Trung Đào
Writer
Chúng ta đã biết rằng nhà máy thép Azov như một pháo đài dưới lòng đất. Nhưng đã vài tuần trôi qua, trong bối cảnh bị quân đội Nga bao vây đến nỗi "một con ruồi cũng không lọt", quân đội Ukraine vẫn chống cự quyết liệt dù lương thực, đạn dược cạn dần. Quân đội Nga vẫn chưa chiếm lĩnh được trận địa này cho đến nay, trở thành "khúc xương cứng nhất" với quân đội Nga.
Giao tranh dữ dội tại nhà máy thép Azov khi Nga tiến quân vào pháo đài này, theo tin tức ngày 5/5/2022
Theo Bộ Quốc phòng Nga, trong hai ngày 30/4 và 1/5/2022, hàng trăm dân thường đã được sơ tán khỏi Nhà máy thép Azov và các khu vực lân cận. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng cho biết, đại diện Liên hợp quốc và một nhóm công tác Ukraine đang tiến hành sơ tán thêm thường dân khỏi nơi này. Theo thông tin chính thức của Ukraine trước đó, có khoảng 1.000 phụ nữ, trẻ em và người già trong nhà máy thép Azov.
Tại thị trấn cảng Mariupol ở đông nam Ukraine, Nga và Ukraine đã giao chiến hơn hai tháng. Kể từ khi quân đội Nga rút quy mô lớn khỏi mặt trận phía tây Ukraine, cuộc chiến Mariupol đã trở thành tâm điểm của cuộc xung đột Nga-Ukraine và cuộc tấn công và phòng thủ ở Nhà máy thép Azov có thể được gọi là trọng tâm của cuộc chiến Mariupol.
Vào ngày 24/2/2022, quân đội Nga bắt đầu tấn công Mariupol bằng pháo binh. Sáng ngày 25/2, quân đội Nga tiến về Mariupol từ Donetsk ở miền đông Ukraine. Vào giữa tháng 4/2022, các lực lượng Nga đã giành quyền kiểm soát phần lớn thành phố Mariupol. Ngày 16/4, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố, quân đội Nga đã giành quyền kiểm soát tất cả các khu vực đô thị của Mariupol, ngoại trừ Nhà máy thép Azov.
Lệnh của Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 21/4 đã khiến nhà máy có từ thời Liên Xô này trở thành tâm điểm chú ý. Cùng ngày, ông Putin tuyên bố hủy bỏ kế hoạch tấn công nhà máy thép Azov và thay thế bằng một cuộc bao vây. Vì sao quân đội Nga phải thay đổi chiến thuật?
Hình ảnh chụp nhà máy thep Azov từ trên cao
Quyết định xây dựng nhà máy thép Azov ở Mariupol được Đoàn Chủ tịch Hội đồng Kinh tế Tối cao Liên Xô đưa ra vào tháng 2/1930, với kinh phí đầu tư 292 triệu rúp thời điểm đó. Không phải ngẫu nhiên mà Mariupol được chọn. Đây là một cảng chính trên biển Azov bảo vệ các tuyến đường biển vận chuyển quặng sắt đến bán đảo Kerch. Vào tháng 11/1931, Liên Xô bắt đầu xây dựng một cảng hỗ trợ cho nhà máy ở Mariupol, và sau đó mở một kênh mới ở Biển Azov.
Trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, Thép Azov đóng một vai trò quan trọng trong việc sản xuất thép quân sự của Liên Xô, được sử dụng để chế tạo xe bọc thép, súng cối, bom... Sau khi người Đức chiếm đóng, nhà máy được đặt tên là "Nhà máy Azov số 1", đặt dưới sự quản lý của doanh nghiệp Đức và đã hoạt động trở lại một phần. Vào tháng 9/1943, quân Đức cho nổ tung lò cao và các thiết bị khác tại nhà máy trước khi rút khỏi Mariupol.
Từ tháng 10/1944, Liên Xô bắt đầu trùng tu quy mô lớn nhà máy, đến năm 1948 thì có dây chuyền sản xuất luyện kim hoàn chỉnh. Sau khi tái thiết, nhà máy thép Azov vẫn giữ được đà phát triển, lập nhiều kỷ lục ở Liên Xô và thậm chí cả châu Âu về quy mô và công nghệ. Tính đến thời điểm kỷ niệm 50 năm thành lập vào năm 1983, nhà máy đã sản xuất 145,5 triệu tấn gang, 118,2 triệu tấn thép và 96,4 triệu tấn sản phẩm cán. Trước khi Liên Xô tan rã, Nhà máy thép Azov vẫn đang giới thiệu các thiết bị mới và đạt được những bước đột phá mới trong quy trình công nghệ.
