Trung Quốc tự tin tạo ra nguồn năng lượng dùng 20.000 năm không hết, Mỹ 7 năm nữa mới đuổi kịp

[Linh Pham]

Sâu trong sa mạc, Trung Quốc đang vận hành lò phản ứng thử nghiệm muối nóng chảy dựa trên thorium duy nhất trên thế giới. Dù không ồn ào, dự án này có thể định hình lại an ninh năng lượng quốc gia. Tài nguyên thorium từng bị xem là chất thải, nhưng sau nhiều thập kỷ kiên trì nghiên cứu, Trung Quốc đã biến “phế liệu” thành nguồn lực chiến lược.

Thorium: Từ sản phẩm phụ của đất hiếm thành chìa khóa năng lượng sạch​

Thorium vốn là sản phẩm phụ khó xử lý trong quá trình khai thác đất hiếm. Mỹ đã thử nghiệm lò muối nóng chảy từ thập niên 1960 nhưng thất bại vì ăn mòn vật liệu và không đáp ứng yêu cầu sản xuất vũ khí. Trung Quốc bắt đầu nghiên cứu từ “Dự án 728” năm 1971 và đối mặt với vô số khó khăn, nhưng vẫn kiên trì cho đến khi dự án được hồi sinh vào năm 2011.

Bài toán ăn mòn muối nóng chảy từng khiến Mỹ dừng bước. Sau hàng nghìn thí nghiệm, Trung Quốc đã phát triển thành công một loại hợp kim niken mới chỉ bị ăn mòn 1/10 so với vật liệu quốc tế tương đương khi ngâm ở 700°C trong 5 năm. Một kỹ sư Mỹ nghỉ hưu đánh giá: “Trung Quốc đã vượt qua cái hố giữ chân chúng ta suốt 30 năm”.

Lợi thế tài nguyên: Trữ lượng thorium lớn nhất thế giới​

Trung Quốc sở hữu hơn 1,4 triệu tấn thorium—chiếm 3/4 trữ lượng toàn cầu. Mỗi tấn đất hiếm tinh chế tạo ra khoảng 300 g thorium, giúp nguồn cung cực kỳ rẻ và ổn định. Đây là nền tảng quan trọng đảm bảo lò phản ứng muối nóng chảy hoạt động lâu dài.

Khác với lò hạt nhân truyền thống hoạt động như “nồi áp suất”, lò muối nóng chảy vận hành ở áp suất khí quyển. Nhiên liệu ở dạng lỏng, có thể tự chảy xuống bể an toàn khi quá nhiệt. Thiết kế thụ động giúp loại bỏ hoàn toàn nguy cơ sự cố nghiêm trọng. Lò có thể đặt trong sa mạc Gobi hoặc các khu vực hẻo lánh mà không cần nguồn nước làm mát.

Ứng dụng rộng: Điện, nước, hydro và năng lượng cho vùng xa​

Lò muối nóng chảy thorium có nhiều ứng dụng:

• Sản xuất 200.000 tấn nước ngọt/ngày.
• Tăng 40% hiệu suất sản xuất hydro bằng điện phân nhiệt độ cao.
• Có thể cung cấp năng lượng cho khu vực xa xôi, tiền đồn biên giới, thậm chí căn cứ Mặt Trăng trong tương lai.
• Vận hành liên tục 10 năm mà không cần tiếp nhiên liệu.

Mỹ tuyên bố khởi động lại chương trình lò muối nóng chảy từ năm 2023, nhưng mô hình thử nghiệm sớm nhất đến 2030 mới có thể vận hành. Trong khi đó, lò thử nghiệm tại Vũ Uy đã hoạt động ổn định, cho thấy sự khác biệt giữa cách tiếp cận thận trọng – thực tế của Trung Quốc và những chiến lược mang tính khẩu hiệu của một số quốc gia khác.

Mỗi kWh điện, mỗi gram hydro và mỗi tấn nước ngọt từ lò thử nghiệm đều đang cải thiện đời sống người dân. Các ngành sản xuất tiêu thụ nhiều năng lượng có thêm lựa chọn điện không carbon rẻ, ổn định. Năng lượng sạch giúp giảm phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, tạo nền tảng cho nền kinh tế bền vững.

Kết hợp “vàng” giữa thorium và năng lượng tái tạo​

Lò muối nóng chảy thorium có thể bổ sung cho gió và mặt trời. Ban ngày chạy năng lượng mặt trời, ban đêm thorium đảm nhiệm phần tải cơ bản. Mô hình “tổ hợp vàng” này giúp duy trì nguồn điện liên tục – điều kiện then chốt để chuyển đổi năng lượng quy mô lớn.

Thành công của lò thorium muối nóng chảy không phải thành quả ngắn hạn, mà là kết quả của hàng thập kỷ làm việc thầm lặng. Trung Quốc đang chứng minh rằng an ninh năng lượng và niềm tin chiến lược chỉ đến khi làm chủ được công nghệ cốt lõi.

Vị thế dẫn đầu của Trung Quốc trong công nghệ thorium mở ra câu hỏi về sự thay đổi cán cân năng lượng toàn cầu. Các quốc gia khác có tiếp tục phụ thuộc vào công nghệ cũ hay sẽ tăng tốc theo đuổi lò muối nóng chảy? Sự cạnh tranh này liên quan trực tiếp đến kinh tế, an ninh và sinh kế của hàng tỷ người.