- Sản phẩm liên quan
- camera giám sát
Ngày 22/5, tại buổi tọa đàm “Tiêu chuẩn an toàn thông tin mạng cơ bản cho camera giám sát” do báo VietNamNet phối hợp với Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) tổ chức, đại diện các tổ chức, doanh nghiệp sản xuất camera, an toàn thông tin mạng đã đưa ra những con số bất ngờ về thực trạng thị trường camera giám sát Việt Nam.
Nguy cơ mất an toàn an ninh thông tin từ camera giám sát
Phát biểu khai mạc tọa đàm, Phó Tổng biên tập báo VietNamNet Võ Đăng Thiên cho hay, xu hướng sử dụng camera giám sát ngày càng phổ biến tại Việt Nam hiện nay. Camera giám sát không chỉ được sử dụng tại các hộ gia đình mà còn là thành phần quan trọng trong hệ thống Chính phủ điện tử, chính quyền số và thành phố thông minh, giúp giám sát giao thông, an ninh trật tự... Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, nhiều trường hợp hình ảnh đời tư của những nhân vật nổi tiếng đã bị đưa lên mạng xã hội do lộ lọt từ camera giám sát trong chính ngôi nhà của họ. Bên cạnh đó, camera giám sát sử dụng cho các hệ thống công cộng và chính quyền nếu không đáp ứng được những tiêu chuẩn sẽ tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn an ninh quốc gia.
“Thực tế hiện nay, trên thị trường Việt Nam và các nước khác, hầu hết camera đều có xuất xứ Trung Quốc. Thống kê của các doanh nghiệp cho thấy có khoảng 90% sản phẩm camera giám sát tại Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc theo đường chính ngạch và tiểu ngạch. Thậm chí, một số dòng camera hoạt động theo cơ chế cloud, kết nối về server đặt tại Trung Quốc và người dùng ở Việt Nam phải "vòng" qua server này trước khi kết nối vào camera của mình”, ông Thiên nói.
Camera là sản phẩm rất nhạy cảm, tiềm ẩn nhiều nguy cơ lộ lọt thông tin. Các sản phẩm camera đang dịch chuyển qua xu thế tương tác trực tiếp với người dùng thông qua ứng dụng di động, thông tin được đẩy lưu trữ trên cloud. Việc thông tin đi vòng qua cloud của các hãng đặt ở nước ngoài dẫn tới rủi ro về an toàn thông tin. Thông tin cá nhân qua bước trung gian khi không có các cơ chế bảo mật sẽ gây rủi ro cho người dùng. Thông tin cá nhân và các hành vi riêng tư có thể bị công khai khi kênh truyền bị chặn hoặc server bị tấn công. Ngoài ra, không loại trừ thông tin cá nhân sẽ bị khai thác mà không có sự xin phép.
“Vì vậy, việc ban hành các tiêu chuẩn cho camera và chủ động sản xuất camera Make in Viet Nam là nhu cầu cấp thiết để đảm bảo an toàn, an ninh thông tin cho Việt Nam”, ông Võ Đăng Thiên nhấn mạnh.
Theo ông Nguyễn Việt Bằng, Phó Tổng giám đốc VNPT Technology, không phải đến hiện nay, chúng ta mới để ý đến vấn đề bảo mật camera. Tuy nhiên, câu chuyện bảo mật camera gần đây mới thực sự nóng, khi mà người dùng trang bị camera công cộng một cách khá tự phát, chẳng hạn các tổ dân phố huy động trang bị camera ngoài phố để giám sát an ninh, trật tự của khu phố. Thiết bị thường là trôi nổi, chỉ cần 300.000 - 500.000 đồng. Tất cả camera đó mua trôi nổi, dữ liệu thường xuyên đẩy ra nước ngoài, và khi khai báo có 2 phần dữ liệu gồm dữ liệu hình ảnh, video và dữ liệu người dùng.