Sau khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991, Nhà máy thép Azov thuộc sở hữu của Ukraine. Năm 1997, nhà máy được đưa vào danh sách các doanh nghiệp có tầm quan trọng chiến lược đối với nền kinh tế và an ninh của Ukraine. Hiện nay, nhà máy là một trong những doanh nghiệp luyện kim lớn nhất tại Ucraina và là một trong những doanh nghiệp sản xuất thép hiện đại và lớn nhất châu Âu, chất lượng sản phẩm cao đã được hơn 70 quốc gia trên thế giới công nhận.
Một công ty hoặc một ngành công nghiệp hỗ trợ một thành phố không phải là ngoại lệ trong thời kỳ Xô Viết. Mariupol được xây dựng như một pháo đài Cossack vào đầu thế kỷ 18 và được đặt tên là Kalimius vì có sông Kalimius chảy qua đó. Năm 1779, tên của thành phố được đổi thành Mariupol, có nghĩa là "Thành phố Maria". Trong một thời gian dài, thành phố là thủ phủ của nghề đánh cá và buôn bán. Sau khi cảng, đường sắt được xây dựng vào cuối thế kỷ 19 và kết nối với phần còn lại của đất nước, thành phố bắt đầu phát triển công nghiệp nặng, nhưng sự thay đổi về chất của nó đã xảy ra trong thời kỳ Xô Viết.
Liên Xô đã tiến hành xây dựng và phát triển rộng rãi Mariupol, và việc xây dựng Nhà máy thép Azov vào những năm 1930 là một sự kiện lớn trong lịch sử phát triển của nước này. Năm 1925 chỉ có khoảng 50.000 người sống trong thành phố, và vào năm 1941 đã có hơn 240.000 người.
Theo thống kê năm 2014, trong cơ cấu công nghiệp của Mariupol, ngành luyện kim chiếm khoảng 82,5%, ngành khai khoáng chiếm khoảng 8,4%, các hoạt động kinh tế của toàn thành phố hầu như được thực hiện xoay quanh ngành luyện kim. Trong quá trình đô thị hóa ở Liên Xô, một số lượng lớn các thành phố với cơ cấu công nghiệp đơn lẻ đã được hình thành, phần lớn tập trung vào các lĩnh vực khai thác than, phát điện, luyện kim, công nghiệp hóa chất và chế biến gỗ. Sau khi Liên Xô tan rã, ở Nga vào đầu những năm 1990, vẫn còn 440 đến 460 thị trấn với cơ cấu công nghiệp đơn lẻ như vậy, chiếm khoảng 40% tổng số thành phố.
Các thị trấn đơn lẻ với cơ cấu công nghiệp cũng tồn tại ở nhiều quốc gia công nghiệp phát triển, nhưng Liên Xô là điển hình hơn và có số lượng lớn hơn. Nói chung, việc thành lập các thành phố Xô Viết như vậy sẽ trải qua 4 giai đoạn: thành lập xí nghiệp - vận hành dự án - hoàn thành dự án (phát triển công nghiệp) - hình thành thành phố. Do đó, theo nghĩa này, không ngoa khi nói rằng những thành phố này sinh ra để sản xuất, kinh doanh.
