Trend chụp ảnh tuyết phủ trắng mạng xã hội: Đẹp ảo, rủi ro thật!

Kaya · 13:55

Trên nền tảng mạng xã hội, nhiều bạn trẻ đang “rầm rộ” với trào lưu chụp ảnh trong khung cảnh tuyết hoặc dùng filter tuyết, đăng kèm hashtag để thu hút like và tương tác. Tuy nhiên, phía sau những khoảnh khắc lung linh này lại ẩn chứa nhiều nguy cơ về bảo mật và quyền riêng tư mà ít người chú ý. Dưới góc nhìn kỹ thuật và truyền thông, chúng ta cần hiểu rõ trào lưu này là gì, tác động ra sao và người dùng nên làm gì để bảo vệ mình.

Trào lưu chụp ảnh với tuyết thường được lan truyền bởi người dùng Instagram, TikTok, Facebook,... Nhắm trực tiếp vào thế hệ trẻ thích khoe trải nghiệm “mùa đông”, “trượt tuyết”, “du lịch nước ngoài” hoặc đơn giản là khoảnh khắc trắng xóa rất “ảo”. Họ thường đăng ảnh cùng bạn bè, filter thêm hiệu ứng tuyết rơi, hoặc tạo nội dung theo chủ đề “first snow”, “snow aesthetic”.

Nhìn qua nhiều người tưởng đây là ảnh chụp ở vùng có tuyết thật, thậm chí có cảm giác như cả mạng xã hội đang “hẹn nhau” đi du lịch mùa đông; nhưng thực tế, phần lớn hình ảnh ấy được tạo ra bằng công nghệ AI, không phải chụp ngoài trời tuyết thật.

Theo tìm hiểu, khác với các filter tuyết thông thường trên TikTok hay Instagram, những bức ảnh “đứng giữa mưa tuyết” đang phủ kín mạng xã hội được tạo bằng công nghệ AI sinh ảnh (image generation) hoặc AI chỉnh sửa ảnh. Người dùng tải ảnh gốc lên các công cụ như Meitu AI Art, Playground AI… để thêm cảnh tuyết rơi, chỉnh ánh sáng và tông màu theo phong cách điện ảnh.

Nguồn gốc của trào lưu thường từ những clip viral hoặc filter ứng dụng xuất hiện đầu mùa đông hoặc ở các vùng có tuyết rồi nhanh chóng được nhân rộng. Nguyên nhân chủ yếu là sự ham tương tác, cảm giác mới lạ, muốn thể hiện “đẳng cấp mùa đông” hoặc “không theo kịp là bỏ lỡ”. Ngoài ra, các ứng dụng chỉnh ảnh và mạng xã hội thúc đẩy người dùng tham gia để lan truyền nội dung.

Khi người dùng tham gia trào lưu ấy, họ thường tải lên hoặc chụp ảnh trong điều kiện tuyết hoặc với hiệu ứng tuyết, đăng kèm thông tin về vị trí, thời gian và đôi khi filter có thể thu thập metadata (dữ liệu EXIF), như tọa độ GPS, thời gian, loại thiết bị. Dữ liệu này nếu bị khai thác bởi bên thứ ba có thể dùng để:

Xác định địa điểm chính xác người dùng đang đứng
Đối chiếu khuôn mặt, tạo hồ sơ nhận diện hoặc dùng cho deep-fake.
Sử dụng hình ảnh đẹp đã nâng cấp bởi filter để tạo nội dung giả mạo, đánh lừa bạn bè/ người thân người dùng.

Mặc dù một bức ảnh tuyết có vẻ vô hại, nhưng trong bối cảnh hiện nay, ảnh cá nhân đang trở thành mỏ dữ liệu cho các công cụ AI, nhận diện khuôn mặt và mục tiêu tấn công xã hội. Một nghiên cứu cảnh báo rằng các xu hướng ảnh AI viral có thể rò rỉ dữ liệu sinh trắc học, bị dùng để deep-fake hoặc lập hồ sơ online người dùng.

Phạm vi ảnh hưởng sẽ rất lớn nếu người dùng sử dụng mạng xã hội trên toàn cầu đều sử dụng dịch vụ này và cung cấp hình ảnh của mình một cách tràn lan. Sự nguy hiểm là “một lần đăng ảnh” có thể dẫn đến chuỗi rủi ro mà người dùng không lường trước được: Hoặc bị lộ nơi ở, lộ lịch trình du lịch hoặc bị mạo danh ảnh, bị nhắm mục tiêu spam/phishing. Trong thời đại dữ liệu lớn, ảnh cá nhân + metadata sẽ chính là chìa khóa vàng cho kẻ tấn công hoặc bên khai thác quảng cáo/AI.

