Thành phố lớn nhất Việt Nam đề xuất thay thế 100% xe máy xăng của 400.000 tài xế công nghệ, shipper sang xe điện trong 3 năm

[Thế Việt]

Kế hoạch này nằm trong chương trình "Chuyển đổi xanh - TP. HCM mở rộng", đặt mục tiêu giảm phát thải, tiết kiệm chi phí nhiên liệu cho tài xế, với nhiều kiến nghị ưu đãi thuế và sự vào cuộc của các doanh nghiệp vận tải công nghệ lớn.

TP.HCM tăng tốc chuyển đổi sang giao thông xanh

Thành phố Hồ Chí Minh đang đẩy nhanh chiến lược chuyển đổi phương tiện xanh với một mục tiêu đầy tham vọng: thay thế toàn bộ 400.000 xe máy xăng của lực lượng tài xế công nghệ và shipper bằng xe máy điện. Đề xuất mang tính đột phá này là một phần quan trọng trong khuôn khổ chương trình “Chuyển đổi xanh - TP. HCM mở rộng”, do Viện Nghiên cứu phát triển TP. HCM (HIDS) phối hợp với Tập đoàn Vingroup (HoSE: VIC) và Đại học VinUni triển khai.

Lộ trình và các kiến nghị hỗ trợ

Trao đổi với Báo Thanh Niên, Thạc sĩ Lê Thanh Hải của Viện Nghiên cứu phát triển TP. HCM cho biết, sau một quá trình khảo sát thực địa và xác định nhu cầu cụ thể, TP. HCM dự kiến sẽ hoàn thiện kế hoạch tổng thể về chuyển đổi phương tiện vào tháng 6 năm 2025. Tiếp đó, một hội thảo chuyên gia sẽ được tổ chức trong tháng 7/2025 để tham vấn ý kiến, trước khi đề xuất chính thức được trình lên Trung ương vào tháng 8/2025.

Mục tiêu đặt ra là từ tháng 1 năm 2026, chương trình chuyển đổi sẽ bắt đầu được triển khai, hướng tới việc thay thế 80% số lượng xe máy xăng trong 2 năm đầu và đạt 100% vào năm thứ 3 của chương trình.

Để hỗ trợ quá trình chuyển đổi quan trọng này, TP. HCM đang kiến nghị Trung ương xem xét:

• Miễn thuế trước bạ và thuế giá trị gia tăng (GTGT) trong vòng 2 năm đối với xe máy điện do tài xế công nghệ và nhân viên giao hàng mua để sử dụng cho công việc.
• Miễn thuế GTGT cho dịch vụ vận chuyển nếu sử dụng xe điện trong thời gian 30 tháng.

Lý do chính khiến nhóm tài xế công nghệ và nhân viên giao hàng được chọn làm đối tượng ưu tiên chuyển đổi là bởi đây là lực lượng có mật độ di chuyển rất dày đặc trong đô thị, đóng góp một phần không nhỏ vào tổng lượng khí thải giao thông. Theo các nghiên cứu, việc chuyển đổi này không chỉ giúp tiết giảm đáng kể lượng khí thải gây ô nhiễm mà còn mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt cho chính các tài xế. Ước tính, mỗi tài xế có thể tiết kiệm từ 40.000 đến 60.000 đồng mỗi ngày nhờ chi phí nhiên liệu của xe điện rẻ hơn và chi phí bảo trì, sửa chữa thấp hơn do cấu trúc đơn giản của xe điện so với xe xăng.

Doanh nghiệp và Nhà nước cùng chung tay

Đáng chú ý, không đợi đến khi chính sách được hoàn tất và ban hành, nhiều doanh nghiệp công nghệ vận tải lớn đã chủ động tiên phong trong việc điện hóa đội xe của mình. Be Group, Grab và Xanh SM là những cái tên đi đầu trong xu hướng này. Sự thành công của Xanh SM – một nền tảng sử dụng hoàn toàn xe điện và hiện đã vươn lên dẫn đầu thị trường gọi xe công nghệ tại Việt Nam ở một số mảng – là một minh chứng rõ ràng cho tính hiệu quả và tiềm năng của mô hình này.

