Yu Ki San
Writer
Trong tương lai không xa, thực đơn của các phi hành gia sinh sống và làm việc trên Mặt Trăng có thể sẽ có thêm món cá vược tươi ngon. Đó chính là mục tiêu đầy tham vọng của dự án Lunar Hatch, một sáng kiến khoa học do Pháp dẫn đầu nhằm khám phá khả năng nuôi trồng thủy sản bền vững ngay tại "chị Hằng", bắt đầu bằng việc phóng trứng cá vược châu Âu đã thụ tinh vào không gian.
Vì sao lại là cá vược trên Mặt Trăng?
Ý tưởng táo bạo này xuất phát từ Tiến sĩ Cyrille Przybyla, nhà nghiên cứu sinh học biển tại Viện Nghiên cứu Đại dương Quốc gia Pháp (Ifremer). Ông giải thích, việc đảm bảo nguồn thực phẩm dinh dưỡng, bền vững tại chỗ là thách thức cực lớn cho các sứ mệnh định cư dài hạn ngoài Trái Đất. Cá, đặc biệt là cá vược, là nguồn protein tuyệt vời, dễ tiêu hóa, giàu Omega-3 và vitamin B - những chất cần thiết giúp phi hành gia duy trì khối lượng cơ bắp trong môi trường trọng lực yếu.
Việc vận chuyển thực phẩm chế biến sẵn từ Trái Đất rất tốn kém và không bền vững. Thay vào đó, Lunar Hatch đề xuất một giải pháp thông minh hơn: vận chuyển trứng cá đã thụ tinh, vốn cực kỳ nhỏ gọn và nhẹ nhàng. Những quả trứng này sẽ nở trong quá trình bay tới Mặt Trăng (hoặc ban đầu là Trạm Vũ trụ Quốc tế ISS để thử nghiệm).
Hệ thống nuôi trồng khép kín, không rác thải
Tham vọng của Lunar Hatch không chỉ dừng lại ở việc cho cá nở. Dự án đặt mục tiêu xây dựng một hệ thống nuôi trồng thủy sản tuần hoàn, khép kín hoàn toàn và không tạo ra chất thải trên Mặt Trăng. Hệ thống này sẽ sử dụng nguồn nước được khai thác từ băng đá ở các miệng núi lửa vùng cực Mặt Trăng.
Quy trình dự kiến gồm nhiều bể chứa liên kết: Nước thải từ bể nuôi cá vược chính sẽ được dùng để nuôi cấy vi tảo. Vi tảo sau đó lại trở thành thức ăn cho các sinh vật lọc nước như động vật hai mảnh vỏ hoặc động vật phù du. Chất thải rắn từ cá vược sẽ được xử lý bởi tôm và giun đất, và chính tôm giun này lại quay trở lại làm thức ăn cho cá vược. "Mục tiêu là không tạo ra chất thải. Mọi thứ đều được tái chế," Przybyla chia sẻ. Hệ thống dự kiến hoạt động tự động trong chu kỳ 4-5 tháng.
Từ ý tưởng đến hành trình vào không gian
Ý tưởng Lunar Hatch ra đời sau lời kêu gọi của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) về "Làng Mặt Trăng" vào năm 2016 và nhận được khoản tài trợ ban đầu từ Trung tâm Nghiên cứu Không gian Quốc gia Pháp (CNES) cuối năm 2018. Các thử nghiệm mô phỏng trên mặt đất nhằm kiểm tra khả năng chịu đựng của trứng cá trước sự rung lắc dữ dội khi phóng tên lửa về cơ bản đã hoàn thành.
Bước tiếp theo và quan trọng nhất là thực hiện một chuyến bay thử nghiệm thực tế lên không gian (có thể là ISS) để xác minh trứng có thể nở và cá con phát triển bình thường trong môi trường vi trọng lực hay không. Nhóm nghiên cứu đang chờ đợi cơ hội phóng từ CNES hoặc NASA.
Dù trước đây đã có nhiều loài cá khác nhau (như cá mummichog, cá bảy màu, cá ngựa vằn...) được đưa lên vũ trụ, nhưng chúng chủ yếu phục vụ mục đích nghiên cứu khoa học về tác động của môi trường không gian. Lunar Hatch là dự án đầu tiên đặt mục tiêu nuôi cá như một nguồn thực phẩm bền vững thực thụ cho phi hành gia. Nếu thành công, đây sẽ là bước ngoặt lớn, mở ra khả năng tự cung tự cấp thực phẩm đa dạng hơn cho các căn cứ tương lai trên Mặt Trăng và Sao Hỏa, biến giấc mơ định cư ngoài Trái Đất trở nên gần hơn với hiện thực.