Camera trông đơn giản, nhỏ bé như vậy nhưng là một thiết bị phức tạp, gồm phần quang, phát sóng - Wi-Fi và mạng LAN. Với 2 giao diện mạng như vậy, camera có thể thành thiết bị để thu thập thông tin. Một camera đặt trong nhà, sẽ giống như máy tính có hệ điều hành, có ghi âm, có hình ảnh và gần như là có thêm một người ở trong nhà mình, chạy âm thầm. Do đó, nếu có lỗ hổng, thiết bị camera hoàn toàn có thể gửi thông tin ra ngoài. Cũng vì nó thiết bị mạng, nên camera thu thập được tất cả thông tin về mạng lưới ở trong nhà, cơ quan. Ví dụ, để một thiết bị trong mạng thì nó sẽ quét được trong hệ thống mạng của mình có bao nhiêu thiết bị iPhone, Samsung, có địa chỉ, thông tin... và âm thầm gửi dữ liệu ra ngoài. Đó là nguy cơ rất lớn, đòi hỏi phải kiểm soát, phải có quy định như bộ tiêu chí về yêu cầu an toàn thông tin mạng cơ bản cho camera giám sát mà Bộ TT&TT vừa ban hành.
Xu hướng “ngược” thế giới
Theo ông Nguyễn Trung Kiên, Tổng giám đốc Công ty cổ phần công nghệ Pavana, không giống như tivi hay điện thoại thông minh, dữ liệu về thị trường camera Việt Nam phải tìm qua nhiều nguồn, tổng hợp qua nhiều kênh.
Tuy nhiên, theo thống kê tương đối, trong năm 2023, quy mô thị trường camera Việt Nam đạt khoảng 175 triệu USD doanh thu. Trong đó, hai thương hiệu lớn nhất là Dahua, HikVision cùng các công ty con chiếm xấp xỉ 90%, số còn lại (khoảng 10%) thuộc về các hãng khác, chủ yếu là các tên tuổi nhỏ của Trung Quốc bán trên sàn thương mại điện tử.
Trong số này, thị phần camera gia đình chiếm đến 48% doanh thu và 60% về số lượng lưu hành. Ông Kiên cho biết, đa phần số này là các thiết bị giá rẻ từ 200.000 VNĐ đến dưới 1.000.000 VNĐ, được bán trôi nổi trực tuyến.
Đáng chú ý, ông Kiên nêu dữ liệu từ Statista cho thấy, nếu như thị trường camera giám sát toàn cầu chủ yếu là dành cho doanh nghiệp và chính phủ với hơn tỉ lệ 70%, camera phục vụ gia đình chỉ là 15%, thì trong khi đó, tại Việt Nam, 50% thiết bị được sử dụng cho mục đích giám sát tại nhà, số camera phục vụ cho các hoạt động của doanh nghiệp và chính phủ còn rất ít. Ông Kiên nhận định đây là xu hướng ngược với quốc tế, đồng thời thể hiện thị trường dành cho hạ tầng, doanh nghiệp và tổ chức chính phủ tại Việt Nam còn tương đối “sơ khai”, có nhiều dư địa phát triển hơn nữa trong thời gian tới.
Phân tích những số liệu trên, ông Kiên chỉ ra rằng, khi thị trường được chiếm lĩnh chủ yếu bởi sản phẩm Trung Quốc thì vấn đề mất an toàn thông tin, lộ lọt thông tin không chỉ là vấn đề với cá nhân, mà còn nghiêm trọng với doanh nghiệp và chính phủ, chẳng hạn như dữ liệu về hoạt động kinh doanh, hay lộ trình di chuyển của các VIP.
Ra mắt bộ tiêu chí yêu cầu an toàn thông tin mạng cơ bản cho camera giám sát- Bước đi đầu tiên kiểm soát thị trường
Theo các chuyên gia tại buổi Tọa đàm, để thị trường camera giám sát phát triển lành mạnh hơn, các doanh nghiệp tham gia sản xuất, nhập khẩu và kinh doanh thiết bị camera giám sát cần chủ động khắc phục các lỗ hổng, điểm yếu, nguy cơ gây mất an toàn thông tin. Còn về phía cơ quan quản lý, Bộ Thông tin và Truyền thông vừa ban hành bộ tiêu chi yêu cầu an toàn thông tin mạng cơ bản, đồng thời khuyến nghị các doanh nghiệp tuân theo. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng cần chuẩn bị để sẵn sàng đáp ứng các yêu cầu an toàn thông tin mạng khi Bộ chính thức ban hành "Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về yêu cầu an toàn thông tin mạng cơ bản cho camera giám sát" trong thời gian tới.
