Homelander The Seven
I will laser every f****** one of you!
Vào ngày 4/4/2025, Trung Quốc áp đặt biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với bảy kim loại đất hiếm nặng (samarium, gadolinium, terbium, dysprosium, lutetium, scandium và yttrium) cùng nam châm đất hiếm vốn chiếm 90% sản lượng toàn cầu. Theo Reuters và The New York Times, động thái này là phản ứng trực tiếp trước các sắc thuế đối ứng của Tổng thống Mỹ Donald Trump, áp lên hàng hóa Trung Quốc từ ngày 2/4/2025. Các kim loại này được sử dụng trong động cơ xe điện, tên lửa và thiết bị công nghệ cao, giờ đây cần giấy phép xuất khẩu đặc biệt làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lin Jian nhấn mạnh rằng các biện pháp này “phù hợp với thông lệ quốc tế, không phân biệt đối xử và không nhắm vào bất kỳ quốc gia cụ thể”. Tương tự, He Yongqian từ Bộ Thương mại Trung Quốc (MOFCOM) khẳng định việc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm vốn có ứng dụng lưỡng dụng (dân sự và quân sự) là “hợp pháp” và nhằm “tăng cường an ninh quốc gia và hòa bình thế giới.” Tuy nhiên, các nhà phân tích như Zhou Mi từ Học viện Hợp tác Kinh tế và Thương mại Quốc tế Trung Quốc lưu ý đây không phải lệnh cấm hoàn toàn, mà là một nỗ lực “tinh chỉnh quy trình quản lý” để giảm rủi ro.
Thực tế, quá trình cấp phép xuất khẩu chậm chạp đã gây ra hậu quả lớn. Theo Business Standard và Reuters, Suzuki Motor là hãng xe Nhật Bản đầu tiên bị ảnh hưởng, phải tạm dừng sản xuất phần lớn các mẫu Swift (trừ Swift Sport) từ ngày 26/5 đến 6/6/2025 tại nhà máy Sagara do thiếu linh kiện liên quan đến nam châm đất hiếm. Suzuki dự kiến nối lại sản xuất một phần từ 13/6 và hoàn toàn sau 16/6 khi nguồn cung linh kiện “rõ ràng hơn.” Điều này cho thấy tác động tức thời của các hạn chế xuất khẩu lên ngành ô tô toàn cầu.
Việc Suzuki tạm dừng sản xuất Swift đánh dấu lần đầu tiên một hãng xe Nhật Bản chịu ảnh hưởng trực tiếp từ lệnh kiểm soát đất hiếm của Trung Quốc. Theo The Indian Express và Just Auto, Trung Quốc chiếm 70% sản lượng kim loại đất hiếm toàn cầu năm 2023 và 90% sản lượng nam châm đất hiếm, khiến các hãng xe như Suzuki, Ford và BMW phụ thuộc nặng nề vào nguồn cung này. Nam châm neodymium-iron-boron (NdFeB) sử dụng các kim loại như neodymium và dysprosium là yếu tố then chốt trong động cơ xe điện, các bộ phận xe động cơ đốt trong như hệ thống lái và gạt nước.
Không chỉ Suzuki, các hãng xe khác cũng bị ảnh hưởng. Ford đã tạm dừng dây chuyền lắp ráp SUV Explorer tại Chicago vào cuối tháng 5/2025, trong khi CLEPA (Hiệp hội các nhà cung cấp ô tô châu Âu) báo cáo nhiều nhà máy ở châu Âu đã ngừng hoạt động do thiếu nam châm đất hiếm (Just Auto). Mercedes-Benz đang cân nhắc tích trữ linh kiện còn BMW cho biết chuỗi cung ứng của họ bị gián đoạn nhưng các nhà máy vẫn hoạt động bình thường. Tại Ấn Độ, các nhà sản xuất xe cảnh báo nguy cơ thiếu hụt trong 6 tuần tới, dẫn đến việc cử một phái đoàn cấp cao đến Trung Quốc để đàm phán.
Đáp trả lệnh kiểm soát đất hiếm của Trung Quốc, Mỹ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu ethane sang Trung Quốc, cùng với các hạn chế đối với phụ tùng động cơ máy bay và phần mềm thiết kế bán dẫn. Người phát ngôn MOFCOM He Yongqian gọi đây là “hành động đơn phương, phân biệt đối xử” và “công cụ bá quyền,” trái ngược với hệ thống quản lý xuất khẩu đất hiếm “hợp pháp” của Trung Quốc. Li Yong từ Hiệp hội Thương mại Quốc tế Trung Quốc nhấn mạnh rằng Mỹ đã phá vỡ cam kết từ cuộc họp kinh tế-thương mại Trung-Mỹ tại Geneva ngày 12/5/2025, gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc.