Ngoài đặc điểm là “doanh nghiệp và thành phố hợp nhất”, vì mang đậm truyền thống quân sự của nước Nga Xô Viết nên Nhà máy thép Azov còn mang đậm màu sắc quân sự hoặc bán quân sự. Thực ra, danh hiệu “dân tộc tranh đấu” không phải không có gốc. Về tính cách dân tộc của Nga, Viện sĩ Likhachev, một học giả Nga nổi tiếng, từng mô tả trong cuốn sách “Nghĩ về nước Nga” có viết: “Người ta thường định nghĩa văn hóa Nga là một loại hình trung gian giữa Âu và Á, giữa phương Tây và phương Đông. Sự gần gũi chỉ có thể được phân biệt bằng cách nhìn vào Nga từ phương Tây ... Văn hóa Byzantine ban tặng cho Nga tâm linh Cơ đốc giáo, trong khi Scandinavia nói chung ban tặng cho Nga một người bảo vệ thượng võ”. Điều này đã hòa nhập vào một đặc điểm văn hóa Nga độc đáo. Ý thức trước đây là ý thức về Đấng Mê-si (Messiah) của Nhà thờ Chính thống, và ý thức sau là truyền thống võ thuật. Trong 370 năm kể từ ngày đăng quang của Sa hoàng đầu tiên Ivan IV cho đến sự sụp đổ của Sa hoàng Nicholas II cuối cùng, Nga hoàng và hơn 20 quốc gia ở châu Âu và châu Á đã liên tiếp xảy ra gần một trăm cuộc chiến, với trung bình 10 năm một một cuộc chiến tranh quy mô lớn.
Những truyền thống thượng võ như vậy khiến nền chính trị, kinh tế và xã hội của Liên Xô ít nhiều bị coi là liên quan đến chiến tranh hoặc các yếu tố liên quan đến chiến tranh. Trong những năm 1970, Liên Xô đã vượt qua Hoa Kỳ và trở thành nhà xuất khẩu vũ khí lớn nhất thế giới; vào cuối những năm 1980, giá trị sản lượng của ngành công nghiệp quốc phòng và vũ khí đã chiếm hơn 25% GDP của Liên Xô, nghiên cứu khoa học và thử nghiệm do nhà nước thúc đẩy hoặc tài trợ. Hơn 75% có liên quan đến khu liên hợp công nghiệp-quân sự. Sau khi Liên Xô tan rã, phần lớn di sản chủ yếu do Nga kế thừa. Nga hiện là nước xuất khẩu vũ khí lớn thứ hai thế giới và tổng kim ngạch xuất khẩu vũ khí của nước này chiếm hơn 1/5 kim ngạch buôn bán vũ khí của thế giới, chỉ đứng sau Hoa Kỳ.
Chính vì tầm quan trọng của Nhà máy thép Azov mà trong Chiến tranh Lạnh, Liên Xô đã xây dựng một cơ sở phòng thủ dân sự quy mô lớn tại Nhà máy thép Azov. Đoạn video và hình ảnh được công bố cho thấy các lối đi dưới lòng đất mở rộng ra mọi hướng, có một số khoảng trống có thể đảm bảo cho các hoạt động cơ bản của người dân. Không gian rộng lớn, các chức năng đầy đủ và hệ thống phức tạp của nó khiến thế giới bên ngoài ngạc nhiên.
Theo báo cáo của các phương tiện truyền thông Nga, Nhà máy thép Azov có diện tích 11 km vuông, với 41 khu nhà xưởng và hơn 80 nhà cao tầng. Các cơ sở dưới lòng đất bao gồm các đường hầm dưới lòng đất và các kênh liên lạc với tổng cộng 6 tầng. Tuy nhiên, có cũng báo cáo phương tiện truyền thông không phù hợp với điều này. Do tính nhạy cảm quân sự của cơ sở ngầm khổng lồ này, các nhân viên tiếp xúc trực tiếp với nhà máy ở Nga và Ukraine dường như không trực tiếp giới thiệu chi tiết, dẫn đến nhiều ý kiến khác nhau.
Nhưng nhìn chung, Nhà máy thép Azov quả thực là một công sự dễ phòng thủ và khó bị tấn công mà quân đội Nga đã phải gánh chịu trong những ngày đầu. Ngoài nền tảng của các cơ sở phòng thủ dân sự từ thời Liên Xô, tính dễ phòng thủ và khó bị tấn công của nó cũng liên quan đến 8 năm quản lý và xây dựng miệt mài của Ukraine kể từ cuộc khủng hoảng Crimea năm 2014.
Trong cuộc đối đầu này, các lực lượng vũ trang Ukraine đã biến nhà máy thép Azov thành một khu vực kiên cố vững chắc, được trang bị các điểm bắn lâu dài và các thiết bị nổ mìn được lắp đặt ở tất cả các lối đi của nhà máy.