Theo Tài liệu khuyến nghị áp dụng các yêu cầu kỹ thuật an toàn thông tin mạng cơ bản cho thiết bị camera giám sát sử dụng giao thức mạng (gọi tắt là thiết bị camera). Đối với các yêu cầu kỹ thuật an toàn thông tin mạng ở mức cao hơn, các tổ chức, cá nhân căn cứ đặc thù, nhu cầu thực tiễn của mình để xem xét, quyết định. Cụ thể, gồm những tiêu chí cơ bản như sau:
- Camera giám sát phải có tài liệu hướng dẫn sử dụng sản phẩm cho người sử dụng. Để đảm bảo an toàn thông tin cho người dùng, camera giám sát phải có tính năng quản lý xác thực bao gồm phòng chống tấn công vét cạn và quản lý mật khẩu an toàn. Cụ thể, camera cần có chức năng quản trị hệ thống cho phép thay đổi thời gian khóa, số lần đăng nhập sai và khoảng thời gian đăng nhập sai liên tục. Chỉ thông tin cho người sử dụng nội dung đăng nhập thành công/thất bại mà không có nội dung khác làm cơ sở thực hiện tấn công vét cạn. Đồng thời có chức năng kiểm soát mật khẩu an toàn và khác nhau đối với mỗi thiết bị camera, đồng thời có chức năng xác thực nhiều loại đối tượng khác nhau như người dùng hoặc thiết bị.
- Giao diện của thiết bị camera cho phép kết nối, quản trị thiết bị camera thông qua kết nối mạng; giao diện vật lý của thiết bị camera được sử dụng để truy cập vào các chức năng của thiết bị thông qua kết nối mạng; cổng vật lý hoặc giao diện kết nối vô tuyến của thiết bị camera cho phép giao tiếp với thiết bị camera thông qua kết nối vật lý. Ví dụ: Cổng Ethernet; cổng USB; Wifi...
- Thiết bị camera, ứng dụng giao tiếp với người sử dụng có chức năng lựa chọn timeout cho phép tự động đăng xuất ứng dụng sau một khoảng thời gian và tạo khóa phiên an toàn.
- Trạng thái hoạt động của thiết bị camera bao gồm thông số, tùy chọn, chức năng đã được khởi tạo, thiết lập mặc định trước theo thiết kế của nhà sản xuất. Chế độ này được kích hoạt ngay sau khi thiết bị camera được lắp đặt và khởi động lần đầu tiên.
- Thiết bị camera và các dịch vụ liên kết có tối thiểu tính năng cho phép thiết lập, cấu hình địa điểm tại Việt Nam đối với việc xử lý, lưu trữ và khai thác dữ liệu (như: Trên thẻ nhớ/thiết bị ngoại vi, dịch vụ điện toán đám mây đặt tại Việt Nam,...) nhằm đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật Việt Nam về bảo vệ dữ liệu cá nhân.
- Trong quá trình khởi tạo, thiết lập, cấu hình thiết bị, phải có giao diện thông báo cho người sử dụng về địa điểm (quốc gia) lưu trữ và xử lý dữ liệu được thu thập bởi thiết bị camera và các dịch vụ liên kết.
- Đồng thời, có chức năng cho phép người sử dụng xóa dữ liệu được thu thập và lưu trữ trên thiết bị camera. Có chức năng thông báo cho người sử dụng xóa dữ liệu thành công/thất bại trên thiết bị khi thực hiện chức năng xóa. Có chức năng xác nhận người dùng đồng ý xóa dữ liệu trước khi thực hiện xóa.
- Thiết bị camera phải có các tính năng sau: Kiểm tra tính hợp lệ của dữ liệu đầu vào do người sử dụng nhập hoặc qua giao diện lập trình; ngăn chặn quá trình xử lý dữ liệu đầu vào vi phạm điều kiện lọc đã định nghĩa trước theo nhà sản xuất; kiểm tra tính hợp lệ của dữ liệu để ngăn chặn các dạng tấn công vào giao diện của thiết bị.