Vì sao lại là cá vược trên Mặt Trăng?
Ý tưởng táo bạo này xuất phát từ Tiến sĩ Cyrille Przybyla, nhà nghiên cứu sinh học biển tại Viện Nghiên cứu Đại dương Quốc gia Pháp (Ifremer). Ông giải thích, việc đảm bảo nguồn thực phẩm dinh dưỡng, bền vững tại chỗ là thách thức cực lớn cho các sứ mệnh định cư dài hạn ngoài Trái Đất. Cá, đặc biệt là cá vược, là nguồn protein tuyệt vời, dễ tiêu hóa, giàu Omega-3 và vitamin B - những chất cần thiết giúp phi hành gia duy trì khối lượng cơ bắp trong môi trường trọng lực yếu.
Việc vận chuyển thực phẩm chế biến sẵn từ Trái Đất rất tốn kém và không bền vững. Thay vào đó, Lunar Hatch đề xuất một giải pháp thông minh hơn: vận chuyển trứng cá đã thụ tinh, vốn cực kỳ nhỏ gọn và nhẹ nhàng. Những quả trứng này sẽ nở trong quá trình bay tới Mặt Trăng (hoặc ban đầu là Trạm Vũ trụ Quốc tế ISS để thử nghiệm).
Hệ thống nuôi trồng khép kín, không rác thải
Tham vọng của Lunar Hatch không chỉ dừng lại ở việc cho cá nở. Dự án đặt mục tiêu xây dựng một hệ thống nuôi trồng thủy sản tuần hoàn, khép kín hoàn toàn và không tạo ra chất thải trên Mặt Trăng. Hệ thống này sẽ sử dụng nguồn nước được khai thác từ băng đá ở các miệng núi lửa vùng cực Mặt Trăng.
Quy trình dự kiến gồm nhiều bể chứa liên kết: Nước thải từ bể nuôi cá vược chính sẽ được dùng để nuôi cấy vi tảo. Vi tảo sau đó lại trở thành thức ăn cho các sinh vật lọc nước như động vật hai mảnh vỏ hoặc động vật phù du. Chất thải rắn từ cá vược sẽ được xử lý bởi tôm và giun đất, và chính tôm giun này lại quay trở lại làm thức ăn cho cá vược. "Mục tiêu là không tạo ra chất thải. Mọi thứ đều được tái chế," Przybyla chia sẻ. Hệ thống dự kiến hoạt động tự động trong chu kỳ 4-5 tháng.
Từ ý tưởng đến hành trình vào không gian
Ý tưởng Lunar Hatch ra đời sau lời kêu gọi của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) về "Làng Mặt Trăng" vào năm 2016 và nhận được khoản tài trợ ban đầu từ Trung tâm Nghiên cứu Không gian Quốc gia Pháp (CNES) cuối năm 2018. Các thử nghiệm mô phỏng trên mặt đất nhằm kiểm tra khả năng chịu đựng của trứng cá trước sự rung lắc dữ dội khi phóng tên lửa về cơ bản đã hoàn thành.
Bước tiếp theo và quan trọng nhất là thực hiện một chuyến bay thử nghiệm thực tế lên không gian (có thể là ISS) để xác minh trứng có thể nở và cá con phát triển bình thường trong môi trường vi trọng lực hay không. Nhóm nghiên cứu đang chờ đợi cơ hội phóng từ CNES hoặc NASA.
Dù trước đây đã có nhiều loài cá khác nhau (như cá mummichog, cá bảy màu, cá ngựa vằn...) được đưa lên vũ trụ, nhưng chúng chủ yếu phục vụ mục đích nghiên cứu khoa học về tác động của môi trường không gian. Lunar Hatch là dự án đầu tiên đặt mục tiêu nuôi cá như một nguồn thực phẩm bền vững thực thụ cho phi hành gia. Nếu thành công, đây sẽ là bước ngoặt lớn, mở ra khả năng tự cung tự cấp thực phẩm đa dạng hơn cho các căn cứ tương lai trên Mặt Trăng và Sao Hỏa, biến giấc mơ định cư ngoài Trái Đất trở nên gần hơn với hiện thực.