Tuy nhiên, động thái này không chỉ nhắm vào Trung Quốc mà còn gây áp lực lên các đồng minh như Nhật Bản và châu Âu, như nhận định của Susan C. Schwab, cựu đại diện thương mại Mỹ: “Đây là mối đe dọa trực tiếp đến lợi ích của Nhật Bản và châu Âu, nhằm đẩy họ xa Mỹ”. Một số nguồn như Fortune chỉ ra rằng các hạn chế đất hiếm của Trung Quốc áp dụng cho tất cả các quốc gia, không chỉ Mỹ, làm tăng nguy cơ thiếu hụt toàn cầu.
Đây không phải lần đầu tiên Trung Quốc sử dụng đất hiếm như 1 công cụ địa chính trị. Năm 2010, Trung Quốc từng tạm dừng xuất khẩu đất hiếm sang Nhật Bản trong 7 tuần do tranh chấp lãnh thổ tại quần đảo Senkaku. Sự kiện này khiến giá đất hiếm tăng gấp 10 lần, buộc Nhật Bản giảm phụ thuộc từ 90% xuống 60% thông qua tích trữ và phát triển nguồn cung nội địa. Tuy nhiên, theo CSIS, Trung Quốc vẫn duy trì vị thế thống trị đặc biệt với đất hiếm nặng vốn được tinh luyện hoàn toàn tại Trung Quốc.
So với năm 2010, các hạn chế hiện tại có quy mô lớn hơn, nhắm vào nhiều kim loại hơn và áp dụng toàn cầu, không chỉ riêng Mỹ hay Nhật Bản. Điều này làm tăng mức độ gián đoạn, đặc biệt khi các công ty Mỹ thường không dự trữ nhiều đất hiếm để tối ưu hóa dòng tiền, trái ngược với một số công ty Nhật Bản giữ kho hơn một năm. Theo SFA Oxford, các biện pháp này phản ánh tham vọng dài hạn của Trung Quốc nhằm định hình trật tự công nghệ toàn cầu bằng cách tận dụng vị thế thống trị trong chuỗi cung ứng.
Cả Mỹ, Nhật Bản và các quốc gia khác đang tìm cách giảm phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc. Theo CSIS, Úc đang phát triển mỏ Browns Range để sản xuất dysprosium, trong khi Nhật Bản hợp tác với Việt Nam để cải thiện khai thác và chế biến đất hiếm tại Hà Nội. Mỹ cũng đang thúc đẩy sản xuất nội địa, MP Materials tăng sản lượng tại mỏ Mountain Pass, California, dự kiến sản xuất nam châm thương mại tại Texas vào cuối 2025. Tuy nhiên, The New York Times cảnh báo rằng các nguồn cung thay thế từ Úc, Brazil hay Việt Nam vẫn cần nhiều năm để đạt quy mô cạnh tranh với Trung Quốc.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lin Jian nhấn mạnh rằng các biện pháp này “phù hợp với thông lệ quốc tế, không phân biệt đối xử và không nhắm vào bất kỳ quốc gia cụ thể”. Tương tự, He Yongqian từ Bộ Thương mại Trung Quốc (MOFCOM) khẳng định việc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm vốn có ứng dụng lưỡng dụng (dân sự và quân sự) là “hợp pháp” và nhằm “tăng cường an ninh quốc gia và hòa bình thế giới.” Tuy nhiên, các nhà phân tích như Zhou Mi từ Học viện Hợp tác Kinh tế và Thương mại Quốc tế Trung Quốc lưu ý đây không phải lệnh cấm hoàn toàn, mà là một nỗ lực “tinh chỉnh quy trình quản lý” để giảm rủi ro.
Thực tế, quá trình cấp phép xuất khẩu chậm chạp đã gây ra hậu quả lớn. Theo Business Standard và Reuters, Suzuki Motor là hãng xe Nhật Bản đầu tiên bị ảnh hưởng, phải tạm dừng sản xuất phần lớn các mẫu Swift (trừ Swift Sport) từ ngày 26/5 đến 6/6/2025 tại nhà máy Sagara do thiếu linh kiện liên quan đến nam châm đất hiếm. Suzuki dự kiến nối lại sản xuất một phần từ 13/6 và hoàn toàn sau 16/6 khi nguồn cung linh kiện “rõ ràng hơn.” Điều này cho thấy tác động tức thời của các hạn chế xuất khẩu lên ngành ô tô toàn cầu.
Việc Suzuki tạm dừng sản xuất Swift đánh dấu lần đầu tiên một hãng xe Nhật Bản chịu ảnh hưởng trực tiếp từ lệnh kiểm soát đất hiếm của Trung Quốc. Theo The Indian Express và Just Auto, Trung Quốc chiếm 70% sản lượng kim loại đất hiếm toàn cầu năm 2023 và 90% sản lượng nam châm đất hiếm, khiến các hãng xe như Suzuki, Ford và BMW phụ thuộc nặng nề vào nguồn cung này. Nam châm neodymium-iron-boron (NdFeB) sử dụng các kim loại như neodymium và dysprosium là yếu tố then chốt trong động cơ xe điện, các bộ phận xe động cơ đốt trong như hệ thống lái và gạt nước.
