Trung Quốc vươn lên vị trí số một về xuất khẩu ô tô nhờ làn sóng xe điện, nhưng áp lực cạnh tranh đang bào mòn lợi nhuận, làm suy yếu chuỗi cung ứng và đặt ra rủi ro cho ổn định kinh tế xã hội.
Ngành xe điện tại Trung Quốc khởi động từ những ưu đãi mạnh của chính phủ từ đầu những năm 2000. Các khoản trợ cấp và hỗ trợ quy mô lớn giúp BYD, Geely, Chery vươn lên, tạo dựng thị trường xe điện lớn nhất thế giới và đẩy lượng xe xuất khẩu của Trung Quốc năm 2023 lên gần 6 triệu chiếc, cao nhất toàn cầu. Tuy nhiên, bức tranh sáng màu ấy sớm đi kèm một mặt trái khó lường.
Công suất dư thừa và sự xuất hiện ồ ạt của các thương hiệu đã đẩy thị trường vào cuộc đua giành thị phần bằng giá. Ở giai đoạn cao điểm có khoảng 500 hãng trong nước cùng tham gia, dẫn tới chiến tranh giá kéo dài. Không ít doanh nghiệp phải bán dưới giá thành để cầm cự, khiến biên lợi nhuận toàn ngành rơi từ gần 8% năm 2017 xuống còn 4,3% vào năm 2023.
Hệ lụy lan rộng vào chuỗi cung ứng. Giá bán bị kéo xuống buộc các hãng xe gây sức ép để nhà cung cấp cắt chi phí 10% mỗi năm, đồng thời kéo dài thời gian thanh toán hàng tháng và sử dụng hối phiếu để trì hoãn. Nhiều nhà cung cấp phải giảm giá tới 40%, hạ lương công nhân 30% và tăng thuê lao động thời vụ để tồn tại. Theo các chuyên gia, chất lượng linh kiện và sản phẩm vì thế suy giảm rõ rệt. Đáng lo hơn, phần lớn hãng xe điện hoạt động trong tình trạng thua lỗ, sống dựa vào vốn đầu tư và các nguồn xã hội. Khi công suất nhà máy chỉ sử dụng khoảng 50%, toàn ngành mắc kẹt trong vòng xoáy giá hạ, biên lợi nhuận thu hẹp, chất lượng giảm, niềm tin suy yếu rồi lại tiếp tục giảm giá để bán hàng.
Trước nguy cơ giảm phát và cạnh tranh hỗn loạn, chính quyền trung ương liên tục phát tín hiệu chấn chỉnh. Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi trấn áp các cuộc chiến giá trong ngành xe điện. Chính phủ triệu tập lãnh đạo doanh nghiệp để cảnh báo, quy định rút ngắn thời hạn thanh toán trong chuỗi cung ứng xuống 60 ngày, yêu cầu địa phương cắt trợ cấp và hạn chế mở rộng công suất.
Cùng lúc, chiến dịch chống “involution” được khởi động nhằm ngăn chặn kiểu cạnh tranh tự hủy không đem lại tiến bộ thực chất. Dù vậy, giới chuyên gia đánh giá hiệu quả khó đến nhanh. Việc cắt công suất ồ ạt có thể kéo theo phá sản hàng loạt, đe dọa việc làm của một lực lượng lao động khổng lồ khi riêng ngành ô tô đã sử dụng hơn 4,8 triệu người.
Triển vọng vì thế được ví như một cuộc “vòng loại trực tiếp” kéo dài nhiều năm. Hơn 150 thương hiệu nội địa cùng 50 hãng xe điện vẫn đang giành giật thị phần, nhưng chỉ số ít có thể trụ vững. He Xiaopeng, CEO Xpeng, dự đoán trong 5 năm tới có thể chỉ còn khoảng 5 thương hiệu sống sót. Nỗ lực tái cơ cấu là điều chính quyền mong muốn, song sự tham gia sâu của khu vực tư nhân khiến sáp nhập và thanh lọc phức tạp hơn các ngành do nhà nước chi phối. Theo nhiều ý kiến, chỉ các cải cách cấu trúc mạnh mới xử lý được gốc rễ dư thừa công suất, còn biện pháp hành chính đơn thuần khó xoay chuyển cục diện.
Khi thị trường nội địa dần bão hòa, các hãng Trung Quốc tăng tốc xuất khẩu, tạo sức ép lên ngành ô tô tại châu Âu, Mexico và Canada. Một số nước đáp trả bằng thuế cùng rào cản thương mại để bảo vệ sản xuất trong nước. Thế nhưng lợi thế giá vẫn khiến xe điện Trung Quốc hấp dẫn, đặt các nền kinh tế nhập khẩu trước bài toán khó: vừa bảo vệ ngành nội địa, vừa không làm chậm quá trình chuyển dịch sang phương tiện xanh.
