Sasha
Writer
Khi các đợt sa thải tiếp tục diễn ra trong một thị trường chứng khoán mạnh mẽ và nền kinh tế vững mạnh, việc các công ty liên hệ trực tiếp việc cắt giảm việc làm với công nghệ thay thế AI vẫn là điều hiếm thấy.
IBM là một trường hợp ngoại lệ khi CEO của công ty chia sẻ với tờ Wall Street Journal vào tháng 5 rằng 200 nhân viên nhân sự đã bị sa thải và thay thế bằng chatbot AI, đồng thời tuyên bố rằng tổng số nhân viên của công ty đang tăng lên khi họ tái đầu tư vào các lĩnh vực khác.
Công ty công nghệ tài chính Klarna là một trong những công ty minh bạch nhất khi thảo luận về việc AI đang chuyển đổi và thu hẹp lực lượng lao động của mình như thế nào. "Sự thật là, công ty đã thu hẹp từ khoảng 5.000 xuống còn gần 3.000 nhân viên", CEO Sebastian Siemiatkowski của Klarna chia sẻ với hãng tin CNBC vào tháng 5. "Nếu bạn vào LinkedIn và xem các công việc, bạn sẽ thấy chúng tôi đang thu hẹp như thế nào."
Tuy nhiên, các chuyên gia tuyển dụng nghi ngờ rằng IBM và Klarna không phải là những công ty duy nhất trong các cuộc thanh trừng liên quan đến AI. Vấn đề là các công ty thường chỉ giải thích bằng các thuật ngữ như tái tổ chức, tái cấu trúc và tối ưu hóa, và thuật ngữ đó có thể là AI trá hình.
“Điều chúng ta có thể đang chứng kiến là sự tái cấu trúc lực lượng lao động do AI thúc đẩy, mà không được công chúng thừa nhận”, Christine Inge, giảng viên phát triển chuyên môn và điều hành tại Đại học Harvard, cho biết. “Rất ít tổ chức sẵn sàng nói rằng ‘Chúng tôi đang thay thế con người bằng AI’, ngay cả khi đó thực sự là những gì đang diễn ra.”
“Nhiều công ty đang dựa vào những lời nói hoa mỹ này như một lá chắn”, Jason Leverant, giám đốc điều hành kiêm chủ tịch của AtWork Group, công ty cung cấp nhân sự toàn quốc, cung cấp hơn 40.000 nhân viên cho các công ty thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, cho biết. Leverant cho biết việc định hình cắt giảm nhân sự như một thành phần của chiến lược hoạt động tổng thể dễ dàng hơn nhiều so với việc thừa nhận rằng chúng gắn liền trực tiếp với hiệu quả đạt được nhờ việc triển khai AI. “Việc các công ty sa thải nhân viên khi họ đang áp dụng AI trên quy mô lớn là quá ngẫu nhiên để có thể bỏ qua”, Leverant nói.
Candice Scarborough, giám đốc an ninh mạng và kỹ thuật phần mềm tại Parsons Corporation, cho biết từ kết quả kinh doanh khả quan gần đây, rõ ràng việc sa thải nhân sự không phải là phản ứng trước những khó khăn tài chính. "Chúng trùng khớp một cách đáng ngờ với việc triển khai các hệ thống AI quy mô lớn. Điều đó cho thấy việc cắt giảm việc làm đang diễn ra sau khi các công cụ AI được giới thiệu, chứ không phải trước đó", Scarborough nói.
Candice Scarborough nói thêm rằng việc sử dụng các thuật ngữ mơ hồ hơn có thể truyền tải thông điệp tốt hơn. Tái cấu trúc nghe có vẻ chủ động; tối ưu hóa kinh doanh nghe có vẻ chiến lược; và việc tập trung vào cấu trúc chi phí nghe có vẻ công bằng. "Nhưng kết quả thường giống nhau: bị thay thế bởi phần mềm. Việc đưa ra những cắt giảm này dưới ngôn ngữ nhạt nhẽo giúp các công ty tránh được 'phản ứng dữ dội của AI' trong khi vẫn tiếp tục tự động hóa", Candice Scarborough nói.
Nhiều công ty đang cắt giảm nhân sự trong các lĩnh vực nội dung, vận hành, dịch vụ khách hàng và nhân sự - những chức năng mà AI tạo sinh và các công cụ tác nhân AI agent ngày càng có khả năng - đồng thời truyền tải thông điệp về các quyết định của công ty là "hiệu quả" bất chấp bảng cân đối kế toán lành mạnh.
