mỗi năm, tương đương với việc sản xuất 438 chiếc mỗi phút.
Khả năng sản xuất ở quy mô lớn trong khi vẫn tiết kiệm chi phí của Apple có nghĩa là họ kiếm được khoảng 400 USD — khoảng 36% biên lợi nhuận ròng — cho mỗi chiếc iPhone 16 Pro (256GB). TechInsights ước tính rằng chi phí lắp ráp và thử nghiệm cuối cùng chỉ là 10 USD; pin là 4 USD; màn hình và màn hình cảm ứng là 38 USD.
Các công ty cung cấp dịch vụ sản xuất thiết bị điện tử, như Foxconn của Đài Loan, lắp ráp phần lớn iPhone được bán trên toàn cầu, đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng phức tạp này. Theo thời gian, Foxconn đã mở rộng và di chuyển các dây chuyền sản xuất theo nhu cầu của Apple: đầu tiên là tại một khu phức hợp nhà máy ở thành phố Thâm Quyến, miền nam Trung Quốc, sau đó đa dạng hóa sang hàng chục địa điểm khác ở Trung Quốc, xa hơn nữa là Đông Nam Á và bây giờ là Ấn Độ.
Erik Woodring tại Morgan Stanley cho biết vào năm 2010, với các khoản trợ cấp, giảm thuế và các đặc quyền khác, Foxconn đã tốn 1,5 tỷ USD để xây dựng thành phố iPhone ở Trịnh Châu, nơi sản xuất khoảng 50% iPhone trên thế giới. “Đó chỉ là chi phí thiết lập cơ sở, không phải chi phí vận hành và ở thời kỳ đỉnh cao, có 350.000 nhân viên làm việc tại đó.”
| 
|
Foxconn là đối tác sản xuất phần lớn iPhone
Nhưng Foxconn và các đối tác lắp ráp nhỏ hơn như Pegatron của Đài Loan và Luxshare của Trung Quốc chỉ tích hợp các thành phần do hàng trăm công ty khác sản xuất. Mọi thứ từ ống kính máy ảnh và lớp phủ đến các bảng mạch in và chất nền khác nhau giữ cho iPhone được sản xuất trên khắp Trung Quốc và Đông Nam Á.
Phần lớn iPhone (khoảng 85%) vẫn được lắp ráp tại Trung Quốc, phần còn lại được sản xuất tại Ấn Độ.
Sự gần gũi giữa các nhà cung cấp và nhà sản xuất đóng vai trò quan trọng đối với năng suất của Apple. Tsay, giáo sư tại Trường Kinh doanh Leavey của Santa Clara, cho biết: “Có rất nhiều lợi thế khi cùng đặt các hoạt động trong chuỗi cung ứng, xét về tốc độ và chất lượng giao tiếp cũng như sự đổi mới trong thiết kế sản phẩm và quy trình”.
“Điều đó có nghĩa là bạn có thể nhận hàng rất nhanh và có thể giao tiếp với nhà cung cấp rất dễ dàng. Và khi bạn đặt một đại dương giữa khách hàng, trong trường hợp này là Apple, và nhà cung cấp linh kiện, thì sẽ có một bất lợi”, ông nói thêm.
Hệ sinh thái điện tử này là lý do tại sao việc chuyển lắp ráp sang Mỹ “gây ra tình trạng kém hiệu quả”, theo Wamsi Mohan tại Ngân hàng Mỹ. “Nếu mọi thứ không được sản xuất gần đó, mọi thứ sẽ trở nên phức tạp”.
Chỉ có 30 trong số 187 nhà cung cấp của Apple không hiện diện ở Trung Quốc
Apple có thể tìm được nhà sản xuất thay thế cho một số linh kiện iPhone nhưng vẫn có một số linh kiện lại là nguồn cung duy nhất. TSMC của Đài Loan, nhà sản xuất chip lớn nhất thế giới, cung cấp bộ xử lý chính. Mặc dù công ty cho biết sản xuất hàng loạt đã bắt đầu ở Arizona ở Mỹ vào tháng 1, nhưng các chuyên gia cho biết không có sự thay thế nào cho các chip được sản xuất tại Đài Loan và Hàn Quốc.
Do đó, việc chuyển sản xuất sang Mỹ sẽ đòi hỏi nhiều năm nếu không muốn nói là nhiều thập kỷ đầu tư phối hợp vào tự động hóa, công cụ, cơ sở hạ tầng và đào tạo. Việc khuyến khích các nhà sản xuất linh kiện nước ngoài xây dựng cơ sở tại Mỹ cũng sẽ là một thách thức.