Ngành xe điện tại Trung Quốc khởi động từ những ưu đãi mạnh của chính phủ từ đầu những năm 2000. Các khoản trợ cấp và hỗ trợ quy mô lớn giúp BYD, Geely, Chery vươn lên, tạo dựng thị trường xe điện lớn nhất thế giới và đẩy lượng xe xuất khẩu của Trung Quốc năm 2023 lên gần 6 triệu chiếc, cao nhất toàn cầu. Tuy nhiên, bức tranh sáng màu ấy sớm đi kèm một mặt trái khó lường.
Công suất dư thừa và sự xuất hiện ồ ạt của các thương hiệu đã đẩy thị trường vào cuộc đua giành thị phần bằng giá. Ở giai đoạn cao điểm có khoảng 500 hãng trong nước cùng tham gia, dẫn tới chiến tranh giá kéo dài. Không ít doanh nghiệp phải bán dưới giá thành để cầm cự, khiến biên lợi nhuận toàn ngành rơi từ gần 8% năm 2017 xuống còn 4,3% vào năm 2023.
Hệ lụy lan rộng vào chuỗi cung ứng. Giá bán bị kéo xuống buộc các hãng xe gây sức ép để nhà cung cấp cắt chi phí 10% mỗi năm, đồng thời kéo dài thời gian thanh toán hàng tháng và sử dụng hối phiếu để trì hoãn. Nhiều nhà cung cấp phải giảm giá tới 40%, hạ lương công nhân 30% và tăng thuê lao động thời vụ để tồn tại. Theo các chuyên gia, chất lượng linh kiện và sản phẩm vì thế suy giảm rõ rệt. Đáng lo hơn, phần lớn hãng xe điện hoạt động trong tình trạng thua lỗ, sống dựa vào vốn đầu tư và các nguồn xã hội. Khi công suất nhà máy chỉ sử dụng khoảng 50%, toàn ngành mắc kẹt trong vòng xoáy giá hạ, biên lợi nhuận thu hẹp, chất lượng giảm, niềm tin suy yếu rồi lại tiếp tục giảm giá để bán hàng.
Trước nguy cơ giảm phát và cạnh tranh hỗn loạn, chính quyền trung ương liên tục phát tín hiệu chấn chỉnh. Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi trấn áp các cuộc chiến giá trong ngành xe điện. Chính phủ triệu tập lãnh đạo doanh nghiệp để cảnh báo, quy định rút ngắn thời hạn thanh toán trong chuỗi cung ứng xuống 60 ngày, yêu cầu địa phương cắt trợ cấp và hạn chế mở rộng công suất.
Cùng lúc, chiến dịch chống “involution” được khởi động nhằm ngăn chặn kiểu cạnh tranh tự hủy không đem lại tiến bộ thực chất. Dù vậy, giới chuyên gia đánh giá hiệu quả khó đến nhanh. Việc cắt công suất ồ ạt có thể kéo theo phá sản hàng loạt, đe dọa việc làm của một lực lượng lao động khổng lồ khi riêng ngành ô tô đã sử dụng hơn 4,8 triệu người.
Triển vọng vì thế được ví như một cuộc “vòng loại trực tiếp” kéo dài nhiều năm. Hơn 150 thương hiệu nội địa cùng 50 hãng xe điện vẫn đang giành giật thị phần, nhưng chỉ số ít có thể trụ vững. He Xiaopeng, CEO Xpeng, dự đoán trong 5 năm tới có thể chỉ còn khoảng 5 thương hiệu sống sót. Nỗ lực tái cơ cấu là điều chính quyền mong muốn, song sự tham gia sâu của khu vực tư nhân khiến sáp nhập và thanh lọc phức tạp hơn các ngành do nhà nước chi phối. Theo nhiều ý kiến, chỉ các cải cách cấu trúc mạnh mới xử lý được gốc rễ dư thừa công suất, còn biện pháp hành chính đơn thuần khó xoay chuyển cục diện.
Khi thị trường nội địa dần bão hòa, các hãng Trung Quốc tăng tốc xuất khẩu, tạo sức ép lên ngành ô tô tại châu Âu, Mexico và Canada. Một số nước đáp trả bằng thuế cùng rào cản thương mại để bảo vệ sản xuất trong nước. Thế nhưng lợi thế giá vẫn khiến xe điện Trung Quốc hấp dẫn, đặt các nền kinh tế nhập khẩu trước bài toán khó: vừa bảo vệ ngành nội địa, vừa không làm chậm quá trình chuyển dịch sang phương tiện xanh.