"Sự im lặng này mang tính chiến lược", Christine Inge nói. “Việc công khai về việc thay thế AI sẽ vấp phải sự phản đối từ nhân viên, công chúng và thậm chí cả các cơ quan quản lý. Việc giữ thông tin mơ hồ giúp duy trì tinh thần và kiểm soát hình ảnh trong quá trình chuyển đổi hậu trường.”
Thông điệp về sự chuyển dịch lao động AI đầy rủi ro
Christine Inge và các chuyên gia khác cho rằng cũng có một mức độ quản lý rủi ro nhất định trong các quyết định giảm bớt sự chú trọng vào AI trong việc loại bỏ việc làm. Ngay cả các công ty mong muốn tận dụng AI để thay thế người lao động cũng thường nhận ra rằng họ đã đánh giá quá cao những gì công nghệ này có thể làm.
“Rõ ràng có một luồng AI ngầm đằng sau nhiều đợt sa thải “hiệu quả” hiện nay, đặc biệt là ở các vị trí văn phòng và dịch vụ khách hàng”, Taylor Goucher, phó chủ tịch bán hàng và tiếp thị tại Connext Global, một công ty gia công phần mềm, cho biết. Taylor Goucher cho biết các công ty đang đầu tư mạnh vào tự động hóa, nhưng đôi khi các công ty buộc phải lùi bước.
“AI có thể tự động hóa 70%–90% quy trình, nhưng giai đoạn cuối cùng vẫn cần sự can thiệp của con người, đặc biệt là đối với các quyết định phán đoán và các trường hợp đặc biệt”, Taylor Goucher nói.
Việc bám sát mô hình lai giữa con người và AI sẽ hợp lý hơn trong giai đoạn đầu áp dụng, nhưng một khi các vị trí việc làm không còn nữa, các công ty có nhiều khả năng sẽ chuyển sang các công ty tuyển dụng bên thứ ba hoặc thị trường nước ngoài. "Khi AI không hiệu quả, họ sẽ âm thầm thuê ngoài hoặc tuyển dụng lại trên toàn cầu để thu hẹp khoảng cách", Taylor Goucher nói.
Hầu hết các công ty sẽ hạn chế thông tin về những thay đổi chiến lược thị trường lao động này.
“Họ lo ngại phản ứng dữ dội từ nhân viên, khách hàng và các nhà đầu tư hoài nghi về những lời hứa hẹn nửa vời về AI”, Taylor Goucher nói. Ông nói thêm rằng nhiều công ty công khai quảng bá chiến lược AI của mình, đồng thời âm thầm thuê các đội ngũ nước ngoài lành nghề để xử lý những gì AI không thể làm được. “Đó là một chiến lược, nhưng không phải lúc nào cũng hoàn chỉnh. Các nhà lãnh đạo cần trung thực hơn về những lĩnh vực AI tạo ra giá trị và những lĩnh vực mà chuyên môn của con người vẫn không thể thay thế”, ông nói.
Christine Inge đồng ý rằng mặc dù AI có thể làm được rất nhiều việc, nhưng nó vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn con người.
“AI có thể làm được rất nhiều việc, 90%. AI viết quảng cáo tốt hơn, nhưng vẫn cần sự phán đoán của con người. 10% còn lại cần đến sự phán đoán của con người, chúng ta sẽ không thấy điều đó được thay thế trong tương lai gần. Một số công ty đang loại bỏ hoàn toàn, nhưng nó sẽ quay lại gây bất lợi cho họ”, Christine Inge nói.
Mike Sinoway, CEO của công ty phần mềm LucidWorks tại San Francisco, cho biết những hạn chế của AI hiện tại — và sự thiếu chắc chắn ngày càng lan rộng trong ban lãnh đạo cấp cao về việc áp dụng công nghệ này — là những lý do để tin rằng AI chưa phải là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến nhiều vụ sa thải. Thay vì né tránh vấn đề AI đã thay thế người lao động ở đâu, Mike Sinoway cho biết nghiên cứu của công ty ông cho thấy "các cấp lãnh đạo đang hoảng loạn vì những nỗ lực AI của họ không mang lại kết quả".
Những người dễ bị AI cướp việc làm
Bắt đầu từ hai đến ba năm trước, những người làm việc tự do là một trong những nhân viên đầu tiên mà các công ty trực tiếp thảo luận về vai trò của AI trong việc cắt giảm việc làm.
"Thông thường, họ được thông báo rằng họ đang bị thay thế bằng một công cụ AI", Christine Inge nói. "Mọi người sẵn sàng nói điều đó với một người 1099", cô nói thêm.