“Nếu bạn là nhà cung cấp Trung Quốc sản xuất một loại linh kiện nhất định cũng có thể sử dụng trong điện thoại Huawei hoặc Xiaomi, bạn có đòn bẩy”, Mohan nói. “Động lực để tách các nhà máy này là thấp, vì bạn đang có quy mô và hiệu quả tại Trung Quốc mà bạn sẽ không có được nếu Apple là nhà cung cấp duy nhất của bạn”.
Có 24 nhà máy ở Mỹ sản xuất chip cho Apple, trong đó có TSMC
Theo Tsay, sự không chắc chắn về chính sách là một vấn đề khác. “Hệ thống của Mỹ hiện tại, nơi mọi thứ có thể hoàn toàn thay đổi sau mỗi bốn năm, không có lợi cho đầu tư kinh doanh. Khi mọi người và các công ty đầu tư, họ cần có tầm nhìn xa hơn thế”.
Mark Randall là phó chủ tịch cấp cao tại Motorola khi công ty này thuộc sở hữu của Google và đang tìm cách xây dựng nhà máy điện thoại thông minh tại Mỹ. Ông nói rằng ý tưởng này không phải là không thể, nhưng “Tôi chỉ biết rằng nó sẽ vô cùng khó khăn”.
Ông cho biết chi phí lao động tại Mỹ cần thiết để chuyển đổi nguyên liệu thô thành hàng hóa thành phẩm “cao hơn đáng kể” so với những nơi khác. Ví dụ, Mỹ đang thiếu kỹ sư gia công cơ khí. Để chuyển dịch sản xuất điện tử sang Mỹ, “chúng ta đang nói đến việc cần hàng chục nghìn kỹ sư”.
Randall nói thêm rằng thuế quan tạo ra một "cơn ác mộng" khi lập mô hình chi phí cho một nhà máy mới. "Đây là lý do tại sao hầu hết các công ty không phản ứng theo phản xạ tức thời, ngắn hạn với những thay đổi mà chúng ta đang thấy hiện nay. Bạn phải có chiến lược siêu việt và biết mình sẽ đi đâu về lâu dài".
Sản xuất tại Mỹ?
Một cái nhìn sâu hơn vào chuỗi cung ứng cho ba bộ phận trong các mẫu iPhone duy nhất được sản xuất ở Mỹ cho thấy sự phức tạp của việc chuyển sản xuất sang Mỹ, trong một ngành công nghiệp đòi hỏi nhiều năm để thực hiện ngay cả những thay đổi gia tăng.
Một thành phần trong màn hình cảm ứng hiện được sản xuất tại Mỹ là lớp kính bảo vệ bên ngoài được sản xuất bởi nhà sản xuất kính lâu năm của Apple là Corning tại Kentucky, mặc dù công ty cũng có các cơ sở tại Trung Quốc và Ấn Độ.
Nhưng 2 thành phần quan trọng hơn của màn hình iPhone là tấm nền OLED và lớp cảm ứng đa điểm cho phép tương tác trên màn hình chủ yếu được sản xuất bởi Samsung tại Hàn Quốc.
Việc ghép các thành phần gồm tấm nền, lớp cảm ứng và lớp kính bảo vệ thành cụm màn hình hoàn chỉnh thường được thực hiện tại các cơ sở sản xuất ở Trung Quốc, sau đó được vận chuyển đến nhà máy Foxconn để kết hợp với phần còn lại của iPhone.
Khung kim loại là một thách thức trong việc loại bỏ Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng của Apple. Đối với hầu hết các mẫu iPhone, vỏ máy được cắt và định hình từ một khối nhôm nguyên khối bằng máy phay điều khiển bằng máy tính (CNC) có độ chính xác cao.
Wayne Lam, một nhà phân tích tại TechInsights, cho biết quy trình phay khối nhôm tạo thành khung kim loại dựa vào một "đội quân" máy móc CNC mà các nhà cung cấp của Apple tại Trung Quốc đã dành nhiều năm để tích lũy và hiện không thể sao chép ở nơi khác. Ông cho biết "Nếu Apple sản xuất iPhone tại Trung Quốc, sẽ không có đủ máy CNC đủ để đáp ứng quy mô như hệ sinh thái ở Trung Quốc".
Lam nói thêm: "Đây là một kỹ năng chuyên biệt gần như không thể sao chép bên ngoài Trung Quốc".