Tuy dễ phòng thủ và khó tấn công nhưng không có nghĩa là không thể giành chiến thắng. Trên thực tế, ngoài việc cân nhắc đầu tư, đối với Moscow, do Mariupol về cơ bản thuộc quyền kiểm soát của quân đội Nga nên nhà máy không có ý nghĩa quân sự đặc biệt nào là “góc chết”. Bao vây nhưng không phá vỡ, và tập trung vào viện trợ là chiến lược tốt nhất. Nhiều máy bay trực thăng Ukraine được cử đến để giải cứu những người mắc kẹt của Nhà máy thép Azov đã bị bắn rơi.
Tuy nhiên, sự cân nhắc nhiều hơn của Moscow có thể là ý nghĩa chính trị của nhà máy Azov: một mặt, cung cấp quyền tiếp cận nhân đạo cho dân thường và một lần nữa nhắn nhủ với người dân Ukraine rằng các hoạt động quân sự đặc biệt của Nga không nhằm vào dân thường; tình hình và làm suy yếu sự ủng hộ của người dân và binh lính cho Zelensky.
Sau khi hơn 100 dân thường được sơ tán khỏi nhà máy thép Azov bằng xe buýt và xe cứu thương, các quan chức thành phố Mariupol cho biết các cuộc đàm phán cấp cao đang được tiến hành giữa Ukraine, Nga và các tổ chức quốc tế về việc sơ tán nhiều hơn. Đồng thời, các nhân viên quân sự Ukraine tại nhà máy thép Azov cho biết trên mạng xã hội rằng sau khi một số dân thường được sơ tán, Nga đã tiếp tục các cuộc không kích và pháo kích vào nhà máy này.
Theo tin tức trước đó từ Bộ Quốc phòng Nga, ngoài một số dân thường, còn có một nhóm quân nhân Ukraine, những người theo chủ nghĩa dân tộc "Tiểu đoàn Azov" và lính đánh thuê nước ngoài đang ẩn náu trong nhà máy thép Azov.
Nhưng đối với Moscow, vấn đề lớn hơn là "sau khi chiếm đóng". Một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ hôm 2/5 cho biết tiến độ trong các hoạt động tổng thể của Nga ở khu vực Donbas của Ukraine vẫn ở mức "rất nhỏ". Một phần cũng là do khả năng kháng cự của Ukraine thực sự tốt. "Ở một số khu vực, sau khi quân đội Nga chiếm đóng, do an ninh không kịp trở tay nên đã phải “rút quân sau khi tuyên bố chiến thắng, rồi bị Ukraine chiếm lại”.
Dòng viện trợ ổn định từ Mỹ và các nước phương Tây khác rất có thể đưa Nga vào một cuộc chiến tiêu hao. Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 21/4 cho biết tại Nhà Trắng rằng Mỹ sẽ cung cấp cho Ukraine khoản hỗ trợ an ninh bổ sung trị giá 800 triệu USD để giúp nước này tăng cường khả năng tác chiến ở khu vực Donbas, miền đông Ukraine. Ngoài ra, Hoa Kỳ sẽ cung cấp cho chính phủ Ukraine 500 triệu USD hỗ trợ kinh tế trực tiếp để giúp ổn định nền kinh tế nước này. Thư ký Báo chí Nhà Trắng Psaki ngày 2/5 cho biết Mỹ đã cung cấp cho Ukraine hơn 5.500 bộ hệ thống tên lửa chống tăng Javelin. Truyền thông phương Tây bình luận rằng những vũ khí này là chìa khóa để Ukraine phòng thủ trước Nga.
Ngoài ra, nhiều nước châu Âu như Anh, Pháp, Đức cũng tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine. Người đứng đầu Duma Quốc gia Nga (Hạ viện) Volodin ngày 2/5 theo giờ địa phương cho biết một số nhà lãnh đạo châu Âu, dẫn đầu là Đức, đang trở thành một bên trong cuộc xung đột do việc cung cấp vũ khí cho Ukraine. "Tất cả các nhà lãnh đạo châu Âu quyết định cung cấp vũ khí cho Ukraine đều đã tự làm hoen ố và phải chịu trách nhiệm như những tội phạm chiến tranh".
Ngoài chiến trường, Nga còn phải đối mặt với các lệnh trừng phạt leo thang cứng rắn từ Hoa Kỳ và châu Âu. Các bộ trưởng năng lượng của EU nhóm họp vào ngày 2/5 để thảo luận về việc áp dụng các biện pháp trừng phạt mới.