Theo Christine Inge, viết quảng cáo, thiết kế đồ họa và biên tập video là những ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của những thay đổi này, và giờ đây, sự chuyển dịch lao động đã bắt đầu diễn ra trong lực lượng lao động toàn thời gian.
Christine Inge cho rằng minh bạch là chính sách tốt nhất, nhưng điều đó có thể chưa đủ. Bà chỉ ra phản ứng dữ dội mà công ty học ngôn ngữ Duolingo phải đối mặt khi CEO Luis von Ahn công bố kế hoạch loại bỏ dần các nhà thầu để chuyển sang AI vào đầu năm nay, và sau đó buộc phải rút lại một số bình luận của mình.
“Sau phản ứng dữ dội mà Duolingo phải đối mặt, các công ty e ngại thừa nhận rằng đó là những gì họ đang làm. Mọi người sẽ tức giận vì AI đang thay thế việc làm”, Inge nói.
Hiện tại, thị trường việc làm vẫn vững chắc, mặc dù có một số dấu hiệu suy yếu trong nửa đầu năm. Tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ đã giảm xuống còn 4,1% vào tháng 6 năm 2025, theo Trading Economics, điều này báo hiệu sự ổn định chung của thị trường lao động. Tuy nhiên, cũng có sự đồng thuận chung rằng theo thời gian, tốc độ thay đổi việc làm liên quan đến AI sẽ tăng tốc.
Theo báo cáo Tương lai Việc làm năm 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, 41% nhà tuyển dụng trên toàn thế giới có ý định cắt giảm lực lượng lao động trong 5 năm tới do tự động hóa AI. Giám đốc điều hành Anthropic, Dario Amodei, gần đây đã dự đoán rằng AI tạo sinh, như mô hình ngôn ngữ lớn Claude của công ty ông, có thể xóa sổ tới một nửa số việc làm của nhân viên văn phòng mới vào nghề.
Sẽ có một bước ngoặt trong tương lai khi các công ty minh bạch hơn, đồng đều hơn, nhưng đến lúc đó, vai trò của AI trên thị trường lao động sẽ trở nên rõ ràng.
"Đến lúc đó, điều đó sẽ không còn quan trọng nữa", Christine Inge nói. "Mất việc làm sẽ cực kỳ lớn, điều duy nhất chúng ta có thể làm với tư cách cá nhân là thích nghi."
IBM là một trường hợp ngoại lệ khi CEO của công ty chia sẻ với tờ Wall Street Journal vào tháng 5 rằng 200 nhân viên nhân sự đã bị sa thải và thay thế bằng chatbot AI, đồng thời tuyên bố rằng tổng số nhân viên của công ty đang tăng lên khi họ tái đầu tư vào các lĩnh vực khác.
Công ty công nghệ tài chính Klarna là một trong những công ty minh bạch nhất khi thảo luận về việc AI đang chuyển đổi và thu hẹp lực lượng lao động của mình như thế nào. "Sự thật là, công ty đã thu hẹp từ khoảng 5.000 xuống còn gần 3.000 nhân viên", CEO Sebastian Siemiatkowski của Klarna chia sẻ với hãng tin CNBC vào tháng 5. "Nếu bạn vào LinkedIn và xem các công việc, bạn sẽ thấy chúng tôi đang thu hẹp như thế nào."
Tuy nhiên, các chuyên gia tuyển dụng nghi ngờ rằng IBM và Klarna không phải là những công ty duy nhất trong các cuộc thanh trừng liên quan đến AI. Vấn đề là các công ty thường chỉ giải thích bằng các thuật ngữ như tái tổ chức, tái cấu trúc và tối ưu hóa, và thuật ngữ đó có thể là AI trá hình.
“Điều chúng ta có thể đang chứng kiến là sự tái cấu trúc lực lượng lao động do AI thúc đẩy, mà không được công chúng thừa nhận”, Christine Inge, giảng viên phát triển chuyên môn và điều hành tại Đại học Harvard, cho biết. “Rất ít tổ chức sẵn sàng nói rằng ‘Chúng tôi đang thay thế con người bằng AI’, ngay cả khi đó thực sự là những gì đang diễn ra.”