- Trong trường hợp thiết bị phải khởi động lại do có lỗi phát sinh (ngoại trừ lỗi phần cứng), thiết bị đảm bảo hoạt động bình thường trong lần khởi động kế tiếp./.
Nguy cơ mất an toàn an ninh thông tin từ camera giám sát
Phát biểu khai mạc tọa đàm, Phó Tổng biên tập báo VietNamNet Võ Đăng Thiên cho hay, xu hướng sử dụng camera giám sát ngày càng phổ biến tại Việt Nam hiện nay. Camera giám sát không chỉ được sử dụng tại các hộ gia đình mà còn là thành phần quan trọng trong hệ thống Chính phủ điện tử, chính quyền số và thành phố thông minh, giúp giám sát giao thông, an ninh trật tự... Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, nhiều trường hợp hình ảnh đời tư của những nhân vật nổi tiếng đã bị đưa lên mạng xã hội do lộ lọt từ camera giám sát trong chính ngôi nhà của họ. Bên cạnh đó, camera giám sát sử dụng cho các hệ thống công cộng và chính quyền nếu không đáp ứng được những tiêu chuẩn sẽ tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn an ninh quốc gia.
“Thực tế hiện nay, trên thị trường Việt Nam và các nước khác, hầu hết camera đều có xuất xứ Trung Quốc. Thống kê của các doanh nghiệp cho thấy có khoảng 90% sản phẩm camera giám sát tại Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc theo đường chính ngạch và tiểu ngạch. Thậm chí, một số dòng camera hoạt động theo cơ chế cloud, kết nối về server đặt tại Trung Quốc và người dùng ở Việt Nam phải "vòng" qua server này trước khi kết nối vào camera của mình”, ông Thiên nói.
Camera là sản phẩm rất nhạy cảm, tiềm ẩn nhiều nguy cơ lộ lọt thông tin. Các sản phẩm camera đang dịch chuyển qua xu thế tương tác trực tiếp với người dùng thông qua ứng dụng di động, thông tin được đẩy lưu trữ trên cloud. Việc thông tin đi vòng qua cloud của các hãng đặt ở nước ngoài dẫn tới rủi ro về an toàn thông tin. Thông tin cá nhân qua bước trung gian khi không có các cơ chế bảo mật sẽ gây rủi ro cho người dùng. Thông tin cá nhân và các hành vi riêng tư có thể bị công khai khi kênh truyền bị chặn hoặc server bị tấn công. Ngoài ra, không loại trừ thông tin cá nhân sẽ bị khai thác mà không có sự xin phép.
“Vì vậy, việc ban hành các tiêu chuẩn cho camera và chủ động sản xuất camera Make in Viet Nam là nhu cầu cấp thiết để đảm bảo an toàn, an ninh thông tin cho Việt Nam”, ông Võ Đăng Thiên nhấn mạnh.
Theo ông Nguyễn Việt Bằng, Phó Tổng giám đốc VNPT Technology, không phải đến hiện nay, chúng ta mới để ý đến vấn đề bảo mật camera. Tuy nhiên, câu chuyện bảo mật camera gần đây mới thực sự nóng, khi mà người dùng trang bị camera công cộng một cách khá tự phát, chẳng hạn các tổ dân phố huy động trang bị camera ngoài phố để giám sát an ninh, trật tự của khu phố. Thiết bị thường là trôi nổi, chỉ cần 300.000 - 500.000 đồng. Tất cả camera đó mua trôi nổi, dữ liệu thường xuyên đẩy ra nước ngoài, và khi khai báo có 2 phần dữ liệu gồm dữ liệu hình ảnh, video và dữ liệu người dùng.
