Nguyễn Văn Sơn
Writer
Chuyến bay đầu tiên của Zhuque-3, mẫu tên lửa tái sử dụng do công ty tư nhân LandSpace phát triển, đánh dấu bước tiến mới trong nỗ lực của Trung Quốc nhằm thu hẹp khoảng cách với SpaceX. Tuy nhiên, vụ thử nghiệm - kết thúc bằng việc tầng đẩy rơi xuống sa mạc chỉ cách điểm hạ cánh vài chục mét - cũng cho thấy những khiếm khuyết kỹ thuật vẫn còn tồn tại trước khi Bắc Kinh đạt đến khả năng phục hồi tầng đẩy tương tự Falcon 9.
Zhuque-3 đã thực hiện đầy đủ các thao tác then chốt: tách tầng, đảo chiều, giảm tốc bằng động cơ, điều khiển bằng cánh lưới và lướt khí động học. Nhưng ở giai đoạn cuối, động cơ không tạo đủ lực đẩy để giảm tốc độ hạ cánh, khiến tên lửa thất bại ngay trước thời khắc quyết định. Các chuyên gia cho rằng đây chính là điểm khác biệt lớn nhất giữa LandSpace và SpaceX: khả năng điều khiển lực đẩy cực nhỏ (deep-throttle) và thuật toán hạ cánh đã được Falcon 9 tinh chỉnh qua hàng trăm lần thử.
Ngoài hạn chế trong điều khiển hạ cánh, tên lửa Trung Quốc còn đối mặt với các thách thức vật liệu và cấu trúc. Thân thép không gỉ, lựa chọn tương tự Starship – giúp tối ưu hóa khả năng tái sử dụng nhưng khiến tải trọng hữu ích giảm đáng kể, trong khi hiệu suất động cơ methane-oxygen của Trung Quốc vẫn chưa đạt mức ổn định như Merlin của SpaceX. Việc điều phối đồng thời tới chín động cơ trong môi trường khí động học khắc nghiệt cũng là thách thức mà các công ty Trung Quốc mới chỉ bắt đầu tiếp cận.
Bất chấp những hạn chế, nỗ lực của Bắc Kinh được thúc đẩy bởi nhu cầu cấp bách về tần suất phóng cao để xây dựng các chòm vệ tinh internet quỹ đạo thấp, lĩnh vực mà Starlink đã vượt lên từ lâu với hơn 6.000 vệ tinh hoạt động. Trung Quốc dự kiến triển khai hàng chục nghìn vệ tinh trong thập kỷ tới, một nhiệm vụ gần như không thể nếu thiếu tên lửa tái sử dụng chi phí thấp.
Song song với LandSpace, các dự án quốc gia như Long March 12A và các công ty tư nhân như Tianbing cũng đang theo đuổi công nghệ tương tự. Dù chưa rõ ai sẽ là bên đầu tiên thu hồi thành công tầng đẩy, sự cạnh tranh được xem là động lực quan trọng để rút ngắn khoảng cách với SpaceX.
Trong bối cảnh New Glenn của Blue Origin mới đây trở thành công ty thứ hai trên thế giới phục hồi được tầng đẩy, những nỗ lực của Trung Quốc cho thấy quốc gia này tiến nhanh hơn phần lớn các cường quốc khác. Nhưng khoảng cách về độ tin cậy, hiệu suất động cơ và thuật toán kiểm soát vẫn khiến “Falcon 9 của Trung Quốc” còn một chặng đường dài trước khi sánh ngang với đối thủ Mỹ.
Zhuque-3 đã thực hiện đầy đủ các thao tác then chốt: tách tầng, đảo chiều, giảm tốc bằng động cơ, điều khiển bằng cánh lưới và lướt khí động học. Nhưng ở giai đoạn cuối, động cơ không tạo đủ lực đẩy để giảm tốc độ hạ cánh, khiến tên lửa thất bại ngay trước thời khắc quyết định. Các chuyên gia cho rằng đây chính là điểm khác biệt lớn nhất giữa LandSpace và SpaceX: khả năng điều khiển lực đẩy cực nhỏ (deep-throttle) và thuật toán hạ cánh đã được Falcon 9 tinh chỉnh qua hàng trăm lần thử.
Ngoài hạn chế trong điều khiển hạ cánh, tên lửa Trung Quốc còn đối mặt với các thách thức vật liệu và cấu trúc. Thân thép không gỉ, lựa chọn tương tự Starship – giúp tối ưu hóa khả năng tái sử dụng nhưng khiến tải trọng hữu ích giảm đáng kể, trong khi hiệu suất động cơ methane-oxygen của Trung Quốc vẫn chưa đạt mức ổn định như Merlin của SpaceX. Việc điều phối đồng thời tới chín động cơ trong môi trường khí động học khắc nghiệt cũng là thách thức mà các công ty Trung Quốc mới chỉ bắt đầu tiếp cận.
Bất chấp những hạn chế, nỗ lực của Bắc Kinh được thúc đẩy bởi nhu cầu cấp bách về tần suất phóng cao để xây dựng các chòm vệ tinh internet quỹ đạo thấp, lĩnh vực mà Starlink đã vượt lên từ lâu với hơn 6.000 vệ tinh hoạt động. Trung Quốc dự kiến triển khai hàng chục nghìn vệ tinh trong thập kỷ tới, một nhiệm vụ gần như không thể nếu thiếu tên lửa tái sử dụng chi phí thấp.
Song song với LandSpace, các dự án quốc gia như Long March 12A và các công ty tư nhân như Tianbing cũng đang theo đuổi công nghệ tương tự. Dù chưa rõ ai sẽ là bên đầu tiên thu hồi thành công tầng đẩy, sự cạnh tranh được xem là động lực quan trọng để rút ngắn khoảng cách với SpaceX.
Trong bối cảnh New Glenn của Blue Origin mới đây trở thành công ty thứ hai trên thế giới phục hồi được tầng đẩy, những nỗ lực của Trung Quốc cho thấy quốc gia này tiến nhanh hơn phần lớn các cường quốc khác. Nhưng khoảng cách về độ tin cậy, hiệu suất động cơ và thuật toán kiểm soát vẫn khiến “Falcon 9 của Trung Quốc” còn một chặng đường dài trước khi sánh ngang với đối thủ Mỹ.
