Vũ Nguyễn
Writer
Elon Musk đã châm ngòi cho một cuộc tranh luận sôi nổi trong giới công nghệ Mỹ về khả năng đưa trung tâm dữ liệu lên quỹ đạo, khi nhu cầu sức mạnh tính toán của trí tuệ nhân tạo tăng vọt và hạ tầng mặt đất ngày càng quá tải.
Ý tưởng từng gắn với khoa học viễn tưởng này đang nhanh chóng bước ra đời thực, được thúc đẩy bởi những tên tuổi lớn như nhà sáng lập SpaceX Elon Musk, nhà sáng lập Amazon Jeff Bezos và Giám đốc điều hành Nvidia Jensen Huang. Các tập đoàn công nghệ Mỹ coi “trung tâm dữ liệu vũ trụ” là một lối thoát tiềm năng trước các nút thắt về điện năng, chi phí và quy định pháp lý trên mặt đất.
Những tuyên bố đã bắt đầu chuyển thành hành động. Google cho biết sẽ phóng một vệ tinh nguyên mẫu vào năm 2027 để thử nghiệm hiệu năng chip AI trong môi trường không gian. Cùng thời điểm, công ty khởi nghiệp Starcloud thông báo đã huấn luyện thành công một mô hình ngôn ngữ lớn trên vệ tinh thử nghiệm được trang bị GPU của Nvidia.
Theo các lãnh đạo ngành, động lực không chỉ nằm ở tầm nhìn công nghệ. Việc thiếu điện nghiêm trọng và sự phản đối của cộng đồng đang làm chậm hoặc chặn các dự án trung tâm dữ liệu tại Mỹ. Không gian, với nguồn năng lượng mặt trời gần như vô hạn và khả năng làm mát tự nhiên, được xem là giải pháp thay thế hấp dẫn.
Đối với giới đầu tư, câu chuyện này đang định hình lại kỳ vọng chi tiêu vốn trong lĩnh vực phần cứng. SpaceX được cho là đang cân nhắc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng trong nửa cuối năm tới, trong bối cảnh việc đưa hạ tầng AI lên quỹ đạo mở ra tiềm năng tăng trưởng mới cho ngành phóng tên lửa.
Dù vậy, các thách thức kỹ thuật vẫn hiện hữu. Bức xạ không gian có thể làm hỏng chip AI, còn việc sửa chữa hay nâng cấp phần cứng trên quỹ đạo gần như bất khả thi. Một số chuyên gia hàng không vũ trụ hoài nghi về tuyên bố rằng triển khai trong không gian sẽ rẻ hơn so với xây dựng trên mặt đất.
Chi phí phóng giảm mạnh là yếu tố then chốt giúp ý tưởng này tiến gần thực tế. Theo các ước tính được trích dẫn rộng rãi trong ngành, chi phí đưa hàng hóa lên quỹ đạo bằng tên lửa Falcon Heavy hiện vào khoảng 1.500 USD mỗi kg, tương đương khoảng 37,5 triệu đồng Việt Nam. Với tên lửa Starship thế hệ mới, con số này được kỳ vọng giảm xuống còn khoảng 100 USD mỗi kg, tương đương 2,5 triệu đồng Việt Nam, trong vài năm tới.
Sự cạnh tranh từ Blue Origin và các công ty khởi nghiệp khác tiếp tục tạo áp lực giảm giá, khiến việc đưa số lượng lớn GPU và tấm pin mặt trời lên quỹ đạo ngày càng khả thi về mặt kinh tế.
Trong khi đó, những khó khăn trên mặt đất ngày càng rõ nét. Một số báo cáo cho thấy tình trạng thiếu điện cho các trung tâm dữ liệu Mỹ có thể lên tới 20 phần trăm trong những năm tới nếu không có nguồn cung mới. Các phong trào phản đối kiểu “không ở sân sau nhà tôi” cũng đã khiến nhiều dự án trị giá hàng chục tỷ USD, tương đương hàng trăm nghìn tỷ đồng Việt Nam, bị trì hoãn hoặc hủy bỏ.
Baiju Bhatt, Giám đốc điều hành Aetherflux và đồng sáng lập Robinhood, gọi giải pháp không gian của mình là “cách bỏ qua hạ tầng”. Theo ông, việc xây dựng một trung tâm dữ liệu tại Mỹ có thể mất nhiều năm vì thủ tục và cấp điện, trong khi mô hình trên quỹ đạo tránh được phần lớn rào cản này.
Từ những thử nghiệm ban đầu, trung tâm dữ liệu trong không gian đang dần chuyển từ lý thuyết sang giai đoạn thương mại sớm. Khi chi phí phóng tiếp tục giảm và áp lực lên hạ tầng mặt đất gia tăng, ý tưởng đưa sức mạnh tính toán rời Trái Đất không còn chỉ là câu chuyện của tương lai xa.