Thủ tướng Đức Scholz trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông Đức gần đây nói rằng các nước phương Tây sẽ chỉ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Nga sau khi Nga và Ukraine đạt được một thỏa thuận hòa bình. Ông cũng cho biết các điều khoản của thỏa thuận hòa bình nên do Ukraine quyết định. Phát biểu của ông Scholz cũng được coi là phản ánh thái độ ngày càng cứng rắn của Ukraine và các nước phương Tây đối với Nga trong thời gian gần đây.
Theo Bộ Quốc phòng Nga, trong hai ngày 30/4 và 1/5/2022, hàng trăm dân thường đã được sơ tán khỏi Nhà máy thép Azov và các khu vực lân cận. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng cho biết, đại diện Liên hợp quốc và một nhóm công tác Ukraine đang tiến hành sơ tán thêm thường dân khỏi nơi này. Theo thông tin chính thức của Ukraine trước đó, có khoảng 1.000 phụ nữ, trẻ em và người già trong nhà máy thép Azov.
Tại thị trấn cảng Mariupol ở đông nam Ukraine, Nga và Ukraine đã giao chiến hơn hai tháng. Kể từ khi quân đội Nga rút quy mô lớn khỏi mặt trận phía tây Ukraine, cuộc chiến Mariupol đã trở thành tâm điểm của cuộc xung đột Nga-Ukraine và cuộc tấn công và phòng thủ ở Nhà máy thép Azov có thể được gọi là trọng tâm của cuộc chiến Mariupol.
Vào ngày 24/2/2022, quân đội Nga bắt đầu tấn công Mariupol bằng pháo binh. Sáng ngày 25/2, quân đội Nga tiến về Mariupol từ Donetsk ở miền đông Ukraine. Vào giữa tháng 4/2022, các lực lượng Nga đã giành quyền kiểm soát phần lớn thành phố Mariupol. Ngày 16/4, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố, quân đội Nga đã giành quyền kiểm soát tất cả các khu vực đô thị của Mariupol, ngoại trừ Nhà máy thép Azov.
Lệnh của Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 21/4 đã khiến nhà máy có từ thời Liên Xô này trở thành tâm điểm chú ý. Cùng ngày, ông Putin tuyên bố hủy bỏ kế hoạch tấn công nhà máy thép Azov và thay thế bằng một cuộc bao vây. Vì sao quân đội Nga phải thay đổi chiến thuật?
Người khổng lồ thép
Quyết định xây dựng nhà máy thép Azov ở Mariupol được Đoàn Chủ tịch Hội đồng Kinh tế Tối cao Liên Xô đưa ra vào tháng 2/1930, với kinh phí đầu tư 292 triệu rúp thời điểm đó. Không phải ngẫu nhiên mà Mariupol được chọn. Đây là một cảng chính trên biển Azov bảo vệ các tuyến đường biển vận chuyển quặng sắt đến bán đảo Kerch. Vào tháng 11/1931, Liên Xô bắt đầu xây dựng một cảng hỗ trợ cho nhà máy ở Mariupol, và sau đó mở một kênh mới ở Biển Azov.
Trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, Thép Azov đóng một vai trò quan trọng trong việc sản xuất thép quân sự của Liên Xô, được sử dụng để chế tạo xe bọc thép, súng cối, bom... Sau khi người Đức chiếm đóng, nhà máy được đặt tên là "Nhà máy Azov số 1", đặt dưới sự quản lý của doanh nghiệp Đức và đã hoạt động trở lại một phần. Vào tháng 9/1943, quân Đức cho nổ tung lò cao và các thiết bị khác tại nhà máy trước khi rút khỏi Mariupol.
Từ tháng 10/1944, Liên Xô bắt đầu trùng tu quy mô lớn nhà máy, đến năm 1948 thì có dây chuyền sản xuất luyện kim hoàn chỉnh. Sau khi tái thiết, nhà máy thép Azov vẫn giữ được đà phát triển, lập nhiều kỷ lục ở Liên Xô và thậm chí cả châu Âu về quy mô và công nghệ. Tính đến thời điểm kỷ niệm 50 năm thành lập vào năm 1983, nhà máy đã sản xuất 145,5 triệu tấn gang, 118,2 triệu tấn thép và 96,4 triệu tấn sản phẩm cán. Trước khi Liên Xô tan rã, Nhà máy thép Azov vẫn đang giới thiệu các thiết bị mới và đạt được những bước đột phá mới trong quy trình công nghệ.