Không chỉ Suzuki, các hãng xe khác cũng bị ảnh hưởng. Ford đã tạm dừng dây chuyền lắp ráp SUV Explorer tại Chicago vào cuối tháng 5/2025, trong khi CLEPA (Hiệp hội các nhà cung cấp ô tô châu Âu) báo cáo nhiều nhà máy ở châu Âu đã ngừng hoạt động do thiếu nam châm đất hiếm (Just Auto). Mercedes-Benz đang cân nhắc tích trữ linh kiện còn BMW cho biết chuỗi cung ứng của họ bị gián đoạn nhưng các nhà máy vẫn hoạt động bình thường. Tại Ấn Độ, các nhà sản xuất xe cảnh báo nguy cơ thiếu hụt trong 6 tuần tới, dẫn đến việc cử một phái đoàn cấp cao đến Trung Quốc để đàm phán.
Đáp trả lệnh kiểm soát đất hiếm của Trung Quốc, Mỹ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu ethane sang Trung Quốc, cùng với các hạn chế đối với phụ tùng động cơ máy bay và phần mềm thiết kế bán dẫn. Người phát ngôn MOFCOM He Yongqian gọi đây là “hành động đơn phương, phân biệt đối xử” và “công cụ bá quyền,” trái ngược với hệ thống quản lý xuất khẩu đất hiếm “hợp pháp” của Trung Quốc. Li Yong từ Hiệp hội Thương mại Quốc tế Trung Quốc nhấn mạnh rằng Mỹ đã phá vỡ cam kết từ cuộc họp kinh tế-thương mại Trung-Mỹ tại Geneva ngày 12/5/2025, gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc.
Tuy nhiên, động thái này không chỉ nhắm vào Trung Quốc mà còn gây áp lực lên các đồng minh như Nhật Bản và châu Âu, như nhận định của Susan C. Schwab, cựu đại diện thương mại Mỹ: “Đây là mối đe dọa trực tiếp đến lợi ích của Nhật Bản và châu Âu, nhằm đẩy họ xa Mỹ”. Một số nguồn như Fortune chỉ ra rằng các hạn chế đất hiếm của Trung Quốc áp dụng cho tất cả các quốc gia, không chỉ Mỹ, làm tăng nguy cơ thiếu hụt toàn cầu.
Đây không phải lần đầu tiên Trung Quốc sử dụng đất hiếm như 1 công cụ địa chính trị. Năm 2010, Trung Quốc từng tạm dừng xuất khẩu đất hiếm sang Nhật Bản trong 7 tuần do tranh chấp lãnh thổ tại quần đảo Senkaku. Sự kiện này khiến giá đất hiếm tăng gấp 10 lần, buộc Nhật Bản giảm phụ thuộc từ 90% xuống 60% thông qua tích trữ và phát triển nguồn cung nội địa. Tuy nhiên, theo CSIS, Trung Quốc vẫn duy trì vị thế thống trị đặc biệt với đất hiếm nặng vốn được tinh luyện hoàn toàn tại Trung Quốc.
So với năm 2010, các hạn chế hiện tại có quy mô lớn hơn, nhắm vào nhiều kim loại hơn và áp dụng toàn cầu, không chỉ riêng Mỹ hay Nhật Bản. Điều này làm tăng mức độ gián đoạn, đặc biệt khi các công ty Mỹ thường không dự trữ nhiều đất hiếm để tối ưu hóa dòng tiền, trái ngược với một số công ty Nhật Bản giữ kho hơn một năm. Theo SFA Oxford, các biện pháp này phản ánh tham vọng dài hạn của Trung Quốc nhằm định hình trật tự công nghệ toàn cầu bằng cách tận dụng vị thế thống trị trong chuỗi cung ứng.
Cả Mỹ, Nhật Bản và các quốc gia khác đang tìm cách giảm phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc. Theo CSIS, Úc đang phát triển mỏ Browns Range để sản xuất dysprosium, trong khi Nhật Bản hợp tác với Việt Nam để cải thiện khai thác và chế biến đất hiếm tại Hà Nội. Mỹ cũng đang thúc đẩy sản xuất nội địa, MP Materials tăng sản lượng tại mỏ Mountain Pass, California, dự kiến sản xuất nam châm thương mại tại Texas vào cuối 2025. Tuy nhiên, The New York Times cảnh báo rằng các nguồn cung thay thế từ Úc, Brazil hay Việt Nam vẫn cần nhiều năm để đạt quy mô cạnh tranh với Trung Quốc.