Be Group thông tin, hiện tại xe điện chiếm khoảng 10% trên tổng số 500.000 tài xế đang hoạt động cùng hãng. Be Group đang triển khai nhiều chương trình ưu đãi như giảm giá khi mua xe điện VinFast, Selex và cung cấp các gói vay với lãi suất 0%, hoặc hỗ trợ 30% chi phí cho gói đổi pin trong năm đầu tiên, nhằm giúp tài xế dễ dàng tiếp cận và chuyển đổi sang phương tiện điện.

Đại diện Grab Việt Nam cũng xác nhận đang tích cực chuẩn bị để tham gia sâu hơn vào quá trình chuyển đổi này, sau khi tập đoàn mẹ đã ký kết hợp tác khu vực với BYD (Trung Quốc) để mua 50.000 xe điện phục vụ cho tài xế tại các nước Đông Nam Á.

Về phía các cơ chế hỗ trợ từ cộng đồng và nhà nước, trước đó, Trung tâm Hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp (BSSC), Viện Nghiên cứu phát triển TP. HCM và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam từng triển khai gói vay ưu đãi với mức tối đa 25 triệu đồng, lãi suất 0% trong 12 tháng cho các tài xế thường trú tại TP. HCM có nhu cầu mua xe điện, ưu tiên nhóm làm nghề giao hàng và vận chuyển hành khách.

Tác động môi trường và những thách thức cần vượt qua

Tác động tích cực đến môi trường của chương trình chuyển đổi này cũng đã được tính toán kỹ lưỡng. Nếu thay thế toàn bộ 400.000 xe máy xăng bằng xe máy điện, TP. HCM có thể giảm tới 750 tấn khí CO2 trong vòng 5 năm, đồng thời giảm đáng kể lượng phát thải các chất gây ô nhiễm không khí đô thị khác như NOx và bụi mịn PM2.5.

Tuy nhiên, việc triển khai một kế hoạch quy mô lớn như vậy chắc chắn sẽ gặp không ít khó khăn. Chi phí đầu tư mua xe điện ban đầu vẫn còn cao so với xe xăng, thời gian sạc pin dài hơn thời gian đổ xăng, và hạ tầng trạm sạc công cộng chưa thực sự hoàn chỉnh và tiện lợi vẫn là những rào cản lớn đối với nhiều tài xế.

Do đó, song song với việc khuyến khích chuyển đổi, TP. HCM cũng đang tích cực xây dựng Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, với trọng tâm là các chính sách thu mua xe cũ, hỗ trợ đổi xe xăng lấy xe điện và tiến tới phân vùng hạn chế xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại một số khu vực trung tâm.

PGS.TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giao thông Vận tải Việt Đức, nhận định Việt Nam đang nằm trong top 4 quốc gia trong khu vực ASEAN về tốc độ điện hóa giao thông, một phần nhờ vào lợi thế sản xuất xe điện trong nước. Tuy nhiên, ông Tuấn cũng nhấn mạnh rằng, để thực sự đẩy nhanh cuộc cách mạng giao thông điện, cần có vai trò "cầm trịch" mạnh mẽ từ Nhà nước, không chỉ dừng lại ở các ưu đãi về thuế, phí mà còn cần quy hoạch đồng bộ hệ thống trạm sạc, phân vùng phát thải rõ ràng, có các chính sách hỗ trợ tài chính tiêu dùng hiệu quả, cũng như đẩy mạnh công tác truyền thông để thay đổi thói quen đi lại của người dân. Nếu các chính sách đủ mạnh mẽ và được triển khai quyết liệt, mục tiêu giao thông xanh hoàn toàn có thể về đích sớm hơn dự kiến.