Sau khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991, Nhà máy thép Azov thuộc sở hữu của Ukraine. Năm 1997, nhà máy được đưa vào danh sách các doanh nghiệp có tầm quan trọng chiến lược đối với nền kinh tế và an ninh của Ukraine. Hiện nay, nhà máy là một trong những doanh nghiệp luyện kim lớn nhất tại Ucraina và là một trong những doanh nghiệp sản xuất thép hiện đại và lớn nhất châu Âu, chất lượng sản phẩm cao đã được hơn 70 quốc gia trên thế giới công nhận.
"Nhà máy quân sự"
Bối cảnh phát triển đô thị độc đáo của Nhà máy thép Azov cũng giúp mọi người có cái nhìn thoáng qua về lịch sử của nước Nga Xô Viết.Một công ty hoặc một ngành công nghiệp hỗ trợ một thành phố không phải là ngoại lệ trong thời kỳ Xô Viết. Mariupol được xây dựng như một pháo đài Cossack vào đầu thế kỷ 18 và được đặt tên là Kalimius vì có sông Kalimius chảy qua đó. Năm 1779, tên của thành phố được đổi thành Mariupol, có nghĩa là "Thành phố Maria". Trong một thời gian dài, thành phố là thủ phủ của nghề đánh cá và buôn bán. Sau khi cảng, đường sắt được xây dựng vào cuối thế kỷ 19 và kết nối với phần còn lại của đất nước, thành phố bắt đầu phát triển công nghiệp nặng, nhưng sự thay đổi về chất của nó đã xảy ra trong thời kỳ Xô Viết.
Liên Xô đã tiến hành xây dựng và phát triển rộng rãi Mariupol, và việc xây dựng Nhà máy thép Azov vào những năm 1930 là một sự kiện lớn trong lịch sử phát triển của nước này. Năm 1925 chỉ có khoảng 50.000 người sống trong thành phố, và vào năm 1941 đã có hơn 240.000 người.
Theo thống kê năm 2014, trong cơ cấu công nghiệp của Mariupol, ngành luyện kim chiếm khoảng 82,5%, ngành khai khoáng chiếm khoảng 8,4%, các hoạt động kinh tế của toàn thành phố hầu như được thực hiện xoay quanh ngành luyện kim. Trong quá trình đô thị hóa ở Liên Xô, một số lượng lớn các thành phố với cơ cấu công nghiệp đơn lẻ đã được hình thành, phần lớn tập trung vào các lĩnh vực khai thác than, phát điện, luyện kim, công nghiệp hóa chất và chế biến gỗ. Sau khi Liên Xô tan rã, ở Nga vào đầu những năm 1990, vẫn còn 440 đến 460 thị trấn với cơ cấu công nghiệp đơn lẻ như vậy, chiếm khoảng 40% tổng số thành phố.
Các thị trấn đơn lẻ với cơ cấu công nghiệp cũng tồn tại ở nhiều quốc gia công nghiệp phát triển, nhưng Liên Xô là điển hình hơn và có số lượng lớn hơn. Nói chung, việc thành lập các thành phố Xô Viết như vậy sẽ trải qua 4 giai đoạn: thành lập xí nghiệp - vận hành dự án - hoàn thành dự án (phát triển công nghiệp) - hình thành thành phố. Do đó, theo nghĩa này, không ngoa khi nói rằng những thành phố này sinh ra để sản xuất, kinh doanh.
Ngoài đặc điểm là “doanh nghiệp và thành phố hợp nhất”, vì mang đậm truyền thống quân sự của nước Nga Xô Viết nên Nhà máy thép Azov còn mang đậm màu sắc quân sự hoặc bán quân sự. Thực ra, danh hiệu “dân tộc tranh đấu” không phải không có gốc. Về tính cách dân tộc của Nga, Viện sĩ Likhachev, một học giả Nga nổi tiếng, từng mô tả trong cuốn sách “Nghĩ về nước Nga” có viết: “Người ta thường định nghĩa văn hóa Nga là một loại hình trung gian giữa Âu và Á, giữa phương Tây và phương Đông. Sự gần gũi chỉ có thể được phân biệt bằng cách nhìn vào Nga từ phương Tây ... Văn hóa Byzantine ban tặng cho Nga tâm linh Cơ đốc giáo, trong khi Scandinavia nói chung ban tặng cho Nga một người bảo vệ thượng võ”. Điều này đã hòa nhập vào một đặc điểm văn hóa Nga độc đáo. Ý thức trước đây là ý thức về Đấng Mê-si (Messiah) của Nhà thờ Chính thống, và ý thức sau là truyền thống võ thuật. Trong 370 năm kể từ ngày đăng quang của Sa hoàng đầu tiên Ivan IV cho đến sự sụp đổ của Sa hoàng Nicholas II cuối cùng, Nga hoàng và hơn 20 quốc gia ở châu Âu và châu Á đã liên tiếp xảy ra gần một trăm cuộc chiến, với trung bình 10 năm một một cuộc chiến tranh quy mô lớn.
