Đầu đuôi vụ Nexperia là thế nào mà ảnh hưởng mối quan hệ lục địa Âu - Á

[Linh Pham]

Câu chuyện của Nexperia bắt đầu với vai trò tưởng chừng nhỏ nhưng lại mang tính nền tảng: công ty chuyên sản xuất các linh kiện bán dẫn cơ bản như wafer (đĩa silic) và các linh kiện điện tử khác – bộ phận ít được nhắc tới nhưng vô cùng quan trọng cho ngành ô tô, điện tử tiêu dùng và công nghiệp.

Xuất phát từ đâu?​

Căn nguyên của khủng hoảng bắt nguồn từ sự giao thoa đầy căng thẳng giữa các lợi ích quốc tế, quản trị doanh nghiệp và chuỗi cung ứng toàn cầu. Ở một bên là Wingtech Technology – công ty Trung Quốc, là chủ sở hữu của Nexperia; ở bên kia là chính quyền Hà Lan (và phần nào liên quan tới Mỹ, EU) – lo ngại về chuyển giao công nghệ nhạy cảm và sự kiểm soát lệ thuộc.

Vào ngày 30 tháng 9 năm 2025, chính phủ Hà Lan đã tạm thời tiếp quản quyền kiểm soát Nexperia dưới luật liên quan tới “sự sẵn có hàng hóa” (Goods Availability Act), với lý do công ty có thể di dời công nghệ hoặc đặt cơ sở sản xuất trọng yếu ra ngoài châu Âu, làm suy yếu năng lực sản xuất và bảo vệ công nghệ chiến lược.

Ngay sau đó, bộ phận tại Trung Quốc – nhà máy của Nexperia ở huyện Đôn Quảng (Dongguan) – lập tức bị đình trệ: xuất khẩu bị hạn chế, đầu vào từ Hà Lan bị tạm ngưng, và khả năng kiểm soát chất lượng sản phẩm từ nhà máy Trung Quốc bởi trụ sở Hà Lan bị đặt dấu hỏi.

Nguyên nhân sâu xa và diễn tiến​

Một trong những nguyên nhân rõ ràng là vấn đề quản trị nội bộ: Nexperia Hà Lan cáo buộc rằng đơn vị Nexperia Trung Quốc đã vi phạm các điều khoản thanh toán với trụ sở ở Hà Lan – cụ thể là đơn vị Trung Quốc từ chối thanh toán cho wafer mà trụ sở Hà Lan cung cấp.

Ngoài ra, Hà Lan cho rằng đơn vị ở Trung Quốc “ngừng hoạt động trong khuôn khổ quản trị đã được thiết lập”, không tuân chỉ đạo từ trụ sở, sử dụng dấu công ty trái phép, mở tài khoản ngân hàng không được phép – dẫn đến việc từ giữa tháng 10 2025, trụ sở Hà Lan không thể tiếp tục cung cấp wafer cho nhà máy Trung Quốc vì không còn kiểm soát được đầu vào, chất lượng, và quyền sở hữu trí tuệ.

Song song với đó là động thái từ Trung Quốc: trả đũa bằng cách áp đặt lệnh xuất khẩu lên các sản phẩm của Nexperia từ nhà máy Trung Quốc, và tố cáo Hà Lan là nguyên nhân gây ra “hỗn loạn” trong chuỗi cung ứng chip toàn cầu.

Từ đó, các hãng sản xuất ô tô như Stellantis, Volkswagen, Nissan bắt đầu nhận được cảnh báo về khả năng thiếu linh kiện từ Nexperia – vì công ty này cung cấp linh kiện hay mạch điện tử cơ bản cho các hệ thống trong xe.

Tình hình hiện tại và tác động​

Hiện nay Nexperia chính thức thông báo rằng hãng không thể xác định được khi nào nhà máy Trung Quốc (Đôn Quảng) sẽ tiếp tục giao hàng, hoặc đảm bảo chất lượng sản phẩm xuất xưởng từ đó – vì thiếu kiểm soát in-house từ trụ sở Hà Lan.

Cụ thể, trụ sở Hà Lan ngày 29 tháng 10 2025 thông báo đã ngừng cung cấp wafer trực tiếp tới nhà máy Trung Quốc do việc đơn vị Trung Quốc từ chối thanh toán và không tuân hệ thống quản trị đã định.

Mặt khác, phía Trung Quốc phản ứng mạnh, yêu cầu Hà Lan “dừng can thiệp” và đổ lỗi cho việc Hà Lan độc quyền can thiệp nội bộ công ty dẫn tới “chaos” trong chuỗi cung ứng chip toàn cầu.

Tác động ngành rõ nét là: các hãng ô tô đang phải xem lại tồn kho linh kiện, chuẩn bị kế hoạch nền nếu nguồn cung bị ngưng; chuỗi cung ứng điện tử nói chung – không chỉ ô tô – cũng rơi vào cảnh phải “bản đồ hóa” lại nhà cung cấp, nơi sản xuất và rủi ro liên quan.

Hướng đi phía trước và những điều cần theo dõi​

Nexperia tuyên bố vẫn “cam kết lâu dài” với hoạt động tại Trung Quốc và châu Âu, và đang tìm các giải pháp thay thế để nối lại nguồn cung. Nexperia Tuy nhiên, lời cảnh báo rõ ràng là rủi ro vẫn cao: nếu không đạt được giải pháp sớm, ngành ô tô nói riêng có thể gặp gián đoạn sản xuất, và mức độ ảnh hưởng có thể lan rộng ngoà i giảm sút số lượng linh kiện, mà còn tăng chi phí – vì tìm nguồn thay thế hoặc sản xuất lại mất thời gian và chi phí cao.

Một điều khác cần quan sát là diễn biến chính trị và ngoại giao giữa Hà Lan – Trung Quốc và cả Mỹ/Châu Âu – vì chính sách về kiểm soát xuất khẩu, sở hữu công nghệ, quản trị công ty quốc tế đang là nhân tố quyết định đối với Nexperia. Nếu có bước nhượng bộ hoặc thỏa thuận được đưa ra, nguồn cung có thể sớm ổn định. Ngược lại, nếu tình hình kéo dài, cả chuỗi sản xuất điện tử toàn cầu có thể chứng kiến một “rung chấn” mới, khác với cú sốc chip do đại dịch từng gây ra.

Vụ việc Nexperia là một ví dụ sinh động về cách mà các công ty toàn cầu – ngay cả khi chỉ sản xuất những linh kiện “cơ bản” – vẫn có thể bị cuốn vào các dòng chảy địa-chính trị, quản trị doanh nghiệp và chuỗi cung ứng toàn cầu. Lỗi không chỉ đến từ một phía: có vấn đề quản lý nội bộ, có yếu tố chính sách quốc gia, có cả cạnh tranh công nghệ – và hậu quả “nằm ở giữa” là ngành sản xuất phụ thuộc linh kiện bị chao đảo. Vì vậy, dù bạn không làm trong ngành chip, bạn vẫn cần theo dõi: những gì đang xảy ra với Nexperia có thể là tiền lệ cho chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu trong thời đại ngày-càng phức tạp.