Ngay cả thành phần đơn giản nhất của iPhone — ốc vít thu nhỏ — cũng rất phức tạp. Chúng được làm từ các vật liệu khác nhau tùy thuộc vào chức năng của chúng và có một số đầu: philips, flat, tri-tip và pentalobe, trong số những loại khác.
Nhưng chính quá trình vặn vít mới là thứ tóm tắt những thách thức mà công ty sẽ phải đối mặt nếu hoạt động sản xuất iPhone được chuyển đến Mỹ. Thiết kế của Apple, khác với nhiều thương hiệu điện thoại thông minh khác, không sử dụng keo để gắn khung và các nhà phân tích cho biết hiện tại Foxconn thuê người để vặn vít hiệu quả hơn về mặt chi phí so với đầu tư vào các giải pháp robot.
Với lực lượng lao động Mỹ có thể không muốn làm những công việc lặp đi lặp lại như vậy với mức lương đủ để duy trì biên lợi nhuận của Apple, một quy trình sản xuất của Mỹ sẽ đòi hỏi phải tự động hóa — công nghệ vẫn chưa được phát triển.
"Chúng ta phải tưởng tượng cơ sở đó [ở Mỹ] sẽ như thế nào", Tsay nói. "Nó sẽ không phải là một cơ sở 300.000 người với ký túc xá và phòng tập thể dục như ở Trung Quốc. Nó sẽ không phải là thị trấn nhà máy thành phố nhỏ, bởi vì lượng lao động của con người so với tự động hóa mà bạn sử dụng trong một cơ sở phụ thuộc vào chi phí tương đối của hai yếu tố này".
Sự phụ thuộc của ngành công nghệ vào các nguyên tố đất hiếm là một biến chứng nữa đối với Apple. Ví dụ, Lanthanum là một kim loại đất hiếm được sử dụng trong pin của iPhone để kéo dài tuổi thọ của pin, cũng như trong màn hình để tăng cường màu sắc. Dysprosi cũng được sử dụng trong màn hình màu của iPhone cũng như chức năng rung của nó.
Phần lớn các vật liệu như vậy, thiết yếu cho chip và pin, đều được khai thác và chế biến tại Trung Quốc. Theo báo cáo của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, Mỹ phụ thuộc vào Trung Quốc để nhập khẩu 70% hợp chất đất hiếm và kim loại. Các công ty, bao gồm cả Apple, lấy nguồn trực tiếp từ đó.
Điều này tạo đòn bẩy cho Trung Quốc, khi quốc gia này đã áp dụng các hạn chế xuất khẩu đối với một loạt đất hiếm để đáp trả thuế quan của Trump.
Các lựa chọn thay thế cho Trung Quốc
Dưới sự lãnh đạo của Tim Cook, Apple đã xây dựng khả năng phục hồi chuỗi cung ứng của mình bằng cách tìm kiếm các nguồn và tuyến đường thay thế cho các thành phần chính. Khi công ty cố gắng điều hướng cuộc chiến thương mại leo thang của chính quyền Mỹ với Bắc Kinh, các nhà phân tích cho biết Apple có khả năng sẽ tiếp tục chuyển hoạt động sản xuất khỏi Trung Quốc sang các quốc gia như Ấn Độ, Việt Nam và Brazil.
Apple có mối quan hệ ngày càng sâu sắc với Ấn Độ và có kế hoạch chuyển hoạt động lắp ráp tất cả iPhone bán tại Mỹ sang quốc gia này ngay trong năm tới. Điều đó có nghĩa là hãng này sẽ tăng gấp đôi sản lượng iPhone sản xuất tại Ấn Độ.
Công nhân kiểm thử điện thoại trong nhà máy ở Ấn Độ
Neil Shah, nhà phân tích và đồng sáng lập Counterpoint Research có trụ sở tại Mumbai, cho biết: "Nếu bạn nhìn vào chiến lược sản xuất iPhone của Apple, thì phần lớn là các quốc gia mà họ được hưởng lợi về sản xuất: lợi thế về mặt địa lý, ưu đãi và chi phí của chính phủ, và nơi có nhu cầu trong nước tốt".
Ông cho biết Ấn Độ không chỉ cung cấp hỗ trợ của chính phủ và chi phí thấp hơn Trung Quốc mà còn có các kỹ sư phần mềm nói tiếng Anh và một nhóm người tiêu dùng lớn. "Ấn Độ là thị trường điện thoại thông minh lớn thứ hai trên thế giới và có khả năng trở thành thị trường lớn nhất".