Những truyền thống thượng võ như vậy khiến nền chính trị, kinh tế và xã hội của Liên Xô ít nhiều bị coi là liên quan đến chiến tranh hoặc các yếu tố liên quan đến chiến tranh. Trong những năm 1970, Liên Xô đã vượt qua Hoa Kỳ và trở thành nhà xuất khẩu vũ khí lớn nhất thế giới; vào cuối những năm 1980, giá trị sản lượng của ngành công nghiệp quốc phòng và vũ khí đã chiếm hơn 25% GDP của Liên Xô, nghiên cứu khoa học và thử nghiệm do nhà nước thúc đẩy hoặc tài trợ. Hơn 75% có liên quan đến khu liên hợp công nghiệp-quân sự. Sau khi Liên Xô tan rã, phần lớn di sản chủ yếu do Nga kế thừa. Nga hiện là nước xuất khẩu vũ khí lớn thứ hai thế giới và tổng kim ngạch xuất khẩu vũ khí của nước này chiếm hơn 1/5 kim ngạch buôn bán vũ khí của thế giới, chỉ đứng sau Hoa Kỳ.
Quân đội Nga đã không thể tấn công nhà máy Azov trong một thời gian dài
Theo báo cáo của các phương tiện truyền thông Nga, Nhà máy thép Azov có diện tích 11 km vuông, với 41 khu nhà xưởng và hơn 80 nhà cao tầng. Các cơ sở dưới lòng đất bao gồm các đường hầm dưới lòng đất và các kênh liên lạc với tổng cộng 6 tầng. Tuy nhiên, có cũng báo cáo phương tiện truyền thông không phù hợp với điều này. Do tính nhạy cảm quân sự của cơ sở ngầm khổng lồ này, các nhân viên tiếp xúc trực tiếp với nhà máy ở Nga và Ukraine dường như không trực tiếp giới thiệu chi tiết, dẫn đến nhiều ý kiến khác nhau.
Nhưng nhìn chung, Nhà máy thép Azov quả thực là một công sự dễ phòng thủ và khó bị tấn công mà quân đội Nga đã phải gánh chịu trong những ngày đầu. Ngoài nền tảng của các cơ sở phòng thủ dân sự từ thời Liên Xô, tính dễ phòng thủ và khó bị tấn công của nó cũng liên quan đến 8 năm quản lý và xây dựng miệt mài của Ukraine kể từ cuộc khủng hoảng Crimea năm 2014.
Tuy dễ phòng thủ và khó tấn công nhưng không có nghĩa là không thể giành chiến thắng. Trên thực tế, ngoài việc cân nhắc đầu tư, đối với Moscow, do Mariupol về cơ bản thuộc quyền kiểm soát của quân đội Nga nên nhà máy không có ý nghĩa quân sự đặc biệt nào là “góc chết”. Bao vây nhưng không phá vỡ, và tập trung vào viện trợ là chiến lược tốt nhất. Nhiều máy bay trực thăng Ukraine được cử đến để giải cứu những người mắc kẹt của Nhà máy thép Azov đã bị bắn rơi.
Tuy nhiên, sự cân nhắc nhiều hơn của Moscow có thể là ý nghĩa chính trị của nhà máy Azov: một mặt, cung cấp quyền tiếp cận nhân đạo cho dân thường và một lần nữa nhắn nhủ với người dân Ukraine rằng các hoạt động quân sự đặc biệt của Nga không nhằm vào dân thường; tình hình và làm suy yếu sự ủng hộ của người dân và binh lính cho Zelensky.
