Khánh Vân
Writer
Từ trẻ em van xin đến các hành động hạ thấp nhân phẩm để nhận quà ảo, trong khiTiktok bị cáo buộc thu lợi nhuận lớn từ sự khốn khổ của người dùng.
Những điểm chính
Bên cạnh những nội dung giải trí sôi động, nền tảng TikTok Live đang chứng kiến sự bùng nổ của một hiện tượng gây tranh cãi và nhức nhối: "ăn xin online". Hàng ngày, hàng giờ, vô số người dùng trên khắp thế giới, bao gồm cả người lớn và trẻ em, đang thực hiện các buổi phát trực tiếp (livestream) với mục đích duy nhất là cầu xin lòng thương hại và những món quà ảo có thể quy đổi thành tiền mặt từ cộng đồng người xem.
Hình ảnh ba đứa trẻ trong một túp lều ở Afghanistan chắp tay van xin "Xin hãy ủng hộ. Chúng cháu rất nghèo" hay một cô gái nhảy múa và la hét mỗi khi nhận được quà ảo chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. Để thu hút sự chú ý và "câu" quà, nhiều người livestream không ngần ngại thực hiện những hành động bị xem là hạ thấp nhân phẩm hoặc tiềm ẩn nguy hiểm, như tự làm đau bản thân, thực hiện các thử thách kỳ quặc, thức trắng nhiều ngày hay thậm chí phủ bùn lên người.
Những món quà ảo, từ bông hồng giá chỉ 1 penny (khoảng 0,01 USD) đến những vật phẩm trị giá hàng trăm đô la (món đắt nhất lên tới gần 580 USD), trở thành động lực cho các hành vi này. Tuy nhiên, người livestream không nhận được toàn bộ giá trị. Theo Observer, TikTok giữ lại một phần đáng kể, thường là 50% giá trị quà tặng, đôi khi lên tới 70% dưới dạng "hoa hồng". Phía TikTok không phủ nhận con số này nhưng cho biết khoảng 30% doanh thu quà tặng được chuyển cho "phí cửa hàng ứng dụng và chi phí nhà cung cấp dịch vụ thanh toán".
Thực trạng này đã vấp phải sự lên án mạnh mẽ từ các chuyên gia và tổ chức quốc tế. Ông Olivier de Schutter, báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc, gọi đây là một "diễn biến gây sốc" và cáo buộc TikTok đang "kiếm lợi từ nỗi thống khổ của mọi người". Ông ví việc nền tảng cắt phần trăm từ những món quà ủng hộ người nghèo khó không khác gì hành vi "săn mồi trên môi trường kỹ thuật số" và kêu gọi TikTok nghiêm túc xem xét lại chính sách hoa hồng đối với những người dùng dễ bị tổn thương nhất.
Đồng quan điểm, ông Jeffrey DeMarco, chuyên gia từ tổ chức Save the Children, gọi đây là hành vi "lạm dụng" và yêu cầu các cơ quan quản lý phải hành động ngay lập tức để đảm bảo các nền tảng không được phép hưởng lợi từ những hình thức này.
Về phía TikTok, nền tảng này cho biết họ cấm các hình thức ăn xin của trẻ em và các hành vi bóc lột tương tự, đồng thời có chính sách nghiêm ngặt cho người livestream (phải đủ 18 tuổi, có trên 1.000 người theo dõi – trẻ em chỉ được xuất hiện cùng người lớn). Phát ngôn viên TikTok cũng nói rằng họ đã dừng hơn 4 triệu buổi phát trực tiếp mỗi tháng "để giữ nền tảng an toàn". Tuy nhiên, thực tế cho thấy các buổi livestream ăn xin vẫn tràn lan và thậm chí còn được thuật toán của TikTok quảng bá tích cực, theo Observer.
Phân tích của Observer cũng chỉ ra rằng hiện tượng này đặc biệt phổ biến tại các quốc gia như Indonesia, Pakistan, Afghanistan, Syria, Ai Cập và Kenya. Bên cạnh những buổi livestream tại nhà, có những dấu hiệu cho thấy sự tồn tại của các đường dây ăn xin có tổ chức. Bà Catherine Turner từ tổ chức Anti-Slavery International cảnh báo rằng, ngay cả khi trẻ em hay người nghèo xuất hiện để cầu xin, số tiền ủng hộ thực tế có thể rơi vào túi những kẻ "chăn dắt" đứng đằng sau, biến người livestream thành nạn nhân của bóc lột.
Mặc dù không thể phủ nhận có những trường hợp "ăn xin online" mang lại tác động tích cực (ví dụ một gia đình ở Philippines đã quyên góp thành công tiền phẫu thuật cho cặp song sinh dính liền qua TikTok), nhưng rủi ro về lạm dụng, bóc lột, đặc biệt là với trẻ em và những người yếu thế, là rất lớn và đáng báo động. Vấn đề này đặt ra trách nhiệm cấp thiết cho TikTok trong việc thực thi chính sách hiệu quả hơn và xem xét lại mô hình kinh doanh đang bị cho là kiếm lợi trên sự khốn cùng của người khác.
Những điểm chính
- Hiện tượng "ăn xin online" đang diễn ra phổ biến trên TikTok Live, nơi người dùng (gồm cả trẻ em) livestream để cầu xin quà tặng ảo có thể đổi thành tiền.
- Nhiều người thực hiện các hành động nguy hiểm hoặc hạ thấp nhân phẩm (tự làm đau, phủ bùn, không ngủ...) để thu hút quà tặng.