“Nhiều công ty đang dựa vào những lời nói hoa mỹ này như một lá chắn”, Jason Leverant, giám đốc điều hành kiêm chủ tịch của AtWork Group, công ty cung cấp nhân sự toàn quốc, cung cấp hơn 40.000 nhân viên cho các công ty thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, cho biết. Leverant cho biết việc định hình cắt giảm nhân sự như một thành phần của chiến lược hoạt động tổng thể dễ dàng hơn nhiều so với việc thừa nhận rằng chúng gắn liền trực tiếp với hiệu quả đạt được nhờ việc triển khai AI. “Việc các công ty sa thải nhân viên khi họ đang áp dụng AI trên quy mô lớn là quá ngẫu nhiên để có thể bỏ qua”, Leverant nói.
Candice Scarborough, giám đốc an ninh mạng và kỹ thuật phần mềm tại Parsons Corporation, cho biết từ kết quả kinh doanh khả quan gần đây, rõ ràng việc sa thải nhân sự không phải là phản ứng trước những khó khăn tài chính. "Chúng trùng khớp một cách đáng ngờ với việc triển khai các hệ thống AI quy mô lớn. Điều đó cho thấy việc cắt giảm việc làm đang diễn ra sau khi các công cụ AI được giới thiệu, chứ không phải trước đó", Scarborough nói.
Candice Scarborough nói thêm rằng việc sử dụng các thuật ngữ mơ hồ hơn có thể truyền tải thông điệp tốt hơn. Tái cấu trúc nghe có vẻ chủ động; tối ưu hóa kinh doanh nghe có vẻ chiến lược; và việc tập trung vào cấu trúc chi phí nghe có vẻ công bằng. "Nhưng kết quả thường giống nhau: bị thay thế bởi phần mềm. Việc đưa ra những cắt giảm này dưới ngôn ngữ nhạt nhẽo giúp các công ty tránh được 'phản ứng dữ dội của AI' trong khi vẫn tiếp tục tự động hóa", Candice Scarborough nói.
Nhiều công ty đang cắt giảm nhân sự trong các lĩnh vực nội dung, vận hành, dịch vụ khách hàng và nhân sự - những chức năng mà AI tạo sinh và các công cụ tác nhân AI agent ngày càng có khả năng - đồng thời truyền tải thông điệp về các quyết định của công ty là "hiệu quả" bất chấp bảng cân đối kế toán lành mạnh.
"Sự im lặng này mang tính chiến lược", Christine Inge nói. “Việc công khai về việc thay thế AI sẽ vấp phải sự phản đối từ nhân viên, công chúng và thậm chí cả các cơ quan quản lý. Việc giữ thông tin mơ hồ giúp duy trì tinh thần và kiểm soát hình ảnh trong quá trình chuyển đổi hậu trường.”
Thông điệp về sự chuyển dịch lao động AI đầy rủi ro
Christine Inge và các chuyên gia khác cho rằng cũng có một mức độ quản lý rủi ro nhất định trong các quyết định giảm bớt sự chú trọng vào AI trong việc loại bỏ việc làm. Ngay cả các công ty mong muốn tận dụng AI để thay thế người lao động cũng thường nhận ra rằng họ đã đánh giá quá cao những gì công nghệ này có thể làm.
“Rõ ràng có một luồng AI ngầm đằng sau nhiều đợt sa thải “hiệu quả” hiện nay, đặc biệt là ở các vị trí văn phòng và dịch vụ khách hàng”, Taylor Goucher, phó chủ tịch bán hàng và tiếp thị tại Connext Global, một công ty gia công phần mềm, cho biết. Taylor Goucher cho biết các công ty đang đầu tư mạnh vào tự động hóa, nhưng đôi khi các công ty buộc phải lùi bước.
“AI có thể tự động hóa 70%–90% quy trình, nhưng giai đoạn cuối cùng vẫn cần sự can thiệp của con người, đặc biệt là đối với các quyết định phán đoán và các trường hợp đặc biệt”, Taylor Goucher nói.
Việc bám sát mô hình lai giữa con người và AI sẽ hợp lý hơn trong giai đoạn đầu áp dụng, nhưng một khi các vị trí việc làm không còn nữa, các công ty có nhiều khả năng sẽ chuyển sang các công ty tuyển dụng bên thứ ba hoặc thị trường nước ngoài. "Khi AI không hiệu quả, họ sẽ âm thầm thuê ngoài hoặc tuyển dụng lại trên toàn cầu để thu hẹp khoảng cách", Taylor Goucher nói.
Hầu hết các công ty sẽ hạn chế thông tin về những thay đổi chiến lược thị trường lao động này.