Sau khi hơn 100 dân thường được sơ tán khỏi nhà máy thép Azov bằng xe buýt và xe cứu thương, các quan chức thành phố Mariupol cho biết các cuộc đàm phán cấp cao đang được tiến hành giữa Ukraine, Nga và các tổ chức quốc tế về việc sơ tán nhiều hơn. Đồng thời, các nhân viên quân sự Ukraine tại nhà máy thép Azov cho biết trên mạng xã hội rằng sau khi một số dân thường được sơ tán, Nga đã tiếp tục các cuộc không kích và pháo kích vào nhà máy này.
Theo tin tức trước đó từ Bộ Quốc phòng Nga, ngoài một số dân thường, còn có một nhóm quân nhân Ukraine, những người theo chủ nghĩa dân tộc "Tiểu đoàn Azov" và lính đánh thuê nước ngoài đang ẩn náu trong nhà máy thép Azov.
Vấn đề lớn hơn là sau khi chiếm đóng
Mặc dù sức đề kháng của Nhà máy thép Azov không có tác động đáng kể đến cuộc chiến Mariupol, nhưng mục tiêu quân sự của việc Nga chiếm đóng Mariupol về cơ bản đã đạt được, đồng nghĩa với việc nước này đã giành quyền kiểm soát Biển Azov và mở ra hành lang ven biển từ bán đảo Crimea.Nhưng đối với Moscow, vấn đề lớn hơn là "sau khi chiếm đóng". Một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ hôm 2/5 cho biết tiến độ trong các hoạt động tổng thể của Nga ở khu vực Donbas của Ukraine vẫn ở mức "rất nhỏ". Một phần cũng là do khả năng kháng cự của Ukraine thực sự tốt. "Ở một số khu vực, sau khi quân đội Nga chiếm đóng, do an ninh không kịp trở tay nên đã phải “rút quân sau khi tuyên bố chiến thắng, rồi bị Ukraine chiếm lại”.
Dòng viện trợ ổn định từ Mỹ và các nước phương Tây khác rất có thể đưa Nga vào một cuộc chiến tiêu hao. Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 21/4 cho biết tại Nhà Trắng rằng Mỹ sẽ cung cấp cho Ukraine khoản hỗ trợ an ninh bổ sung trị giá 800 triệu USD để giúp nước này tăng cường khả năng tác chiến ở khu vực Donbas, miền đông Ukraine. Ngoài ra, Hoa Kỳ sẽ cung cấp cho chính phủ Ukraine 500 triệu USD hỗ trợ kinh tế trực tiếp để giúp ổn định nền kinh tế nước này. Thư ký Báo chí Nhà Trắng Psaki ngày 2/5 cho biết Mỹ đã cung cấp cho Ukraine hơn 5.500 bộ hệ thống tên lửa chống tăng Javelin. Truyền thông phương Tây bình luận rằng những vũ khí này là chìa khóa để Ukraine phòng thủ trước Nga.
Ngoài ra, nhiều nước châu Âu như Anh, Pháp, Đức cũng tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine. Người đứng đầu Duma Quốc gia Nga (Hạ viện) Volodin ngày 2/5 theo giờ địa phương cho biết một số nhà lãnh đạo châu Âu, dẫn đầu là Đức, đang trở thành một bên trong cuộc xung đột do việc cung cấp vũ khí cho Ukraine. "Tất cả các nhà lãnh đạo châu Âu quyết định cung cấp vũ khí cho Ukraine đều đã tự làm hoen ố và phải chịu trách nhiệm như những tội phạm chiến tranh".
Ngoài chiến trường, Nga còn phải đối mặt với các lệnh trừng phạt leo thang cứng rắn từ Hoa Kỳ và châu Âu. Các bộ trưởng năng lượng của EU nhóm họp vào ngày 2/5 để thảo luận về việc áp dụng các biện pháp trừng phạt mới.
Thủ tướng Đức Scholz trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông Đức gần đây nói rằng các nước phương Tây sẽ chỉ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Nga sau khi Nga và Ukraine đạt được một thỏa thuận hòa bình. Ông cũng cho biết các điều khoản của thỏa thuận hòa bình nên do Ukraine quyết định. Phát biểu của ông Scholz cũng được coi là phản ánh thái độ ngày càng cứng rắn của Ukraine và các nước phương Tây đối với Nga trong thời gian gần đây.