- TikTok bị cáo buộc thu lợi lớn từ hoạt động này thông qua việc giữ lại 50-70% giá trị quà tặng ảo làm hoa hồng.
- Các chuyên gia Liên Hợp Quốc và tổ chức quốc tế lên án mạnh mẽ, gọi đây là hành vi "bóc lột", "lạm dụng", "săn mồi kỹ thuật số" và yêu cầu TikTok hành động.
- Tồn tại nguy cơ cao về việc người livestream, đặc biệt là trẻ em, bị các đối tượng "chăn dắt" đứng sau lợi dụng và chiếm đoạt tiền ủng hộ.
Bên cạnh những nội dung giải trí sôi động, nền tảng TikTok Live đang chứng kiến sự bùng nổ của một hiện tượng gây tranh cãi và nhức nhối: "ăn xin online". Hàng ngày, hàng giờ, vô số người dùng trên khắp thế giới, bao gồm cả người lớn và trẻ em, đang thực hiện các buổi phát trực tiếp (livestream) với mục đích duy nhất là cầu xin lòng thương hại và những món quà ảo có thể quy đổi thành tiền mặt từ cộng đồng người xem.
Hình ảnh ba đứa trẻ trong một túp lều ở Afghanistan chắp tay van xin "Xin hãy ủng hộ. Chúng cháu rất nghèo" hay một cô gái nhảy múa và la hét mỗi khi nhận được quà ảo chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. Để thu hút sự chú ý và "câu" quà, nhiều người livestream không ngần ngại thực hiện những hành động bị xem là hạ thấp nhân phẩm hoặc tiềm ẩn nguy hiểm, như tự làm đau bản thân, thực hiện các thử thách kỳ quặc, thức trắng nhiều ngày hay thậm chí phủ bùn lên người.
Những món quà ảo, từ bông hồng giá chỉ 1 penny (khoảng 0,01 USD) đến những vật phẩm trị giá hàng trăm đô la (món đắt nhất lên tới gần 580 USD), trở thành động lực cho các hành vi này. Tuy nhiên, người livestream không nhận được toàn bộ giá trị. Theo Observer, TikTok giữ lại một phần đáng kể, thường là 50% giá trị quà tặng, đôi khi lên tới 70% dưới dạng "hoa hồng". Phía TikTok không phủ nhận con số này nhưng cho biết khoảng 30% doanh thu quà tặng được chuyển cho "phí cửa hàng ứng dụng và chi phí nhà cung cấp dịch vụ thanh toán".
Thực trạng này đã vấp phải sự lên án mạnh mẽ từ các chuyên gia và tổ chức quốc tế. Ông Olivier de Schutter, báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc, gọi đây là một "diễn biến gây sốc" và cáo buộc TikTok đang "kiếm lợi từ nỗi thống khổ của mọi người". Ông ví việc nền tảng cắt phần trăm từ những món quà ủng hộ người nghèo khó không khác gì hành vi "săn mồi trên môi trường kỹ thuật số" và kêu gọi TikTok nghiêm túc xem xét lại chính sách hoa hồng đối với những người dùng dễ bị tổn thương nhất.
Đồng quan điểm, ông Jeffrey DeMarco, chuyên gia từ tổ chức Save the Children, gọi đây là hành vi "lạm dụng" và yêu cầu các cơ quan quản lý phải hành động ngay lập tức để đảm bảo các nền tảng không được phép hưởng lợi từ những hình thức này.
Về phía TikTok, nền tảng này cho biết họ cấm các hình thức ăn xin của trẻ em và các hành vi bóc lột tương tự, đồng thời có chính sách nghiêm ngặt cho người livestream (phải đủ 18 tuổi, có trên 1.000 người theo dõi – trẻ em chỉ được xuất hiện cùng người lớn). Phát ngôn viên TikTok cũng nói rằng họ đã dừng hơn 4 triệu buổi phát trực tiếp mỗi tháng "để giữ nền tảng an toàn". Tuy nhiên, thực tế cho thấy các buổi livestream ăn xin vẫn tràn lan và thậm chí còn được thuật toán của TikTok quảng bá tích cực, theo Observer.
Phân tích của Observer cũng chỉ ra rằng hiện tượng này đặc biệt phổ biến tại các quốc gia như Indonesia, Pakistan, Afghanistan, Syria, Ai Cập và Kenya. Bên cạnh những buổi livestream tại nhà, có những dấu hiệu cho thấy sự tồn tại của các đường dây ăn xin có tổ chức. Bà Catherine Turner từ tổ chức Anti-Slavery International cảnh báo rằng, ngay cả khi trẻ em hay người nghèo xuất hiện để cầu xin, số tiền ủng hộ thực tế có thể rơi vào túi những kẻ "chăn dắt" đứng đằng sau, biến người livestream thành nạn nhân của bóc lột.
Mặc dù không thể phủ nhận có những trường hợp "ăn xin online" mang lại tác động tích cực (ví dụ một gia đình ở Philippines đã quyên góp thành công tiền phẫu thuật cho cặp song sinh dính liền qua TikTok), nhưng rủi ro về lạm dụng, bóc lột, đặc biệt là với trẻ em và những người yếu thế, là rất lớn và đáng báo động. Vấn đề này đặt ra trách nhiệm cấp thiết cho TikTok trong việc thực thi chính sách hiệu quả hơn và xem xét lại mô hình kinh doanh đang bị cho là kiếm lợi trên sự khốn cùng của người khác.