Camera trông đơn giản, nhỏ bé như vậy nhưng là một thiết bị phức tạp, gồm phần quang, phát sóng - Wi-Fi và mạng LAN. Với 2 giao diện mạng như vậy, camera có thể thành thiết bị để thu thập thông tin. Một camera đặt trong nhà, sẽ giống như máy tính có hệ điều hành, có ghi âm, có hình ảnh và gần như là có thêm một người ở trong nhà mình, chạy âm thầm. Do đó, nếu có lỗ hổng, thiết bị camera hoàn toàn có thể gửi thông tin ra ngoài. Cũng vì nó thiết bị mạng, nên camera thu thập được tất cả thông tin về mạng lưới ở trong nhà, cơ quan. Ví dụ, để một thiết bị trong mạng thì nó sẽ quét được trong hệ thống mạng của mình có bao nhiêu thiết bị iPhone, Samsung, có địa chỉ, thông tin... và âm thầm gửi dữ liệu ra ngoài. Đó là nguy cơ rất lớn, đòi hỏi phải kiểm soát, phải có quy định như bộ tiêu chí về yêu cầu an toàn thông tin mạng cơ bản cho camera giám sát mà Bộ TT&TT vừa ban hành.
Xu hướng “ngược” thế giới
Theo ông Nguyễn Trung Kiên, Tổng giám đốc Công ty cổ phần công nghệ Pavana, không giống như tivi hay điện thoại thông minh, dữ liệu về thị trường camera Việt Nam phải tìm qua nhiều nguồn, tổng hợp qua nhiều kênh.
Tuy nhiên, theo thống kê tương đối, trong năm 2023, quy mô thị trường camera Việt Nam đạt khoảng 175 triệu USD doanh thu. Trong đó, hai thương hiệu lớn nhất là Dahua, HikVision cùng các công ty con chiếm xấp xỉ 90%, số còn lại (khoảng 10%) thuộc về các hãng khác, chủ yếu là các tên tuổi nhỏ của Trung Quốc bán trên sàn thương mại điện tử.
Trong số này, thị phần camera gia đình chiếm đến 48% doanh thu và 60% về số lượng lưu hành. Ông Kiên cho biết, đa phần số này là các thiết bị giá rẻ từ 200.000 VNĐ đến dưới 1.000.000 VNĐ, được bán trôi nổi trực tuyến.
Đáng chú ý, ông Kiên nêu dữ liệu từ Statista cho thấy, nếu như thị trường camera giám sát toàn cầu chủ yếu là dành cho doanh nghiệp và chính phủ với hơn tỉ lệ 70%, camera phục vụ gia đình chỉ là 15%, thì trong khi đó, tại Việt Nam, 50% thiết bị được sử dụng cho mục đích giám sát tại nhà, số camera phục vụ cho các hoạt động của doanh nghiệp và chính phủ còn rất ít. Ông Kiên nhận định đây là xu hướng ngược với quốc tế, đồng thời thể hiện thị trường dành cho hạ tầng, doanh nghiệp và tổ chức chính phủ tại Việt Nam còn tương đối “sơ khai”, có nhiều dư địa phát triển hơn nữa trong thời gian tới.
Phân tích những số liệu trên, ông Kiên chỉ ra rằng, khi thị trường được chiếm lĩnh chủ yếu bởi sản phẩm Trung Quốc thì vấn đề mất an toàn thông tin, lộ lọt thông tin không chỉ là vấn đề với cá nhân, mà còn nghiêm trọng với doanh nghiệp và chính phủ, chẳng hạn như dữ liệu về hoạt động kinh doanh, hay lộ trình di chuyển của các VIP.
Ra mắt bộ tiêu chí yêu cầu an toàn thông tin mạng cơ bản cho camera giám sát- Bước đi đầu tiên kiểm soát thị trường
Theo các chuyên gia tại buổi Tọa đàm, để thị trường camera giám sát phát triển lành mạnh hơn, các doanh nghiệp tham gia sản xuất, nhập khẩu và kinh doanh thiết bị camera giám sát cần chủ động khắc phục các lỗ hổng, điểm yếu, nguy cơ gây mất an toàn thông tin. Còn về phía cơ quan quản lý, Bộ Thông tin và Truyền thông vừa ban hành bộ tiêu chi yêu cầu an toàn thông tin mạng cơ bản, đồng thời khuyến nghị các doanh nghiệp tuân theo. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng cần chuẩn bị để sẵn sàng đáp ứng các yêu cầu an toàn thông tin mạng khi Bộ chính thức ban hành "Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về yêu cầu an toàn thông tin mạng cơ bản cho camera giám sát" trong thời gian tới.