Ý tưởng từng gắn với khoa học viễn tưởng này đang nhanh chóng bước ra đời thực, được thúc đẩy bởi những tên tuổi lớn như nhà sáng lập SpaceX Elon Musk, nhà sáng lập Amazon Jeff Bezos và Giám đốc điều hành Nvidia Jensen Huang. Các tập đoàn công nghệ Mỹ coi “trung tâm dữ liệu vũ trụ” là một lối thoát tiềm năng trước các nút thắt về điện năng, chi phí và quy định pháp lý trên mặt đất.
Những tuyên bố đã bắt đầu chuyển thành hành động. Google cho biết sẽ phóng một vệ tinh nguyên mẫu vào năm 2027 để thử nghiệm hiệu năng chip AI trong môi trường không gian. Cùng thời điểm, công ty khởi nghiệp Starcloud thông báo đã huấn luyện thành công một mô hình ngôn ngữ lớn trên vệ tinh thử nghiệm được trang bị GPU của Nvidia.
Theo các lãnh đạo ngành, động lực không chỉ nằm ở tầm nhìn công nghệ. Việc thiếu điện nghiêm trọng và sự phản đối của cộng đồng đang làm chậm hoặc chặn các dự án trung tâm dữ liệu tại Mỹ. Không gian, với nguồn năng lượng mặt trời gần như vô hạn và khả năng làm mát tự nhiên, được xem là giải pháp thay thế hấp dẫn.
Đối với giới đầu tư, câu chuyện này đang định hình lại kỳ vọng chi tiêu vốn trong lĩnh vực phần cứng. SpaceX được cho là đang cân nhắc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng trong nửa cuối năm tới, trong bối cảnh việc đưa hạ tầng AI lên quỹ đạo mở ra tiềm năng tăng trưởng mới cho ngành phóng tên lửa.
Dù vậy, các thách thức kỹ thuật vẫn hiện hữu. Bức xạ không gian có thể làm hỏng chip AI, còn việc sửa chữa hay nâng cấp phần cứng trên quỹ đạo gần như bất khả thi. Một số chuyên gia hàng không vũ trụ hoài nghi về tuyên bố rằng triển khai trong không gian sẽ rẻ hơn so với xây dựng trên mặt đất.
Chi phí phóng giảm mạnh là yếu tố then chốt giúp ý tưởng này tiến gần thực tế. Theo các ước tính được trích dẫn rộng rãi trong ngành, chi phí đưa hàng hóa lên quỹ đạo bằng tên lửa Falcon Heavy hiện vào khoảng 1.500 USD mỗi kg, tương đương khoảng 37,5 triệu đồng Việt Nam. Với tên lửa Starship thế hệ mới, con số này được kỳ vọng giảm xuống còn khoảng 100 USD mỗi kg, tương đương 2,5 triệu đồng Việt Nam, trong vài năm tới.
Sự cạnh tranh từ Blue Origin và các công ty khởi nghiệp khác tiếp tục tạo áp lực giảm giá, khiến việc đưa số lượng lớn GPU và tấm pin mặt trời lên quỹ đạo ngày càng khả thi về mặt kinh tế.
Trong khi đó, những khó khăn trên mặt đất ngày càng rõ nét. Một số báo cáo cho thấy tình trạng thiếu điện cho các trung tâm dữ liệu Mỹ có thể lên tới 20 phần trăm trong những năm tới nếu không có nguồn cung mới. Các phong trào phản đối kiểu “không ở sân sau nhà tôi” cũng đã khiến nhiều dự án trị giá hàng chục tỷ USD, tương đương hàng trăm nghìn tỷ đồng Việt Nam, bị trì hoãn hoặc hủy bỏ.
Baiju Bhatt, Giám đốc điều hành Aetherflux và đồng sáng lập Robinhood, gọi giải pháp không gian của mình là “cách bỏ qua hạ tầng”. Theo ông, việc xây dựng một trung tâm dữ liệu tại Mỹ có thể mất nhiều năm vì thủ tục và cấp điện, trong khi mô hình trên quỹ đạo tránh được phần lớn rào cản này.
Từ những thử nghiệm ban đầu, trung tâm dữ liệu trong không gian đang dần chuyển từ lý thuyết sang giai đoạn thương mại sớm. Khi chi phí phóng tiếp tục giảm và áp lực lên hạ tầng mặt đất gia tăng, ý tưởng đưa sức mạnh tính toán rời Trái Đất không còn chỉ là câu chuyện của tương lai xa.