Trào lưu chụp ảnh với tuyết trên mạng xã hội tuy bắt mắt và thú vị, nhưng từ góc độ an ninh mạng và quyền riêng tư, không nên xem nhẹ. Mỗi lần bạn nhấn “đăng” là một lần mở cửa cho dữ liệu cá nhân của mình và người thân.

Để tạo ra hiệu ứng tuyết, hoặc chỉnh sửa ảnh bằng AI, người dùng thường phải:

Tải ảnh gốc (chứa khuôn mặt rõ nét) lên máy chủ của bên thứ ba,
Cấp quyền truy cập album ảnh, hoặc cho phép ứng dụng kết nối mạng liên tục.

Từ góc nhìn kỹ thuật an ninh mạng, điều này dẫn tới một loạt nguy cơ nghiêm trọng:

Ảnh gốc có thể được lưu trữ lại trên máy chủ mà người dùng không hề hay biết.
Metadata (thông tin ảnh) như tọa độ GPS, thời gian chụp, thiết bị chụp… có thể bị trích xuất.
Quyền sử dụng ảnh thường bị ẩn trong điều khoản sử dụng (Terms of Service) => nhiều app cho phép họ dùng ảnh để huấn luyện mô hình AI hoặc dùng vào mục đích thương mại.

Điều này có nghĩa là bức ảnh “mùa đông lung linh” của bạn có thể trở thành dữ liệu huấn luyện cho AI thương mại hoặc thậm chí bị tái sử dụng vào deepfake, quảng cáo hay nhận diện khuôn mặt mà bạn không hề được thông báo.

Các chuyên gia an ninh mạng từng cảnh báo: “Ảnh tải lên các nền tảng AI có thể được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu để huấn luyện mô hình mà không có sự đồng ý rõ ràng.”

Trong thực tế, rất ít ứng dụng AI công khai cách họ quản lý dữ liệu hình ảnh. Một số nền tảng chỉnh ảnh phổ biến tại Trung Quốc, Hàn Quốc hoặc châu Âu chuyển dữ liệu ra ngoài quốc gia, khiến việc kiểm soát và gỡ bỏ dữ liệu càng khó khăn.

Về mặt kỹ thuật:

Ảnh sau khi tải lên được chuyển qua hệ thống xử lý AI (cloud inference).
Một bản copy nén hoặc vector đặc trưng khuôn mặt có thể được lưu lại trong cơ sở dữ liệu để huấn luyện hoặc tinh chỉnh mô hình.
Người dùng không thể xác minh được ảnh đã bị xóa hoàn toàn hay chưa.

=> Điều này tạo nên rủi ro “một chiều”: người dùng cung cấp dữ liệu thật, đổi lại chỉ nhận một hình ảnh ảo.

Trào lưu chụp ảnh mùa đông với tuyết hay bất kỳ hiệu ứng AI nào không xấu, nhưng người dùng cần hiểu rằng mỗi cú nhấn “upload” là một lần chia sẻ dữ liệu sinh trắc học. Vẻ đẹp ảo có thể thu hút nghìn lượt thích, nhưng hậu quả thật có thể là rò rỉ dữ liệu, bị mạo danh, hoặc trở thành nguyên liệu huấn luyện AI thương mại...
Khuyến cáo từ các chuyên gia, người dùng cần hết sức cẩn trọng:

Chỉ dùng ứng dụng đáng tin cậy, có chính sách bảo mật rõ ràng.
Tránh tải ảnh thật rõ mặt lên các app không uy tín hoặc không minh bạch về xử lý dữ liệu.
Đọc kỹ điều khoản về “quyền sử dụng hình ảnh” trước khi đồng ý.
Nếu có thể, sử dụng công cụ xóa metadata trước khi tải ảnh lên mạng.
Đừng chia sẻ prompt, filter kèm ảnh gốc, vì nó giúp người khác dễ truy dấu lại dữ liệu.

Trào lưu “ảnh mùa đông” là ví dụ sinh động cho cách mà văn hóa số và công nghệ AI giao thoa, vừa đẹp nhưng cũng vừa nguy hiểm. Khi bạn đăng ảnh để khoe mùa đông, có thể bạn đang “đóng góp” cho một mô hình AI nào đó đang học cách tái tạo chính khuôn mặt của bạn.