Theo Tài liệu khuyến nghị áp dụng các yêu cầu kỹ thuật an toàn thông tin mạng cơ bản cho thiết bị camera giám sát sử dụng giao thức mạng (gọi tắt là thiết bị camera). Đối với các yêu cầu kỹ thuật an toàn thông tin mạng ở mức cao hơn, các tổ chức, cá nhân căn cứ đặc thù, nhu cầu thực tiễn của mình để xem xét, quyết định. Cụ thể, gồm những tiêu chí cơ bản như sau:
- Camera giám sát phải có tài liệu hướng dẫn sử dụng sản phẩm cho người sử dụng. Để đảm bảo an toàn thông tin cho người dùng, camera giám sát phải có tính năng quản lý xác thực bao gồm phòng chống tấn công vét cạn và quản lý mật khẩu an toàn. Cụ thể, camera cần có chức năng quản trị hệ thống cho phép thay đổi thời gian khóa, số lần đăng nhập sai và khoảng thời gian đăng nhập sai liên tục. Chỉ thông tin cho người sử dụng nội dung đăng nhập thành công/thất bại mà không có nội dung khác làm cơ sở thực hiện tấn công vét cạn. Đồng thời có chức năng kiểm soát mật khẩu an toàn và khác nhau đối với mỗi thiết bị camera, đồng thời có chức năng xác thực nhiều loại đối tượng khác nhau như người dùng hoặc thiết bị.
- Giao diện của thiết bị camera cho phép kết nối, quản trị thiết bị camera thông qua kết nối mạng; giao diện vật lý của thiết bị camera được sử dụng để truy cập vào các chức năng của thiết bị thông qua kết nối mạng; cổng vật lý hoặc giao diện kết nối vô tuyến của thiết bị camera cho phép giao tiếp với thiết bị camera thông qua kết nối vật lý. Ví dụ: Cổng Ethernet; cổng USB; Wifi...
- Thiết bị camera, ứng dụng giao tiếp với người sử dụng có chức năng lựa chọn timeout cho phép tự động đăng xuất ứng dụng sau một khoảng thời gian và tạo khóa phiên an toàn.
- Trạng thái hoạt động của thiết bị camera bao gồm thông số, tùy chọn, chức năng đã được khởi tạo, thiết lập mặc định trước theo thiết kế của nhà sản xuất. Chế độ này được kích hoạt ngay sau khi thiết bị camera được lắp đặt và khởi động lần đầu tiên.
- Thiết bị camera và các dịch vụ liên kết có tối thiểu tính năng cho phép thiết lập, cấu hình địa điểm tại Việt Nam đối với việc xử lý, lưu trữ và khai thác dữ liệu (như: Trên thẻ nhớ/thiết bị ngoại vi, dịch vụ điện toán đám mây đặt tại Việt Nam,...) nhằm đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật Việt Nam về bảo vệ dữ liệu cá nhân.
- Trong quá trình khởi tạo, thiết lập, cấu hình thiết bị, phải có giao diện thông báo cho người sử dụng về địa điểm (quốc gia) lưu trữ và xử lý dữ liệu được thu thập bởi thiết bị camera và các dịch vụ liên kết.
- Đồng thời, có chức năng cho phép người sử dụng xóa dữ liệu được thu thập và lưu trữ trên thiết bị camera. Có chức năng thông báo cho người sử dụng xóa dữ liệu thành công/thất bại trên thiết bị khi thực hiện chức năng xóa. Có chức năng xác nhận người dùng đồng ý xóa dữ liệu trước khi thực hiện xóa.
- Thiết bị camera phải có các tính năng sau: Kiểm tra tính hợp lệ của dữ liệu đầu vào do người sử dụng nhập hoặc qua giao diện lập trình; ngăn chặn quá trình xử lý dữ liệu đầu vào vi phạm điều kiện lọc đã định nghĩa trước theo nhà sản xuất; kiểm tra tính hợp lệ của dữ liệu để ngăn chặn các dạng tấn công vào giao diện của thiết bị.
- Trong trường hợp thiết bị phải khởi động lại do có lỗi phát sinh (ngoại trừ lỗi phần cứng), thiết bị đảm bảo hoạt động bình thường trong lần khởi động kế tiếp./.