“Họ lo ngại phản ứng dữ dội từ nhân viên, khách hàng và các nhà đầu tư hoài nghi về những lời hứa hẹn nửa vời về AI”, Taylor Goucher nói. Ông nói thêm rằng nhiều công ty công khai quảng bá chiến lược AI của mình, đồng thời âm thầm thuê các đội ngũ nước ngoài lành nghề để xử lý những gì AI không thể làm được. “Đó là một chiến lược, nhưng không phải lúc nào cũng hoàn chỉnh. Các nhà lãnh đạo cần trung thực hơn về những lĩnh vực AI tạo ra giá trị và những lĩnh vực mà chuyên môn của con người vẫn không thể thay thế”, ông nói.
Christine Inge đồng ý rằng mặc dù AI có thể làm được rất nhiều việc, nhưng nó vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn con người.
“AI có thể làm được rất nhiều việc, 90%. AI viết quảng cáo tốt hơn, nhưng vẫn cần sự phán đoán của con người. 10% còn lại cần đến sự phán đoán của con người, chúng ta sẽ không thấy điều đó được thay thế trong tương lai gần. Một số công ty đang loại bỏ hoàn toàn, nhưng nó sẽ quay lại gây bất lợi cho họ”, Christine Inge nói.
Mike Sinoway, CEO của công ty phần mềm LucidWorks tại San Francisco, cho biết những hạn chế của AI hiện tại — và sự thiếu chắc chắn ngày càng lan rộng trong ban lãnh đạo cấp cao về việc áp dụng công nghệ này — là những lý do để tin rằng AI chưa phải là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến nhiều vụ sa thải. Thay vì né tránh vấn đề AI đã thay thế người lao động ở đâu, Mike Sinoway cho biết nghiên cứu của công ty ông cho thấy "các cấp lãnh đạo đang hoảng loạn vì những nỗ lực AI của họ không mang lại kết quả".
Những người dễ bị AI cướp việc làm
Bắt đầu từ hai đến ba năm trước, những người làm việc tự do là một trong những nhân viên đầu tiên mà các công ty trực tiếp thảo luận về vai trò của AI trong việc cắt giảm việc làm.
"Thông thường, họ được thông báo rằng họ đang bị thay thế bằng một công cụ AI", Christine Inge nói. "Mọi người sẵn sàng nói điều đó với một người 1099", cô nói thêm.
Theo Christine Inge, viết quảng cáo, thiết kế đồ họa và biên tập video là những ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của những thay đổi này, và giờ đây, sự chuyển dịch lao động đã bắt đầu diễn ra trong lực lượng lao động toàn thời gian.
Christine Inge cho rằng minh bạch là chính sách tốt nhất, nhưng điều đó có thể chưa đủ. Bà chỉ ra phản ứng dữ dội mà công ty học ngôn ngữ Duolingo phải đối mặt khi CEO Luis von Ahn công bố kế hoạch loại bỏ dần các nhà thầu để chuyển sang AI vào đầu năm nay, và sau đó buộc phải rút lại một số bình luận của mình.
“Sau phản ứng dữ dội mà Duolingo phải đối mặt, các công ty e ngại thừa nhận rằng đó là những gì họ đang làm. Mọi người sẽ tức giận vì AI đang thay thế việc làm”, Inge nói.
Hiện tại, thị trường việc làm vẫn vững chắc, mặc dù có một số dấu hiệu suy yếu trong nửa đầu năm. Tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ đã giảm xuống còn 4,1% vào tháng 6 năm 2025, theo Trading Economics, điều này báo hiệu sự ổn định chung của thị trường lao động. Tuy nhiên, cũng có sự đồng thuận chung rằng theo thời gian, tốc độ thay đổi việc làm liên quan đến AI sẽ tăng tốc.
Theo báo cáo Tương lai Việc làm năm 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, 41% nhà tuyển dụng trên toàn thế giới có ý định cắt giảm lực lượng lao động trong 5 năm tới do tự động hóa AI. Giám đốc điều hành Anthropic, Dario Amodei, gần đây đã dự đoán rằng AI tạo sinh, như mô hình ngôn ngữ lớn Claude của công ty ông, có thể xóa sổ tới một nửa số việc làm của nhân viên văn phòng mới vào nghề.
Sẽ có một bước ngoặt trong tương lai khi các công ty minh bạch hơn, đồng đều hơn, nhưng đến lúc đó, vai trò của AI trên thị trường lao động sẽ trở nên rõ ràng.
"Đến lúc đó, điều đó sẽ không còn quan trọng nữa", Christine Inge nói. "Mất việc làm sẽ cực kỳ lớn, điều duy nhất chúng ta có thể làm với tư cách cá nhân là thích nghi."
