Nguyễn Quốc Hòa
Writer
Gương mặt của em bé có phép thuật gì có thể làm cho mọi người cảm thấy muốn véo? Dưới đây, các nhà tâm lý học giải thích tâm lý học hành vi đằng sau điều này.
Cái gọi là "khuôn mặt trẻ thơ" là để chỉ một số đặc điểm điển hình của trẻ sơ sinh, bao gồm trán cao và nổi bật, đầu to, khuôn mặt tròn bầu bĩnh, mắt to, mũi và miệng nhỏ. Những đặc điểm này kết hợp với nhau tạo thành một hình ảnh em bé rất dễ thương. Chúng ta thường nghĩ rằng trẻ sơ sinh rất đáng yêu và dễ thương, thực tế đó là cảm xúc được lấy cảm hứng từ những khuôn mặt cụ thể như "khuôn mẫu em bé". Khi những đặc điểm này càng rõ ràng thì chỉ số dễ thương của bé càng cao. Những avatar ảo như mèo con, chó con, heo con dễ dàng chiếm được "trái tim" của chúng ta miễn là chúng có những đặc điểm của giản đồ của một em bé.
Ngoài ra, khuôn mặt em bé không chỉ dễ thương, giản dị mà nó còn ẩn chứa "mong muốn được chăm sóc" trong quá trình tiến hóa của con người. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khuôn mặt dễ thương của trẻ sơ sinh mang lại cho mọi người sự thôi thúc để chăm sóc, bảo vệ và nuôi dưỡng. Em bé càng dễ thương, hiệu ứng này sẽ càng rõ ràng, bất kể em bé có liên quan đến mình hay không. Điều này là do khi chúng ta nhìn thấy những khuôn mặt trẻ thơ dễ thương, trung tâm khen thưởng của não bộ chịu trách nhiệm về hạnh phúc và cảm xúc được kích hoạt, và nguồn hạnh phúc được giải phóng, tạo ra cảm giác sảng khoái dễ chịu, khiến người ta bất giác xuất hiện một "nụ cười hiền từ" đối với em bé. Em bé càng dễ thương, kích hoạt càng rõ ràng. Đồng thời, lược đồ em bé cũng kích hoạt quá trình tiết oxytocin của người mẹ (cũng là cội nguồn của tình mẫu tử). Dưới tác dụng của oxytocin, các bà mẹ chịu đựng được tiếng khóc của con mình hơn và sẵn sàng dành nhiều thời gian và sức lực cho con. Nhìn chung, trong quá trình tiến hóa lâu dài, trẻ sơ sinh ngày càng trông dễ thương hơn, và chúng ta ngày càng nhạy cảm hơn với sự dễ thương. Tuy nhiên, khi chúng ta trở nên nhạy cảm hơn với sự dễ thương này, "hành vi véo má" trẻ em đã thực sự xảy ra. Trước sự đáng yêu của đứa bé, hầu như ai cũng bất lực. Và hành vi véo má trẻ em chỉ là phản ứng của một số người có thể quá nhiệt tình và tỏ ra hơi "lạm dụng". Ví dụ, tôi không thể không véo má, véo mũi nó, nhìn bàn tay và bàn chân mũm mĩm của đứa trẻ, và thậm chí muốn cắn nó một miếng. Người ta nói rằng nhiều bậc cha mẹ không thể không cắn bàn chân nhỏ của con mình, và đôi khi còn làm cho con khóc. Thoạt nhìn, hành vi này thực sự khó hiểu. Bạn rõ ràng là rất thích con mình, tại sao bạn không thể kiềm chế ý muốn "trừng phạt con"? Một số người thậm chí còn tự hỏi liệu họ có phải là kẻ thái nhân cách hay không. Đừng quá lo lắng, đây không phải là "xu hướng lạm dụng", cũng không phải là bệnh tâm thần. Trong tâm lý học, hành vi này được gọi là gây hấn dễ thương, thực chất là phản ứng thái quá của não bộ trước những điều dễ thương. Lý do tại sao não của chúng ta như vậy là vì nhìn thấy những đứa trẻ dễ thương, não tạo ra trải nghiệm tích cực quá mạnh, và để tránh những cảm xúc cực đoan, nhắc nhở bản thân chú ý đến việc giữ gìn bản thân, não sẽ cố tình hóa giải và điều hòa những cảm xúc này. Ngoài ra, sự dễ thương cũng có thứ bậc.
Khi chúng ta nhìn thấy một em bé dễ thương, não sẽ tạo ra 4 cấp độ xếp hạng "độ dễ thương": cấp độ thấp nhất là "bình thường dễ thương", cấp độ cao hơn là "thôi thúc muốn chăm sóc", và cấp độ cao hơn là "đứa trẻ thật dễ thương, cần phải hành động gì đó”. Ở cấp độ cao nhất, đó là “sự vi phạm có t hể chấp nhận”. Đến đây nảy sinh câu hỏi: một đứa trẻ có nên bị véo nếu nó quá đáng yêu? Khuôn mặt của em bé thật dễ thương, thỉnh thoảng bạn có thể véo nó nhưng đừng hành động như thế quá thường xuyên và mạnh tay, đồng thời bạn phải kiểm soát đúng cách sự thôi thúc "vi phạm đáng yêu" trong lòng mình. Bởi vì da em bé mỏng manh, nhất là làn da của trẻ sơ sinh phát triển chưa hoàn thiện, độ dày của lớp sừng mỏng hơn so với người lớn, sự liên kết giữa các tế bào sừng cũng không được bền chặt. Chức năng của tuyến bã nhờn chưa hoàn thiện, việc bài tiết chất nhờn ít hơn, đồng nghĩa với việc da bị mất nhiều nước hơn nên dễ bị khô và mất nước hơn so với người lớn. Thật không ngoa khi miêu tả làn da mỏng manh và non nớt của em bé như “bong bóng xà phòng”. Việc véo má em bé có thể dễ dẫn đến các vấn đề nhạy cảm của da. Nếu da mặt mềm mại của em bé bị véo mạnh, nó dễ bị rối loạn chức năng hàng rào bảo vệ da, tổn thương lớp sừng, vết thương nhỏ và tạo cơ hội cho các chất kích ứng bên ngoài. Hơn nữa, bàn tay chưa được vệ sinh của chúng ta mang nhiều vi sinh vật gây bệnh khác nhau, có thể mang vi khuẩn gây bệnh lên mặt hoặc thậm chí là miệng của bé, gây nguy cơ nhiễm trùng bề mặt da và thậm chí toàn thân. Tóm lại, nếu bạn "thèm muốn" nhéo khuôn mặt xinh xắn của bé, hãy nghĩ đến tác hại có thể gây cho bé, và có thể bị bố mẹ bé mắng cho: Muốn véo, hãy tự véo mình ấy!
Tại sao khuôn mặt trẻ em rất đáng yêu?
Điều này phải bắt đầu với các đặc điểm trên khuôn mặt của em bé. Trên thực tế, ngay từ năm 1943, nhà hành vi học động vật người Áo Lorenz đã đề xuất khái niệm "lược đồ em bé".