Neil Shah ước tính khoảng 16% iPhone được sản xuất trên toàn cầu cho Apple vào năm ngoái được lắp ráp tại Ấn Độ và tỷ lệ này sẽ đạt 20% trong năm nay. Shah nói thêm rằng "Mọi thứ đều thuận lợi để Ấn Độ trở thành điểm đến thay thế cho Trung Quốc".
Chính phủ Modi đã cố gắng sử dụng thuế nhập khẩu đối với các bộ phận như bảng mạch để khuyến khích các công ty lắp ráp nhiều điện thoại hơn tại địa phương, nhưng phần lớn các thành phần vẫn được vận chuyển bằng đường hàng không từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan hoặc các nơi khác.
Làm phức tạp thêm quá trình chuyển dịch chuỗi cung ứng hoàn chỉnh sang Ấn Độ là sự nhạy cảm về chính trị ở Trung Quốc. Các kỹ sư và kỹ thuật viên Trung Quốc lắp đặt hoặc bảo dưỡng máy móc cho các nhà sản xuất như Foxconn trong một số trường hợp đã phải đối mặt với sự chậm trễ về thị thực. Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ vẫn căng thẳng, có nghĩa là Apple sẽ phải điều hướng các nỗ lực tiềm tàng của Trung Quốc nhằm làm chậm quá trình di chuyển các nhà cung cấp linh kiện và thiết bị chuyên dụng.
Brazil — nằm giữa Ấn Độ và Trung Quốc về chi phí, Shah nói — có thể là một lựa chọn thậm chí còn thuận lợi hơn cho Apple nếu Mỹ thực hiện lời đe dọa áp dụng thêm 26% thuế quan đối với Ấn Độ. Với thị trường trong nước lớn hơn Việt Nam, Apple có thể dễ dàng vận chuyển từ Brazil đến các nước Mỹ Latinh còn lại, Canada và Tây Âu, cùng với Mỹ.
Tương lai không chắc chắn
Chính xác thì thuế quan sẽ ảnh hưởng đến iPhone cùng với các điện thoại thông minh và thiết bị điện tử khác do Trung Quốc sản xuất như thế nào vẫn chưa rõ ràng. Sau khi loại trừ điện thoại, thiết bị sản xuất chip và một số máy tính khỏi cái gọi là thuế quan có đi có lại của mình, Tổng thống Trump đã đưa ra một cuộc đánh giá an ninh quốc gia để đánh giá cách áp dụng thuế quan đối với chất bán dẫn và thiết bị điện tử. Ông cho biết, không ai "thoát khỏi vòng nguy hiểm".
iPhone vẫn chiếm hơn nửa doanh thu hàng năm của Apple
Tác động của hành động trả đũa đối với người tiêu dùng cũng không chắc chắn. TechInsights dự đoán giá của iPhone 17 sẽ tăng 10-30% vào nửa cuối năm 2025. Tuy nhiên, Morgan Stanley cho rằng Apple sẽ có thể ngăn chặn tình trạng tăng giá trong trung hạn bằng cách kết hợp nhiều biện pháp, bao gồm tăng cường lắp ráp tại Ấn Độ, chia sẻ gánh nặng chi phí tăng với các nhà cung cấp và ngừng sản xuất các phiên bản dung lượng thấp kém hiệu quả về mặt kinh tế.
Những gián đoạn tiềm ẩn khác đang rình rập. Đáp lại các báo cáo cho rằng chính quyền Trump có kế hoạch sử dụng các cuộc đàm phán thương mại với nhiều quốc gia để cô lập Trung Quốc, Bắc Kinh đã cảnh báo rằng họ sẽ trả đũa bất kỳ quốc gia nào đàm phán các thỏa thuận gây tổn hại đến lợi ích của mình. Bất kỳ hạn chế nào rộng hơn đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc qua biên giới sẽ lan rộng khắp chuỗi cung ứng của Apple.
"Đây là thời điểm quan trọng đối với Apple vì họ phụ thuộc vào Trung Quốc và bản chất kép của sự phụ thuộc đó - vừa là nhà cung cấp vừa là thị trường tiêu dùng đang phát triển", Tsay nói. "Và liệu Trung Quốc có dễ dàng để Apple ra đi như vậy không? Bởi vì Trung Quốc cũng cần Apple".
>> Apple gấp rút chuyển toàn bộ iPhone bán tại Mỹ về Ấn Độ
Nguồn: Financial Times
